Dasturiy mahsulotni sinash

3. Konstruksiyalshdagi loyihalash.
Ko’p foydalanuvchili arxitektura «mijoz-server» prinsipi bo’yicha tuzilgan sistemalarni amalga oshiradi. Dastur deb kompyuterga jo’natilgan konkret masalani yechish uchun bajarish zarur bo’lgan amallar ketma-ketligini aniq tavsiflovchi ko’rsatmalar majmuasiga aytiladi. Tuzilishli yondashuvda qo’yilgan masalani yechish jarayonida bir-birini chaqiruvchi ichki dasturlar iyerarxiyasidan obyektli yondashuvda – bajarish uchun maxsus sinflar ishlab chiqilgan bir-biri bilan xabar almashinuvchi obyektlar jamlanmasi. Dastur bu holda qism dasturlar standart kutubxonalari foydalanadigan alohida kompilisiyalanuvchi dasturiy birlikdan iborat bo’lib, odatda o’zining kutubxonalarini tashkil etmaydi. Bu arxitekturaning unchalik katta bo’lmagan masalalarni yechishda foydalaniladigan eng sodda turi. Dasturlar paketlari biror amaliy soha masalalarni yechadigan dasturlar jamlanmasi. Masalan, grafik dasturlar paketi, matematik dasturlar paketi. Bunday 13 paket dasturlar o’zaro ma’lum amaliy sohaga tegishliligi bilan bog’langan. Dasturlar paketlari har biri o’zi zarur ma’lumotlar va natijalarni chiqaradigan alohida dasturlar jamlanmasini amalga oshiradi. Ular – dasturlar kutubxonasi. Dasturiy komplekslar bitta amaliy soha murakkab masalalarni biror sinfini yechishni birgalikda ta’minlovchi dasturlar jamlanmasidan iborat. Bunday masalalarni yechish uchun kompleksning dasturlarini chaqirib bir nechta qismmasalalarni yechish zarurati paydo bo’ladi. Dasturlar va dasturiy kompleksni tanlash maxsus dastur – murakkab bo’lmagan interfeysini ta’minlovchi va biror ma’lumotli axborotni berishi mumkin bo’lgan dispetcher bajaradi. Dasturlar paketidan dasturiy komplekslar bilan farq qiladigan bir nechta dastur ketma-ket yoki siklik ravishda bitta masalani yechish uchun chaqirilishi mumkin, demak, bitta foydalanuvchi loyihasi doirasida berilgan ma’lumotlar va chaqiruvlar natijalarini saqlash maqsadga muvofiq. Bu holda dasturlar alohida yoki birgalikda kompilinerlanuvchi dasturiy birliklar kabi amalga oshiriladi, berilgan ma’lumotlar esa operativ xotirada yoki fayllarda saqlanadi. Dasturiy komplekslardan farqli dasturiy sistemaga kiruvchi dasturlar umumiy ma’lumotlar orqali o’zaro ta’sirda bo’ladi. Dasturiy sistemalar odatda rivojlangan va ichki interfeyslarga ega, bu esa ularni puxta loyihalashni talab etadi. Ko’p foydalanuvchili dasturiy sistemalar odatdagi dasturiy sistemalardan farqli dasturiy ta’minot alohida komponentlar o’zaro ta’sirini tashkil etishi lozim, bu esa uni ishlab chiqishni yanada qiyinlashtiradi. Bunday dasturiy ta’minotni ishlab chiqish uchun maxsus texnologiyalar yoki platformalar, masalan, CORBA, COM, Java va h.k. texnologiyalar ishlatiladi.
Konstruksiyalashdagi loyihalash.
Dasturiy ta’minotni konstruktsiyalash - bu dasturchiga dasturiy ta’minotni kodlash va amalga oshirishda yordam beradigan, foydalanuvchi talablarini kerakli shaklga o’tkazish jarayoni. Foydalanuvchi talablarini aniqlash uchun, kodlash va kiritish uchun dasturiy ta’minotga nisbatan aniqroq va batafsil talablarni talab qiladigan SRS (Software Requirement Specification) hujjati yaratiladi. Bu jarayonning natijasi to’g’ridan - to’g’ri dasturlash tillarida yozilishi mumkin. Dasturiy ta’minotni konstruktsiyalash - bu SDLC (Dasturiy ta’minotni loyihalashtirish hayotiy tsikli) ning birinchi bosqichi bo’lib, u kontsentratsiyani muammoli sohadan yechim maydoniga o’tkazadi. U SRSda ko’rsatilgan talablarni qanday bajarish kerakligini aniqlashga harakat qiladi.
Dasturiy ta’minotni konstruktsiyalash 3 darajali natijalarni beradi: − Arxitekturaviy konstruktsiyalash. Arxitekturaviy konstruktsiyalash - tizimning eng yuqori abstract versiyasi. Bu dasturiy ta’minotni bir -biri bilan o’zaro ta’sir qiladigan ko’plab komponentlardan iborat tizim sifatida belgilaydi. Bu darajada konstruktorlar taklif qilinayotgan soha haqida tasavvurga ega bo’ladilar. − Yuqori darajali konstruktsiyalash. Yuqori darajali konstruktsiyalash arxitektura konstruktsiyaning yagona tizimini ko’p komponentli kichik tizimlar va modullarning kamroq abstrakt ko’rinishiga ajratadi va ularning bir-biri bilan o’zaro ta’sirini ochib beradi. Yuqori darajali konstruktsiyalash tizimni barcha komponentlari bilan birgalikda modullar ko’rinishida qanday amalga oshirilishiga qaratilgan. U har bir kichik tizimning modulli tuzilishini, ularning o’zaro munosabatlari va o’zaro ta’sirini o’rganadi. –
Batafsil konstruktsiyalash. Batafsil konstruktsiyalash oldingi ikkita konstruktsiyalashdagi tizim va uning quyi tizimlari sifatida ko’riladigan qo’shimchalar bilan bog’liq. Bu modullar va ularning qo’shimchalari haqida batafsilroq ma’lumot beradi. U boshqa modullar bilan aloqa o’rnatish uchun har bir modulning mantiqiy tuzilishini va ularning interfeyslarini belgilaydi.
Konstruksiya loyihalari ko'plab kichikroq topshiriqlar va kichik loyihalardan qurilgan bo'lib, kompaniya va'da qilingan muddatlarni bajarishi, byudjet doirasida ishlashi va ko'lamda qolishi uchun kuzatib borishi kerak. Qurilish loyihasini boshqarish dasturi foydalanuvchilarga loyiha rejalari, bosqichlari, jadvallari, byudjetlari va risklarini boshqarish imkonini beruvchi yagona, xavfsiz platformani taqdim etadi. Eng muhimi, u muloqot va muvofiqlashtirishni soddalashtiradigan hamkorlik muhitini ta'minlaydi, barcha jamoalarning maqsadlarini umumiy qarashga moslashtiradi: muvaffaqiyatli yakunlangan loyiha.
Konstruksiyalashdagi loyihani boshqarish oddiy ish emas. Ishni samarali boshqarish uchun siz jamoalarni jadvalga rioya qilishingiz, byudjet doirasida qolishingiz, sifatni ta'minlashingiz va xavfsiz ish muhitini saqlashingiz kerak. Yaxshiyamki, ushbu jarayonlarning barchasini soddalashtiradigan qurilish loyihalarini boshqarish dasturi deb nomlanuvchi bir qator dasturiy ilovalar mavjud.
Dasturiy ta'minotni konstruktsiyalash jarayonida loyihalashning o'ziga xos ahamiyati mavjud. Loyihalash, dastur tuzilishi, konfiguratsiya va o'rnatishning har bir qismi bo'yicha yaxshi o'rganilgan va tushunilgan usulni belgilash uchun kerak bo'ladi. Loyihalash bosqichlari quyidagilardan iborat:

1. 
   Maqsadlarni aniqlash: Biror dastur yoki taminot tuzilishining maqsadlarini tushunish, ta'riflash va belgilash loyihalashning boshlanishi uchun zarur. Maqsadlar, dasturning nima uchun ishlatilishi va nima maqsadga xizmat qilishi kerakligini aniqlashda yordam beradi.
   
2. 
   Talablarni va funksiyalarni belgilash: Dasturning iste'molchilari va qo'llab-quvvatchilari talablarni va kerakli funksiyalarni belgilashda ishtirok etishadi. Bu, taminotni qanday rivojlantirish va qanday xizmat qilishni aniqlashda juda muhimdir.
   
3. 
   Komponentlar va modellar tuzilishi: Dastur tuzilishini tuzish uchun kerakli komponentlarni va modellarini tuzish, bu modellar va komponentlar qanday o'rnatilishi kerakligini aniqlashni o'z ichiga oladi. Masalan, dasturda qaysi xizmatlar, modullar, interfeyslar, obyektlar, sinflar va boshqa komponentlar ishlatilishi kerakligini tuzish bu qismning asosidir.
   
4. 
   Qo'llanmasi (installation guide) tayyorlash: Qanday o'rnatish va sozlashning to'g'ri va sodda jarayonini tushuntirish, ko'rsatish va o'z ichiga oladigan qo'llanma tayyorlash muhimdir. Qo'llanmada dasturni o'rnatish jarayoni, kerakli kutubxonalar yoki modullar, konfiguratsiya sozlash va boshqa muhim jarayonlar to'g'ri tarzda ko'rsatilishi kerak.
   
5. 
   Xavfsizlik va isitishqa taminot: Loyihalash, dasturda xavfsizlik so'zlash va isitishni taminlashni o'z ichiga oladi. Bu, dasturda ma'lum amalga oshiriladigan xavfni, foydalanuvchilarning ma'lumotlarini va dastur tizimini himoya qilishni o'z ichiga oladi.
   
6. 
   Monitoring va tuzatish: Dastur ishga tushirilgach, uning ishlashini kuzatish, monitoring tizimini o'rnatish va dasturda paydo bo'lgan xatoliklarni aniqlash uchun kerakli tuzatishlarni tayyorlash loyihalashning bir qismidir.
   
7. 
   Yangilanishlar va o'zgartirishlar: Dastur o'z davomida yangilanadigan va o'zgartiriladigan dastur bo'ladi. Loyihalashda yangilanishlarni va o'zgartirishlarni qanday bajarishni belgilash juda muhimdir.
   

Loyihalash, dastur tuzilishi va uning to'g'ri ishlashi uchun muhim tuzilishi jarayonlarini belgilashda yordam beradi va dastur tuzilishining muvaffaqiyatli amalga oshirilishini ta'minlaydi.
Ushbu qo'llanma pudratchilar, qurilish menejerlari va egalari jadvallarni samarali yaratish, reja o'zgarishlarini almashish va o'z loyihalari uchun kundalik jurnallarni yangilash uchun foydalanishi mumkin bo'lgan turli qurilish boshqaruvi dasturiy echimlarini qamrab oladi. Har bir qurilish loyihasi son-sanoqsiz harakatlanuvchi qismlar, bog'liqliklar va murakkabliklar bilan batafsil jarayonni ifodalaydi. Biznesdagi muvaffaqiyat qurilish kompaniyalaridan mijozlar kutganlarini qondirish, xarajatlarni boshqarish va foydani ko'paytirish uchun o'z loyihalarini samarali rejalashtirish, kuzatish va amalga oshirishni talab qiladi. Loyihani boshqarish sohada juda muhim bo'lganligi sababli, qurilish loyihalarini samarali va samarali boshqara oladigan odamlar va vositalar har qanday qurilish biznesi uchun zaruratdir.Qurilish loyihalarini boshqarish dasturi ana shunday vositalardan biridir. Qurilish loyihasini boshqarish dasturining maqsadi loyihani boshqarish jarayonini soddalashtirish va bosh pudratchilar va ularning jamoalarini qurilish loyihasi davomida yanada samarali va samaraliroq qilishdir. Ammo ushbu dasturiy ta'minot qurilish loyihasini boshqarish ehtiyojlariga qanday xizmat qilishini tushunish uchun birinchi navbatda qurilish loyihasini boshqarish jarayoni nimani anglatishini tushunish kerak.
Dasturiy ta’minotni konstruksiyalashning boshlang’ich bosqichlarida bu jarayonni ishlanma sifati va mehnat sarfini aniqlovchi prinsipial yechimlar qabul qilinishi mumkin: − dasturiy ta’minot arxitekturasini tanlash; − foydalanish interfeysi tipi va hujjatalr bilan ishlash texnologiyasini tanlash; − ishlanmaga yondashuvni (tuzilmani yoki obyektni) tanlash; − dasturlash tili va muhitini tanlash Bu yechimlar nima konstruksiyalashini qanday xarakteristikalarga ega, qanday vositalar bilan bajarilishini aniqlaydi. Dasturiy ta’minot arxitekturasini tanlash. Dasturiy ta’minot arxitekturasi deb uni tuzishning bazaviy konsepsiyalari jamlanmasiga aytiladi. Dasturiy ta’minot arxitekturasi yechilayotgan masalalar murakkabligi, ishlanayotgan dasturiy ta’minot universallik darajasi va uning birorta nusxasi bilan bir vaqtda ishlanayotgan foydalanuvchilar soni bilan aniqlanadi.
− bir foydalanuvchili arxitektura dasturiy ta’minot personal kompyuterda ishlayotgan bitta foydalanuvchiga mo’ljallangan;
− ko’p foydalanuvchili arxitektura lokal yoki global tarmoqda ishlashga mo’ljallangan. Bundan tashqari bir foydalanuvchili arxitektura doirasida
− dasturlar;
− dastur paketlari;
− dasturiy komplekslar;
− dasturiy tizimlar.
Konstruksiyalashning aspektlari obyektning bir-biriga bog’liq bo’lgan xossalarini xarakterlaydi. Texnik obyektni izohlash ushun quyidagi aspektlar e’tiborga olinadi:
− funksional aspekt;
− konstruktorlik aspekt;
− texnologik aspekt;
Funksional aspekt obyekt ishlatilayotganda yoki xarakatlanayotganda unda ro’y beradigan fizik yoki axborotli jarayonlarni ifodalaydi. Konstruktorlik aspekt obyektni yoki uning qismlarining shaklini, joylashishini va tuzilishini xarakterlaydi. Texnologik aspekt obyektni berilgan sharoitda tayyorlash usullarini, imkokiyatlarini va texnologik ishlanishini xarakterlaydi. Yechimi funksional aspektga bog’liq bo’lgan konstruksiyalash masalalari guruxi funksional konstruksiyalash deyiladi.
Dasturiy ta’minotning hayot davri modeli - hayot tsikli davomida bajarish ketma-ketligini va jarayonlar, harakatlar va vazifalarning o’zaro bog’liqligini belgilaydigan tuzilma. Hayotiy tsikl modeli konstruksiyaning o’ziga xosligi, ko’lami va murakkabligi hamda tizim yaratilishi va ishlashi sharoitlarining o’ziga xos xususiyatlariga bog’liq. Dasturiy ta’minotning hayotiy davri - bu tizimni yaratish va undan foydalanish jarayonida sodir bo’ladigan hodisalar turkumi. Bosqich - dasturiy ta’minotni ishlab chiqish jarayonining ma’lum bir muddat bilan cheklangan va ushbu bosqich uchun belgilangan talablar bilan aniqlangan ma’lum bir mahsulot 47 chiqarilishi bilan yakunlangan qismi. Dasturlashning maqsadi ma’lumotlarni qayta ishlash jarayonlarini tavsiflashdir. Ma’lumotlar (ma’lumotlar) - bu ma’lum bir jarayonda uzatish va qayta ishlash uchun mos bo’lgan rasmiylashtirilgan shakldagi
faktlar va g’oyalarni aks ettirishdir. Axborot muhitining har qanday lahzasida mavjud bo’lgan ma’lumotlar to’plami axborot muhitining holatidir. Jarayonni ma’lum bir axborot muhitining ketma-ket holatlari ketma-ketligi sifatida aniqlash mumkin. Jarayonni tavsiflash uchun axborot muhiti holatlari ketma-ketligini aniqlash kerak.