“dasturlash ” fanidan kurs ishi

“KOMPYUTER INJINERING”

3-FAKULTETI

“DASTURLASH ” fanidan

KURS ISHI

_______variant


Bajardi: Yo’ldoshev F Tekshirdi: Muqimov A.
KI2201K01 guruh talabasi
Toshkent-2023


Topshiriq
1.Vektorlarni tashkil etish
2. n soni berilgan. Berilgan son palindrome ekanligni aniqlang. Agar bo’lsa true bo’lmasa false chiqaring. Masalan : n=123221 bunda chap tomondan va o’ng tomondan o’qisa ham bir hil bo’lishi kerak. Bu misolini while orqali ishlash yaxshiroq edi lekin for ni o’rganish uchun for da ishlaymiz. 5


Mundarija.
1.Topshiriq………………………………………………………………………2
2.Kirish………………………………………………………………………….2
3.Nazariy qism…………………………………………………………………3…4
5.Amaliym qism………………………………………………………………..5
6.Xulosa………………………………………………………………………..9
7.Adabiyotlar…………………………………………………………………13
8.Ilova…………………………………………………………………………13
Kirish.
Vektorlarni vektor va aralash ko’paytmasi Uchta 𝑎 , 𝑏, 𝑐 komplanar bo’lmagan tartiblangan vektorlar berilgan bo’lsin. Bu vektorlarni umumiy boshlang’ich nuqtaga keltiramiz. O’ng uchlik Chap uchlik 1.2. O’ng va chap uchliklar 𝑐 vektor uchidan qaraganda 𝑎 vektordan 𝑏 vektorga eng qisqa burilish soat mili aylanishiga teskari yo’nalishda bo’lsa, u holda bu vektorlar uchligini o’ng uchlik deyiladi. Aksincha bu vektorlar uchligi chap uchlik tashkil etadi deyiladi. Fazoda Dekart koordinatalar sistemasi ham o’ng va chap sistemalarga bo’linadi. O’ng sistema Chap sistema 2. Ikki vektorning vektor ko’paytmasi va xossalari 1-Ta’rif. 𝑎 vektorni 𝑏 vektorga vector ko’paytmasi deb, shunday 𝑐 vektorga aytiladiki, u quyidagi shartlarni qanoatlantiradi. 1) 𝑐 ⊥ 𝑎 va 𝑐 ⊥ 𝑏 ; 2) 𝑎 , 𝑏, 𝑐 vektorlar o’ng uchlikni tashkil etadi. 3) 𝑐 vektorni uzunligi 𝑎 va 𝑏 vektorlarda yasalgan parallelogram yuziga teng bo’ladi. Ya’ni 𝑐 = 𝑎 ∙ 𝑏 ∙sin𝜑 (1) 𝑎 va 𝑏 vektorlarning vektor ko’paytmasi 𝑎 × 𝑏 ko’rinishda belgilanadi. 𝑐 = 𝑎 × 𝑏 = 𝑆𝑝𝑎𝑟𝑎𝑙𝑙 (2) Vektor ko’paytmaning xossalari 1 ° . 𝑎 × 𝑏 = −𝑏 × 𝑎 2 ° . (λ𝑎 )× 𝑏= λ(𝑎 × 𝑏) 3 ° . 𝑎 × 𝑏 + 𝑐 = 𝑎 × 𝑏+𝑎 × 𝑐 4 ° . 𝑎 × 𝑎 = 𝑏 × 𝑏 = 0 5 ° . 𝑖 × 𝑖 = 𝑗 × 𝑗 = 𝑘 × 𝑘 = 0 Vektor ko’paytmani determinant orqali hisoblash. Aytaylik 𝑎 va 𝑏 vektorlar 𝑖 ,𝑗, 𝑘 ortlar orqali yoyilgan bo’lsin. Ya’ni 𝑎 =𝑥1𝑖 + 𝑦1𝑗 + 𝑧1𝑘, 𝑏=𝑥2𝑖 + 𝑦2𝑗 + 𝑧2𝑘 Bu holda vector ko’paytma quyidagi formulalardan aniqlanadi: 𝑎 × 𝑏= 𝑖 𝑗 𝑘 𝑥1 𝑦1 𝑧1 𝑥2 𝑦2 𝑧2 (3) 𝑎 va 𝑏 vektorlarda yasalgan uchburchak yuzi 𝑆∆ = 1 2 𝑆𝑝𝑎𝑟𝑎𝑙𝑙 = 1 2 𝑎 × 𝑏 3. Uch vektorni aralash ko’paytmasi va xossalari. Uchta 𝑎 , 𝑏, 𝑐 komplanar bo’lmagan vektorlar berilgan bo’lsin. 2-Ta’rif. 𝑎 × 𝑏 vektor ko’paytmani 𝑐 vektorga skalyar ko’paytmasiga aralash ko’paytma deyiladi va uni (𝑎 × 𝑏) ∙ 𝑐 =𝑎 ∙ (𝑏 × 𝑐 ) ko’rinishda belgilanadi. Uch vektorning aralash ko’paytmasi skalyar miqdor bo’lib, uni geometrik ma’nosi 𝑎 , 𝑏 𝑣𝑎 𝑐 vektorlarda yasalgan parallelopipedning hajmiga teng. 𝑉 = (𝑎 × 𝑏) ∙ 𝑐 = = 𝑎 × 𝑏 ∙ 𝑐 ∙ 𝑐𝑜𝑠𝛼 = 𝑆𝑝𝑎𝑟𝑎𝑙𝑙 Bu yerda h = 𝑐 ∙ 𝑐𝑜𝑠
Nazariy qism.
Rekursiya
Funksiya o’ziga o’zi to’g’ridan-to’g’ri yoki qandaydir vosita orqali murojat qilish jarayoniga rekursiya va bunday funksiya rekursiv funksiya deyiladi.
Har qanday to’g’ri tuzilgan rekursiya asosini ikkita shart tashkil qiladi.
1.Rekursiya asos sharti
2.Funksiyaning o’ziga o’zlashtirilgan argument bilan murojaat qilish.
Rekursiv funksiya qaysidir vaqta kelib o’ziga murojaat qilishni to’xtatishi kerak bo’ladi. Aynan shu narsani rekursiya asos sharti ta’minlab beradi.
Rekursiv funksiya qaysidir vaqta kelib o’ziga murojaat qilishni to’xtatishi kerak bo’ladi. Aynan shu narsani rekursiya asos sharti ta’minlab beradi.
Keyingi shartda o’zgartirilgan argument deganda, odatda masala boshidagi argumentdan kichikroq argument tushiniladi (ba’zi hollarda kattaroq bo’lishi mumkin). Bu narsa ham juda muhim, chunki bir xil argument bilan qayta-qayta murojaat qilinganda yoki argument notog’ri o’zgartirilganda funksiya o’zini cheksiz marta chaqirishiga to’g’ri kelib qoladi.
Nima uchun rekursiya kerak
Nima uchun rekursiya kerak
Aslini olganda, har qanday rekursiv ishlangan masalani iterativ usulda ishlash mumkin va buning aksi ham to’g’ri.Buning ustiga rekursiv yechim har doim xotiradan qo’shimcha joy talab qiladi. Shunday ekan, nima uchun unda rekursiya kerak? Albatta, buning yetarlicha sabablari bor:
Aksariyat tuzilmalar va algoritmlarni rekursiyasiz tasavvur qilib bo’lmaydi.
Aksariyat tuzilmalar va algoritmlarni rekursiyasiz tasavvur qilib bo’lmaydi.
Tree, Graph, Heap, QuickSort, MergeSort, … Bu ro’yhatni juda uzoq davom ettirish mumkin. Ayniqsa, murakkab tuzilmalar bo’lgan Tree va Graphlarda rekursiya har qadamda uchraydi. Dasturchilikni esa ularsiz tasavvur qilib bo’lmaydi, bu esa o’z o’rnida rekursiya qanchalik muhimligini belgilab beradi.
Yana bir qiziq ma’lumot, shunday dasturlash tillari borki ularda umuman takrorlanish operatorlari yo’q va bu borada butunlay rekursiyaga tayanadi. Haskell va Erlang shular jumlasidan.
Funktsiya to‘g‘ri rekursiv deyilаdi, аgаr tаnаsidа o‘zigа murоjааt bo‘lsа. Funktsiya bоshqа funktsiyani chаqirsа vа bu funktsiya o‘z nаvbаtidа birinchi funksiyani chaqirsa, bundаy funktsiya nisbiy rekursiv deyilаdi.
Funktsiya to‘g‘ri rekursiv deyilаdi, аgаr tаnаsidа o‘zigа murоjааt bo‘lsа. Funktsiya bоshqа funktsiyani chаqirsа vа bu funktsiya o‘z nаvbаtidа birinchi funksiyani chaqirsa, bundаy funktsiya nisbiy rekursiv deyilаdi.
Rekursiyani qo‘llаshgа klаssik misоllаr – dаrаjаgа оshirish vа sоn fаktоriаlini hisoblаsh. Bu misоllаr rekursiyani tushuntirish qulаy bo‘lgаni uchun klаssik hisoblаnаdi.
Fibonachi sonini hisoblash algaritmini ko’rib chiqamiz;
Natija:
n=1
0
n=2
1
n=3
1
n=4
2
n=5
3
Sonning factorialini topish algaritmini ko’rib chiqamiz;
Natija:
1!=1
2!=2
3!=6
4!=24
5!=120
6!=720
Misol. Rekursiv funksiyadan foydalangan holda ikkita sondan raqamlari yig‘indisi katta bo‘lgan sonni topuvchi dastur tuzing.
Natija:
4 9
9

5

5
Amaliy qism.
Misol.Qurbaqa har kuni oldingi kunga qaraganda 20% ko’proq va yana 2 ta chivin yeydi. Agar qurbaqa birinchi kunda 12 ta chivin yegan bo’lsa, u holda necha kundan keyin yeyilgan chivinlar soni 100 tadan oshishini aniqlovchi dastur tuzing.
Natija:
10
Rekursiya
Funksiya o’ziga o’zi to’g’ridan-to’g’ri yoki qandaydir vosita orqali murojat qilish jarayoniga rekursiya va bunday funksiya rekursiv funksiya deyiladi.
Har qanday to’g’ri tuzilgan rekursiya asosini ikkita shart tashkil qiladi.