Davlat budjeti daromadlarining turkumlanishi

 
19-rasm. Soliqsiz daromadlar tasnifi 

 
 
 

88
 
 
 
 
O‘zbekiston Respublikasining “Budjet tizimi to‘g‘risida” qonunining 11-moddasida Davlat 
budjeti daromadlari tarkibida quyidagi soliqsiz daromadlar ko‘rsatib o‘tilgan: 
1) davlatning moliyaviy va boshqa aktivlarini joylashtirilishi, foydalanishga berilishi va 
sotilishidan olingan daromadlar; 
2) qonun hujjatlariga muvofiq meros olish, xadya etish huquqi bo‘yicha davlat mulkiga 
o‘tgan pul mablag‘lari; 
3) yuridik va jismoniy shaxslardan, shuningdek chet el davlatlaridan qaytarilmaydigan pul 
tushimlari; 
4) rezident -  yuridik shaxslarga va chet el davlatlariga berilgan budjet ssudalarini hisobiga 
tushadigan to‘lovlar; 
5) qonun hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa daromadlar. 
 O‘zbekiston Respublikasining “Budjet tizimi to‘g‘risida” qonunining 18-moddasida esa, 
Qoraqalpog‘iston Respublikasi budjeti va mahalliy budjetlar daromadlari tarkibida quyidagi soliqsiz 
daromadlar ko‘rsatib o‘tilgan: 
1) qonuniy xujjatlarida belgilangan normativlarga muvofiq davlat obyektlarini joylashtirish, 
foydalanishga berishdan olingan daromadlar; 
2) qonun hujjatlariga muvofiq  meros olish, hadya etish huquqi bo‘yicha davlat mulkiga 
o‘tgan pul mablag‘lari; 
3) yuqori budjetlardan beriladigan budjet dotatsiyalari, budjet subvensiyalari va budjet 
ssudalari; 
4) yuridik va jismoniy shaxslardan, shuningdek chet el davlatlaridan kelgan 
qaytarilmaydigan pul tushumlari; 
5) qonunlarga muvofiq boshqa manbalar. 
Davlat budjetining soliqsiz daromadlari quyidagilardan tashkil topadi (20-rasm): 
–  davlat mulkidan foydalanishdan olinadigan daromadlar; 
–  budjet tashkilotlari tomonidan ko‘rsatilgan pullik xizmatlardan keladigan daromadlar; 
–  fuqarolik-huquqiy, ma’muriy va jinoiy choralarni qo‘llash natijasida olinadigan 
mablag‘lar, jumladan, jarimalar, musodaralar, kompensatsiyalar va davlat subyektlariga yetkazilgan 
zararni tiklash bo‘yicha olinadigan mablag‘lar va majburiy undiriladigan boshqa mablag‘lar; 
–  moliyaviy yordam ko‘rinishidagi daromadlar (budjet ssudalari va budjet kreditlaridan 
tashqari); 
–  boshqa soliqsiz daromadlar. 
 
 
 

 
 
 

89
 
 
 
 
20-rasm. Davlat budjetining soliqsiz daromadlari  
 
 
 
Budjet daroomadlari tarkibiga tushumlarning quyidagi ko‘rinishlari hisobga olinishi 
mumkin (21-rasm): 
–  davlat  mulkini vaqtinchalik foydalanishga berish natijasida ijara haqi yoki boshqa 
ko‘rinishda olinadigan daromadlar; 
–  kredit muassalalaridagi hisob varaqlarida budjet mablag‘larining qoldig‘i bo‘yicha foizlar 
ko‘rinishida olinadigan mablag‘lar; 
–  davlatga tegishli mol-mulkni garovga yoki ishonchli boshqaruvga berishdan olinadigan 
mablag‘lar; 
–  qaytarish va haq olish asosida boshqa budjetlarga, xorijiy davlatlarga yoki boshqa yuridik 
shaxslarga berilgan budjet mablag‘laridan foydalanganlik uchun haq; 
–  davlatga qisman tegishli bo‘lgan xo‘jalik subyektlari ustav kapitalining hissasiga yoki 
aksiyalar bo‘yicha dividendlarga to‘g‘ri keladigan foyda ko‘rinishidagi daromadlar; 
–  davlat unitar korxonalari foydasining bir qismi (soliq qonunchiligiga muvofiq to‘langan 
soliq va yig‘imlardan so‘ng); 
–  davlatga tegishli mol-mulkdan foydalanish natijasida olinadigan qonunchilikda ko‘zda 
tutilgan boshqa daromadlar. 
 

 
 
 

90
 
 
 
21-rasm. Davlat budjetining daromadlariga tushumlar ko‘rinishlari  
 
 
Davlat mulkiga aylanadigan va qaytarilishini talab etmaydigan mablag‘lar ham Davlat 
budjetining daromadlari bo‘lishi mumkin. Biroq ayrim to‘lovlar davlatning ixtiyoriga vaqtinchalik 
foydalanish uchun o‘tkazilishi ham mumkin. Bunday holda davlat olingan mablag‘larni sarf etsa-da, 
u bu malag‘larni belgilangan muddatlarda va to‘liq ravishda qaytarishga majbur. Ana shunday 
budjet daromadlarining ko‘rinishlaridan biri davlat obligatsiyalarini realizatsiya qilishdan olingan 
tushumlar hisoblanadi. Davlat budjetining daromadiga ular shartli ravishda, faqat shu yilning 
budjeti daromadlari nuqtai-nazaridan kiritilishi mumkin.