Davlat moliya tizimi uning tarkibi va tuzilishi

Kurs ishining tarkibiy tuzilishi. Kurs ishi kirish, ikkita bob , xulosa va foydalanilgan adabiyotlar roʻyxatidan iborat.
I BOB. Davlat moliya tizimining umumiy ko'rinishi
1.1. Davlat moliya tizimining ta’rifi va maqsadi
Davlat moliya tizimi deganda mamlakat yoki davlat ichidagi moliyaviy resurslarni boshqarishni tartibga soluvchi institutlar, qoidalar va jarayonlar doirasi tushuniladi. Bu markaziy banklar, tijorat banklari, nobank moliya institutlari, moliya bozorlari va nazorat qiluvchi organlarni o'z ichiga olgan turli tarkibiy qismlarni o'z ichiga olgan murakkab tarmoqdir.
Davlat moliya tizimining maqsadi moliyaviy faoliyatning uzluksiz ishlashini ta'minlash, iqtisodiy barqarorlikni ta'minlash, iqtisodiyotning har tomonlama rivojlanishini qo'llab-quvvatlashdan iborat. U bir nechta asosiy maqsadlarga xizmat qiladi:
Resurslarni taqsimlash: Davlat moliya tizimi iqtisodiyotda moliyaviy resurslarni taqsimlashni osonlashtiradi. U jismoniy shaxslar, korxonalar va hukumatlarga mablag'larni tejash, sarmoya kiritish va qarz olish mexanizmlarini taqdim etadi. Moliyaviy vositachilik orqali u jamg‘armalarni samarali investitsiyalarga yo‘naltiradi, iqtisodiy o‘sish va rivojlanishni rag‘batlantiradi.
To'lov tizimi: Davlat moliya tizimi xavfsiz va samarali to'lov infratuzilmasini ta'minlaydi. Bu jismoniy shaxslar va korxonalarga tranzaktsiyalarni amalga oshirish, pul mablag'larini o'tkazish va moliyaviy majburiyatlarni hal qilish imkonini beradi. Bu funktsiya iqtisodiyotning ishlashi va iqtisodiy almashinuvni osonlashtirish uchun zarurdir.
Pul-kredit siyosatini amalga oshirish: Davlat moliya tizimi, xususan, markaziy bank pul-kredit siyosatini amalga oshirishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. U pul massasini boshqaradi, foiz stavkalarini belgilaydi va narx barqarorligini saqlash, inflyatsiyani nazorat qilish va umumiy iqtisodiy maqsadlarni qo'llab-quvvatlash uchun bank sektorini tartibga soladi.
Moliyaviy vositachilik: Davlat moliya tizimi jamg'armalar va qarz oluvchilarni bog'lash orqali moliyaviy vositachilikni osonlashtiradi. Bu jismoniy shaxslar va korxonalarga investitsiyalar, iste'mol va aylanma mablag'lar kabi turli maqsadlar uchun kredit olish imkonini beradi. Bu jarayon orqali iqtisodiy faoliyat, ish o‘rinlari yaratish va tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlaydi.
Moliyaviy barqarorlik: Davlat moliya tizimi iqtisodiyotda moliyaviy barqarorlikni saqlashga qaratilgan. U xatarlarni kuzatish va boshqarish, moliyaviy inqirozlarning oldini olish va moliya sektori yaxlitligini himoya qilish uchun turli mexanizmlardan foydalanadi. Tizim moliya institutlarining mustahkamligi va barqarorligini ta'minlash uchun qoidalar va qoidalarni o'rnatadigan nazorat qiluvchi organlar va nazorat organlarini o'z ichiga oladi.
Investorlar ishonchi va kapitalni shakllantirish: Davlat moliya tizimi mahalliy va xorijiy investitsiyalarni jalb qilishda muhim rol o'ynaydi. Bu investorlar uchun xavfsiz va shaffof muhitni ta'minlaydi, ularning huquqlari himoyasini ta'minlaydi va adolatli va samarali bozorlarni qo'llab-quvvatlovchi qoidalarni amalga oshiradi. Bu investitsiyalar, yangi ish o'rinlari yaratish va iqtisodiy o'sishga olib keladigan kapital shakllanishiga yordam beradi.¹
Moliyaviy inklyuziya: Davlat moliya tizimi jamiyatning barcha qatlamlari, shu jumladan, kam ta’minlangan shaxslar va kichik biznes uchun moliyaviy xizmatlardan foydalanish imkoniyatini ta’minlash orqali moliyaviy inklyuzivlikni rivojlantirishga intiladi. U moliyaviy imkoniyatlardan foydalanishdagi kamchiliklarni bartaraf etishga, moliyaviy savodxonlikni oshirishga hamda moliyaviy inklyuzivlik va ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishni kuchaytiruvchi tashabbuslarni qo‘llab-quvvatlashga intiladi.
Iqtisodiy siyosatni amalga oshirish: Davlat moliya tizimi turli iqtisodiy siyosatlarni amalga oshirishda muhim ahamiyatga ega. U davlat daromadlari va xarajatlarini boshqarish, iqtisodiy faoliyatga, bandlikka va daromadlarni taqsimlashga ta'sir ko'rsatadigan soliq-byudjet siyosati choralari bilan muvofiqlashtirilgan holda ishlaydi. Davlat moliya tizimi davlat byudjet siyosatini amalga oshirish, qarzlarni boshqarish va daromadlarni yig'ishda yordam beradi.
Risklarni boshqarish: Davlat moliya tizimi iqtisodiyotdagi moliyaviy risklarni boshqarishda muhim rol o'ynaydi. U xavflarni baholash asoslarini o'rnatadi, prudensial qoidalarni amalga oshiradi va xavflarni aniqlash va kamaytirish uchun stress testlarini o'tkazadi. Bunga moliyaviy barqarorlikni saqlash uchun tizimli risklar, kredit risklari, bozor risklari va operatsion risklarni kuzatish va boshqarish kiradi.
Investorlarni himoya qilish: Davlat moliya tizimi investorlarning huquq va manfaatlarini himoya qilishga qaratilgan. U moliyaviy operatsiyalarda adolatli amaliyot, shaffoflik va hisobdorlikni ta'minlash uchun huquqiy asoslar va qoidalarni belgilaydi. Shuningdek, u nizolarni hal qilish mexanizmlarini va moliya bozorlarida ishonchni uyg'otish uchun investorlarning kompensatsiyasi sxemalarini taqdim etadi.
Iqtisodiy monitoring va tahlil: Davlat moliya tizimi iqtisodiy tendentsiyalarni kuzatish, xatarlarni baholash va siyosatni ishlab chiqish haqida ma'lumot berish uchun moliyaviy ma'lumotlarni to'playdi va tahlil qiladi. U yalpi ichki mahsulotning oʻsish surʼatlari, inflyatsiya surʼatlari va bandlik koʻrsatkichlari kabi iqtisodiy koʻrsatkichlarni ishlab chiqaradi, bu esa siyosatchilar va iqtisodchilarga asosli qarorlar qabul qilish va tegishli strategiyalarni shakllantirishga yordam beradi.
Infratuzilmani rivojlantirish: Davlat moliya tizimi iqtisodiyotda infratuzilma rivojlanishini rag'batlantirishda rol o'ynaydi. U transport, energetika va telekommunikatsiya kabi uzoq muddatli infratuzilma loyihalarini moliyalashtirish mexanizmlarini taqdim etadi. Bu iqtisodiy o'sishni rag'batlantirish, mahsuldorlikni oshirish va umumiy hayot sifatini yaxshilashga yordam beradi.
Xalqaro moliyaviy munosabatlar: Davlat moliya tizimi jahon moliya tizimi bilan ham o'zaro aloqada. U xalqaro moliyaviy operatsiyalarni amalga oshiradi, valyuta zaxiralarini boshqaradi, xalqaro moliya institutlarida ishtirok etadi. Davlat moliya tizimi mamlakatning boshqa davlatlar bilan moliyaviy munosabatlariga ta'sir qiladi va uning jahon iqtisodiyotiga iqtisodiy integratsiyasini shakllantirishga yordam beradi.
Moliyaviy ta'lim va iste'molchilar huquqlarini himoya qilish: Davlat moliya tizimi moliyaviy savodxonlik va iste'molchilar huquqlarini himoya qilishga yordam beradi. U jismoniy shaxslarni moliyaviy masalalar, jumladan, byudjetlashtirish, jamg'armalar, investitsiyalar va mas'uliyatli qarz olish haqida ma'lumot berish tashabbuslarini qo'llab-quvvatlaydi. Shuningdek, u iste'molchilarni suiiste'mol moliyaviy amaliyotlardan himoya qilish va adolatli munosabatni ta'minlash uchun qoidalar va institutlarni belgilaydi.
Kapital bozorini rivojlantirish: davlat moliya tizimi kapital bozorlarini rivojlantirish va tartibga solishda rol o'ynaydi. U aktsiya va obligatsiyalar kabi qimmatli qog'ozlarni chiqarish va sotishni osonlashtiradi, bu kompaniyalarga sarmoya va kengaytirish uchun kapital jalb qilish uchun vosita beradi. Kapital bozorlari kapitalning samarali taqsimlanishiga yordam beradi va uzoq muddatli investitsiyalarni rag'batlantiradi.
Iqtisodiy barqarorlik: Davlat moliya tizimi iqtisodiyotning tashqi zarbalar va ichki buzilishlarga chidamliligini oshirishga qaratilgan. U moliyaviy inqirozlar, iqtisodiy tanazzullar yoki tabiiy ofatlarning ta'sirini yutish va yumshatish mexanizmlarini belgilaydi. Bu favqulodda vaziyatlar fondlarini tashkil etish, makro-prudensial siyosatni amalga oshirish va biznesning uzluksizligini ta'minlash choralarini qo'llab-quvvatlash kabi choralarni o'z ichiga oladi.
Moliyaviy innovatsiyalar va texnologiyalar: Davlat moliya tizimi samaradorlik, foydalanish imkoniyati va inklyuzivlikni oshirish uchun moliyaviy innovatsiyalar va texnologiyalarni qabul qilishni rag'batlantiradi. Bu moliyaviy xizmatlarni yaxshilaydigan, jarayonlarni soddalashtiradigan va kam ta'minlangan aholi qatlamini qamrab oluvchi fintech yechimlari, raqamli to'lov tizimlari va boshqa texnologik yutuqlarni rivojlantirishga yordam beradi.
Barqaror moliya: Davlat moliya tizimi ekologik va ijtimoiy mas'uliyatli investitsiya amaliyotlarini qo'llab-quvvatlovchi barqaror moliyaga tobora ko'proq e'tibor qaratmoqda. U investitsiya qarorlariga ekologik, ijtimoiy va boshqaruv (ESG) omillarini integratsiyalashuvini rag'batlantiradi va ijobiy ekologik yoki ijtimoiy ta'sir ko'rsatadigan loyihalarni moliyalashtirishni qo'llab-quvvatlaydi.
Ma'lumotlarni to'plash va tahlil qilish: Davlat moliya tizimi moliyaviy bozorlar, iqtisodiy ko'rsatkichlar va tizimli risklar bo'yicha ma'lumotlarni to'playdi va tahlil qiladi. U ushbu ma'lumotlardan siyosat qarorlarini xabardor qilish, tendentsiyalarni kuzatish va moliyaviy tizimning ishlashini tushunishni yaxshilash uchun foydalanadi. Ma'lumotlarga asoslangan tahlil siyosatchilarga ongli qarorlar qabul qilishda va samarali siyosatni amalga oshirishda yordam beradi.²
Hamkorlik va muvofiqlashtirish: Davlat moliya tizimi turli manfaatdor tomonlar, jumladan, davlat organlari, moliya institutlari, nazorat qiluvchi organlar va xalqaro tashkilotlar o‘rtasida hamkorlik va muvofiqlashtirishga yordam beradi. Ushbu hamkorlik moliyaviy barqarorlikni saqlash va iqtisodiy o'sishni rag'batlantirish uchun siyosatni samarali amalga oshirish, me'yoriy-huquqiy hujjatlarni uyg'unlashtirish va ilg'or tajriba almashishni ta'minlaydi.
Moliyaviy yaxlitlik va jinoiy daromadlarni legallashtirishga qarshi kurash: Davlat moliya tizimi jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish, terrorizmni moliyalashtirish va boshqa noqonuniy moliyaviy faoliyatga qarshi kurashda hal qiluvchi rol o‘ynaydi. U moliyaviy yaxlitlikni, shaffoflikni va shubhali operatsiyalarni aniqlashni ta'minlash bo'yicha qoidalarni belgilaydi va chora-tadbirlarni amalga oshiradi, moliyaviy jinoyatlarga qarshi kurashda global sa'y-harakatlarga hissa qo'shadi.
Moliyaviy barqarorlikni nazorat qilish: Davlat moliya tizimi moliya sektorining barqarorligini nazorat qilish uchun javobgardir. U haddan tashqari leveraj, aktivlar pufakchalari yoki moliyaviy institutlar o'rtasidagi o'zaro bog'liqlik kabi tizimli risklarni kuzatib boradi va baholaydi. Tizimda tizimli xatarlarning oldini olish va ularni yumshatish, moliya tizimining umumiy barqarorligini ta’minlash bo‘yicha chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda.
Moliyaviy inklyuziya va iqtisodiy imkoniyatlarni oshirish: Davlat moliya tizimi jismoniy shaxslar va jamoalarni iqtisodiy jihatdan kuchaytirish vositasi sifatida moliyaviy inklyuziyani targ'ib qiladi. U kam ta'minlangan aholiga omonat hisobvaraqlari, kredit mablag'lari va sug'urta mahsulotlari kabi arzon moliyaviy xizmatlardan foydalanishni ta'minlashga intiladi. Moliyaviy inklyuzivlikni rivojlantirish orqali tizim qashshoqlik, tengsizlikni kamaytirish va iqtisodiy imkoniyatlarni kengaytirishga qaratilgan.
Iqtisodiy rivojlanish va ish o'rinlarini yaratish: Davlat moliya tizimi korxonalarni moliyaviy qo'llab-quvvatlash va resurslar bilan ta'minlash orqali iqtisodiy rivojlanishga hissa qo'shadi. U tadbirkorlar va korxonalarga kreditlar, grantlar va venchur kapitali kabi moliyalashtirish imkoniyatlarini taklif etadi. Tizim kapital va moliyaviy resurslarga kirishni osonlashtirib, biznes o'sishini, innovatsiyalarni va yangi ish o'rinlarini yaratishni rag'batlantiradi.
Davlat moliyasini boshqarish: Davlat moliya tizimi davlat moliyasini boshqarishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. U davlat daromadlarini yig'ish, byudjet taqsimoti va xarajatlarni boshqarishni nazorat qiladi. Tizim davlat mablag‘laridan samarali va samarali foydalanishni ta’minlaydi, soliq intizomini qo‘llab-quvvatlaydi, davlat moliyasini boshqarishda shaffoflik va hisobdorlikni ta’minlaydi.
Moliyaviy inqirozni boshqarish: Davlat moliya tizimi moliyaviy inqiroz ta'sirini boshqarish va yumshatish uchun javobgardir. U inqirozni boshqarish tizimini amalga oshiradi, stress testlarini o'tkazadi va yuzaga kelishi mumkin bo'lgan uzilishlarni bartaraf etish uchun favqulodda vaziyatlar rejalarini tuzadi. Tizim ishonchni tiklash, moliya bozorlarini barqarorlashtirish va iqtisodiyotning tiklanishiga yordam berish uchun tegishli manfaatdor tomonlar bilan hamkorlik qiladi.
Investorlarni o'qitish va himoya qilish: Davlat moliya tizimi moliyaviy savodxonlik va xabardorlikni oshirish uchun investorlarning ta'limini targ'ib qiladi. U sarmoyadorlarga ongli ravishda investitsiya qarorlarini qabul qilish va ularning manfaatlarini himoya qilish uchun manbalar, ko'rsatmalar va ta'lim dasturlarini taqdim etadi. Tizim, shuningdek, investorlar huquqlarini himoya qilish, adolatli va shaffof investitsiya amaliyotini ta'minlash uchun qoidalar va mexanizmlarni qo'llaydi.
Xalqaro moliyaviy hamkorlik: Davlat moliya tizimi xalqaro moliyaviy hamkorlik va muvofiqlashtirish bilan shug'ullanadi. U global moliyaviy barqarorlikni rag'batlantirish, transchegaraviy tranzaktsiyalarni osonlashtirish va me'yoriy-huquqiy bazalarni uyg'unlashtirishga qaratilgan forumlar, tashkilotlar va tashabbuslarda ishtirok etadi. Xalqaro hamkorlik orqali tizim barqaror va o‘zaro bog‘liq bo‘lgan global moliyaviy tizimni saqlashga hissa qo‘shadi.
Iste'molchilarning moliyaviy himoyasi: Davlat moliya tizimi iste'molchilarni adolatsiz amaliyotlardan himoya qilishga va ularning shaffof va mas'uliyatli moliyaviy xizmatlardan foydalanishini ta'minlashga qaratilgan. U yolg'on amaliyotlarning oldini olish, adolatli kreditlashni rag'batlantirish va iste'molchilar huquqlarini himoya qilish uchun qoidalar va nazorat mexanizmlarini belgilaydi. Tizim iste'molchilarning moliyaviy operatsiyalarida yaxshi xabardor bo'lishini va himoyalanganligini ta'minlash uchun ishlaydi.
Iqtisodiy siyosatni muvofiqlashtirish: Davlat moliya tizimi turli sektorlar va davlat tuzilmalari o'rtasida iqtisodiy siyosatni muvofiqlashtirishda rol o'ynaydi. U soliq-byudjet siyosati, pul-kredit siyosati va boshqa iqtisodiy siyosatlar o'rtasidagi hamkorlikni, ularning uyg'unligi va samaradorligini ta'minlashga yordam beradi. Tizim siyosatni narxlar barqarorligi, barqaror oʻsish va bandlikni yaratish kabi umumiy maqsadlarga muvofiqlashtirishga yordam beradi.
Moliyaviy barqarorlikni tadqiq qilish va tahlil qilish: Davlat moliya tizimi moliya tizimining barqarorligi va barqarorligini baholash uchun tadqiqot va tahlillar olib boradi. U moliyaviy barqarorlikka ta'sir ko'rsatishi mumkin bo'lgan makroiqtisodiy tendentsiyalar, moliya bozoridagi o'zgarishlar va tartibga soluvchi o'zgarishlar kabi omillarni o'rganadi. Tizim siyosatchilar, tartibga soluvchilar va bozor ishtirokchilariga potentsial xavf va zaifliklar haqida ma'lumot beruvchi hisobotlar va tadqiqotlar ishlab chiqaradi.
Moliyaviy inqirozning oldini olish va hal qilish: Davlat moliya tizimi tartibga solish va himoya choralarini amalga oshirish orqali moliyaviy inqirozlarning oldini olishga qaratilgan. U erta ogohlantirish, xavfni aniqlash va inqirozning oldini olish mexanizmlarini belgilaydi. Moliyaviy inqiroz yuzaga kelgan taqdirda, tizim inqirozni hal qilishda, jumladan, likvidlikni qo'llab-quvvatlash, aralashuvlarni muvofiqlashtirish va moliya institutlarini tartibli qayta qurish yoki hal qilishni boshqarishda ham rol o'ynaydi.
Moliyaviy tizim samaradorligi va raqobat: Davlat moliya tizimi moliyaviy sektorda samaradorlik va raqobatni rivojlantirishga intiladi. Bu adolatli bozor raqobatini rag'batlantiradi, moliya institutlari uchun teng sharoitlarni ta'minlaydi va innovatsiyalarni qo'llab-quvvatlaydi. Tizim moliyaviy vositachilikda samaradorlikni oshirish, xarajatlarni kamaytirish va iste'molchilar va biznes uchun moliyaviy xizmatlardan foydalanish imkoniyatlarini yaxshilashga qaratilgan.
Korporativ boshqaruv va risklarni boshqarish: Davlat moliya tizimi moliya institutlari doirasida korporativ boshqaruv va risklarni boshqarish uchun asoslar va yo'riqnomalarni belgilaydi. U ishonchli boshqaruv tamoyillari, risklarni boshqarish amaliyoti va javobgarlik tamoyillarini ilgari suradi. Tizim moliya institutlarining mustahkam boshqaruv tuzilmalariga, samarali risklarni boshqarish tizimlariga va tegishli ichki nazoratga ega bo‘lishini ta’minlashga intiladi.
Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlari: Davlat moliya tizimi moliyaviy hisobotning shaffofligi va taqqoslanuvchanligini ta’minlash maqsadida xalqaro moliyaviy hisobot standartlarini qabul qiladi va joriy qiladi. Bu qaror qabul qilish uchun to'g'ri va ishonchli moliyaviy ma'lumotlarni osonlashtiradigan standartlashtirilgan buxgalteriya tamoyillaridan foydalanishga yordam beradi. Bu investorlarning ishonchini oshirishga yordam beradi, bozor yaxlitligini oshiradi va xalqaro biznes operatsiyalarini qo'llab-quvvatlaydi.
Ushbu qo'shimcha jihatlarni hisobga olgan holda, biz davlat moliya tizimining iste'molchilar huquqlarini himoya qilish, iqtisodiy siyosatni muvofiqlashtirish, moliyaviy barqarorlikni tadqiq qilish va tahlil qilish, moliyaviy inqirozning oldini olish va hal qilish, moliya tizimining samaradorligi va raqobat, korporativ boshqaruv va risklarni boshqarishdagi rolini yanada ta'kidlaymiz. moliyaviy hisobotning xalqaro standartlarini qabul qilish. Bu funksiyalar moliyaviy tizimning barqarorligi, samaradorligi va yaxlitligiga hissa qo‘shadi, barqaror iqtisodiy o‘sish va rivojlanishga yordam beradi.