Davlat universiteti metrologiya, standartlashtirish

Fanni о‘qitishda zamonaviy axborot va pedagogik texnologiyalar Talabalarning “Standartlashtirish, metrologiya va sifatni boshqarish” fanini о‘zlashtirishlari uchun о‘qitishning zamonaviy usullaridan foydalanish, yangi informatsion va pedagogik texnologiyalarni tatbiq qilish muxim ahamiyatga egadir. Fanni о‘zlashtirishda darslik, о‘quv va uslubiy qо‘llanmalar, ma’ruza matnlari, texnologiyalar majmuasi, elektron materiallar, virtual stendlar va maketlaridan foydalaniladi. Ma’ruza, amaliy darslarida mos ravishdagi
pedagogik va axborot texnologiyalaridan foydalaniladi.

ASOSIY QISM

Fanga kirish
Standartlashtirish, metrologiya va sifatni boshqarish fanining maqsad va vazifalari. Fanning rivojlanish tarixi. “Metrologiya tо‘g‘risida”gi О‘zbekiston Respublikasi qonuni. Metrologiyaga oid asosiy tushunchalar va qoidalar. О‘lchashlarning turlari va usullari xakida ma’lumot. О‘lchash xatoliklari va klassifikatsiyasi. О‘lchash vositalari va ularning metrologik tavsiflari. Standartlashtirish haqida.

Metrologiyaga oid asosiy tushunchalar va qoidalar

Ishlab chiqarish va uning tarmoqlarida metrologik hizmat va ta’minot, metrologiya va standartlashtirish bо‘yicha halqaro tashkilotlar, Metrologiya bо‘yicha asosiy atamalar, kattakliklar, ularning о‘lchamliligi, birliklari, xalqaro birliklar tizimi, о‘lchamlarni belgilash va yozish qoidalari.

О‘lchashlarning turlari va usullari xakida ma’lumot

О‘chashlarning usullari va turlari, о‘lchash vositalari va ularning turlari.
О‘lchashlarning sifat mezonlari, о‘lchash xatoliklari, ularning tabaqalanishi.

О‘lchash xatoliklari va klassifikatsiyasi

Muntazam xatoliklar, ularni kamaytirish usullari, tasodifiy xatoliklar, ularni taqsimlarnishi, о‘lchash aniqligining ehtimoliy baholanishi. О‘lchash asboblarining aniqlik klasslari, ularning metrologik tavsiflari о‘lchash asboblarining klassifikatsiyasi

О‘lchash vositalari va ularning metrologik tavsiflari

Analog о‘lchash asboblari, magnitoelektrik, elektromagnit, elektrodinamik о‘lchash asboblari, ularni shartli belgilari. Raqamli о‘lchash asboblari о‘lchash о‘zgartgichlari. О‘lchash texnikasidagi yangi va avtomatlashtirilgan tizimlar va о‘lchash texnikasining xozirgi kunlagi xolati va rivojlanish istiqbollari

Standartlashtirish haqida

Standartlashtirish va uning maqsad va vazifalari, asosiy atamalar va tushunchalar. О‘zbekiston respublikasida standartlashtirish xizmati “Standartlashtirish tо‘g‘risida”gi О‘zbekiston Respublikasi qonuni

Standartlashtirish davlat tizimi

Standartlashtirish davlat tizimi, standartlarning turlari va toifalari (kotegoriya). Standartlarni ishlab chiqish, tasdiqdlash, rо‘yxatdan о‘tkazish tartib va qoidalari, standartlashtirish va metrologiya bо‘yicha davlat nazorati

Sertifikatlashtirish va unga oid asosiy tushunchalar va atamalar

Sertifikatlashtirish bо‘yicha asosiy tushunchalar va atamalar, “Mahsulot va xizmatlarni sertifikatlashtirish tо‘g‘risida” gi О‘zbekiston Respublikasi qonuni, sifat boshqaruvi,sertifikatlashtirish sxemalari. Sertifikatlashtirish tartibi va qoidalari. Ekspert-auditorlar, Xalqaro ISO-9000 seriyasidagi standartlar, ular bо‘yicha ishlarni tashkil etish. Mahsulot sifati va sifat boshqaruvi, mahsulot haqidagi ma’lumotlarni standartlashtirish va kodlash.

Texnik jihatdan tartibga solish davlat tizimi asoslari

Texnik jihatdan tartibga solish, asosiy tushunchalar. Texnik jihatdan tartibga solishning mohiyati va ahamiyati. Texnik jihatdan tartibga solishning maqsad va vazifalari. Texnik jihatdan tartibga solish davlat tizimi. Atama va ta’riflar. “Texnik jihatdan tartibga solish tо‘g‘risida”gi О‘zbekiston Respublikasi Qonuni. О‘zbekiston texnik jihatdan tartibga solish davlat tizimi tashkiliy tuzilmasi.

Amaliy mashg‘ulotlarni tashkil etish bо‘yicha kо‘rsatmalar

Amaliy mashg‘ulotlarni tashkil etish bо‘yicha kafedra professor – о‘qituvchilari tomonidan kо‘rsatma va tavsiyalar, masalalar tо‘plami ishlab chiqiladi. Unda talabalarga asosiy ma’ruza mavzulari bо‘yicha amaliy masala va misollar yechish uslubi va mustaqil yechish uchun masalalar keltirildi.

Amaliy mashg‘ulotlarning taxminiy rо‘yxati

• 
  “Standartlashtirish, metrologiya va sifatni boshqarish” fanining maqsad, vazifalari va rivojlanish tarixi.
  
• 
  “Metrologiya tо‘g‘risida”gi О‘zbekiston Respublika qonuni. Ishlab chiqarish va uning tarmoqlarida metrologik ta’minot.
  
• 
  Metrologiya va standartlashtirish bо‘yicha xalqaro tashkilotlar.
  
• 
  Metrologiya bо‘yicha asosiy atamalar, kattaliklar va kattalikni о‘lchamligi
  
• 
  Kattaliklarning birliklari. Xalqaro birliklar tizimi (SI) va ularni yozish va belgilash qoidalari
  
• 
  О‘lchash usullari va turlari. О‘lchash vositalari va ularning turlari. О‘lchashning sifat mezonlari, о‘lchash xatoliklari va ularning tabaqalanishi
  
• 
  Standartlashtirish. Standartlashtirishning maqsad va vazifalari. Standartlashtirish davlat tizimi. Standartlarning turlari va toifalari.
  
• 
  Standartlarni ishlab chiqish, kelishish, tasdiqlash, davlat rо‘yxatidan о‘tkazish va tadbiq etish tartib – qoidalari
  
• 
  Setifikatlashtirish, sertifikat olish tartibi va usullari.
  
• 
  Sertifikatlashtirish bо‘yicha asosiy tushunchalar. Atama va ta’riflar. Sertifikatlashtirish sxemalari.
  
• 
  Ekspert-auditorlar. Xalqaro ISO 9000 seriyasidagi standartlar bо‘yicha ishlarni tashkil etish.
  
• 
  Sifat tо‘garaklari. Mahsulot sifati va sifat boshqaruvi.
  
• 
  Mahsulot haqidagi ma’lumotlarni standartlashtirish va kodlash.
  
• 
  Texnik jihatdan tartibga solish davlat tizimi asoslari.
  

Laboratoriya ishlarini tashkil etish bо‘yicha kо‘rsatmalar

Fan bо‘yicha laboratoriya ishlari namunaviy о‘quv rejada kо‘zda tutilmagan.

Kurs ishini tashkil etish bо‘yicha uslubiy kо‘rsatmalar
Fan bо‘yicha kurs ishi namunaviy о‘quv rejasida rejalashtirilmagan

Mustaqil ta’limni tashkil etishning shakli va mazmuni

Talaba mustaqil ta’limning asosiy maqsadi – о‘qituvchining rahbarligi va nazoratida muayyan о‘quv ishlarini mustaqil ravishda bajarish uchun bilim va kо‘nikmalarni shakllantirish va rivojlantirish.
Talaba mustaqil ta’limni tashkil etishda quyidagi shakllardan foydalaniladi:

• 
  ayrim nazariy mavzularni о‘quv adabiyotlari yordamida mustaqil о‘zlashtirish;
  
• 
  berilgan mavzular bо‘yicha axborot (referat) tayyorlash;
  
• 
  nazariy bilimlarni amaliyotda qо‘llash;
  
• 
  maket, model va namunalar yaratish;
  
• 
  ilmiy maqola, anjumanga ma’ruza tayyorlash va h.k..
  

Tavsiya etilayotgan mustaqil ishlarning mavzulari

1. 
   Markaziy Osiyodagi qadimiy о‘lchovlar va о‘lchash birliklari.
   
2. 
   Xalqaro standartlash tashkilotlari.
   
3. 
   Kattaliklarning birliklari.
   
4. 
   Etalonlarning yaratilish tarixi.
   
5. 
   О‘lchash xatoliklarini tabaqalash.
   
6. 
   О‘lchash о‘zgartkichlari.
   
7. 
   О‘lchash texnikasidagi yangi va avtomatlashtirilgan tizimlar.
   
8. 
   Standartlarni MDH doirasidagi mavqei.
   
9. 
   О‘zaro almashuvchanlik asoslari.
   
10. 
    Sertifikatlashtirish omillari.
    
11. 
    Sertifikatlashtirish tizimida qatnashuvchi idoralar mas’uliyati.
    
12. 
    Sifat tо‘garaklari.
    
13. 
    Oziq-ovqat sanoatida standart talablari.
    
14. 
    Nooziq-ovqat sanoatida standart talablari.
    
15. 
    MDH davlatlarida metrologik ta’minotni muvofiqlashtirish.
    
16. 
    Rivojlangan davlatlarda mahsulot va xizmatlar sifati.
    
17. 
    Ta’lim sohasidagi Davlat standartlari.
    
18. 
    Texnik jixatdan tartibga solish davlat tizimi asoslari.
    
19. 
    Ishlab chiqarish va uning tarmoqlarida metrologik xizmat va ta’minot.
    
20. 
    О‘lchashlarning sifat mezonlari.
    
21. 
    Standartlashtirish davlat tizimi (SDT).
    
22. 
    Standartlarning turlari va toifalari.
    
23. 
    Standartlashtirish va metrologiya buyicha Davlat nazorati.
    
24. 
    Xalqaro ISO 9000 seriyasidagi standartlar bо‘yicha ishlarni tashkil etish.
    
25. 
    Mahsulot sifati va sifat boshqaruvi.
    
26. 
    Mahsulot haqidagi ma’lumotlarni standartlashtirish va kodlash.
    
27. 
    Ekspert-auditorlar.
    
28. 
    Sertifikatlashtirish sxemalari.
    
29. 
    Standartlarni ishlab chikish, tasdiklash va tadbik etish tartib-qoidalari.
    
30. 
    О‘zbekiston Respublikasida "Standartlashtirish xizmati".
    
31. 
    Xalqaro standartlashtirish tashkiloti /ISO/.
    
32. 
    Metrologiya, standartlashtirish va masifatni boshkarishning qonuniy asoslari
    

Dasturning informatsion – metodik ta’minoti

Mazkur fanni о‘qitish jarayonida ta’limning zamonaviy ilg‘or interfaol usullaridan, pedagogik va axborot – kommunikatsiya texnologiyalarining prezentatsiya (taqdimot), multimedia va elektron-didaktik texnologiyalardan foydalaniladi. Amaliy mashg‘ulotlarda aqliy hujum, klaster, blits-sо‘rov, guruh bilan ishlash, insert, taqdimot, keys stadi kabi usul va texnikalardan keng foydalaniladi.

Foydalaniladigan adabiyotlar rо‘yxati Asosiy adabiyotlar

1. 
   Muxamedov B.E. Metrologiya, texnologik parametrlarni о‘lchash usullari va asboblari. Darslik. Toshkent. «О‘qituvchi», 1991. -250 b.
   
2. 
   Ismatullayev P.R.va boshqalar. Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish. Darslik. -T.: «О‘zbekiston», 2001. -360 b.
   
3. 
   Ismatullayev P.R. va boshqalar. “Metrologiya asoslari”. О‘quv qо‘llanma. Toshkent, «Fan va texnologiya», 2012. -250 b.
   
4. 
   Ismatullayev P.R., Axmedov B.M., Matyakubova P.M., Xamrokulov G‘.X., Turayev SH.A. Sifat menejmenti tizimi va uni sertifikatlashtirish. Darslik. Toshkent, “Sano-standart”, 2014. – 330 b.
   

Qо‘shimcha adabiyotlar

1. 
   Abduvaliyev A.A., Latipov V.B., va boshq. “Standartlashtirish, metrologiya, sertifikatlashtirish va sifat”. Darslik. -T.: «SMS ITI» 2008. -
   

300 b Ismatullayev P.R., Abdullayev A.X., Turg‘unboyev A. О‘lchashlarning fan va turmushdagi tutgan о‘rni. О‘quv qо‘llanma. «Fan va texnologiya», 2000. -155 b.

2. 
   Абдувалиев А.А., Авакян П.Г., Садыков А.Б., Умаров А.С., Хакимов О.Ш. Основы обеспечения единства измерений. Книга 1. – Ташкент, 2005. -250 с.
   
3. 
   Абдувалиев А.А., Латипов В.Б. Стандартизация, метрология, сертификация, качество. Учебник. -Т.: НИИСМС, «Фан ва технологиялар марказининг босмахонаси», 2007. -276 б.
   
4. 
   Абдувалиев А.А и др. “Основы стандартизации, метрологии, сертификации и управление качеством”, Тошкент. 2007. -255 с.
   

Internet saytlari

1. 
   www.smsiti.uz
   
2. 
   www.standart.uz
   
3. 
   www.unim.ru
   
4. 
   www.gov.uz
   
5. 
   www.mfer.uz
   
6. 
   http: //www.kiеvpribor.com.ua