Davlat va nodavlat moliyaviy tashkilotlarining turlari, vazifalari

Davlat va nodavlat moliyaviy tashkilotlarining turlari, vazifalari
Modomiki, davlat qonun yaratuvchi va ularning bajarili￾shini nazorat qiluvchi organ hisoblanar ekan, u moliyaviy tizimni tartibga solish bo‘yicha to‘liq javobgardir. Biroq davlat moliyaviy tizimni tartibga soluvchi organ roli￾ni o‘ynagani bilan bir qatorda, u mazkur tizimdan o‘z siyosati￾ning boshqa maqsadlariga erishish uchun foydalanadi. Misol tariqasida hukumatning pul-kredit siyosatini iqtisodiy o‘sish yoki bandlik sohasidagi turli umummilliy vazifalarning bajari￾lishi uchun foydalanishini keltirish mumkin.
1. Markaziy banklar
Markaziy banklar – bu asosiy funksiyasi moliyaviy bo￾zorning ma’lum parametr239lariga, masalan, muomaladagi pul miqdoriga ta’sir etish orqali davlat siyosati vazifalarini amalga oshirishga ko‘maklashishdan iborat bo‘lgan moli￾yaviy vositachilardir. Markaziy banklar faoliyati ba’zi dav￾latlarda davlat ijroiya organlarining bevosita nazorati ostida bo‘lsa, boshqa davlatlarda ular ma’lum darajada avtonom￾lik (mustaqillik)ka egadirlar.
Markaziy bank odatda, davlat to‘lov tizimining yuragi hisoblanadi. U davlatni milliy valyuta bilan ta’minlaydi va banklararo hisob-kitoblar tizimi uning boshqaruvida bo‘la￾di. To‘lov tizimi samarali bo‘lishi uchun inflyatsiya darajasi kamida o‘rtacha bo‘lishi241 va buni markaziy banklar o‘zlari￾ning asosiy vazifasi deb ko‘rishlari shartMarkaziy bank odatda, davlat to‘lov tizimining yuragi hisoblanadi. U davlatni milliy valyuta bilan ta’minlaydi va banklararo hisob-kitoblar tizimi uning boshqaruvida bo‘la￾di. To‘lov tizimi samarali bo‘lishi uchun inflyatsiya darajasi kamida o‘rtacha bo‘lishi va buni markaziy banklar o‘zlari￾ning asosiy vazifasi deb ko‘rishlari shart.
2. Ixtisoslashgan moliyaviy vositachilar
Bu guruh tashkilotlar iqtisodiy faoliyatning o‘ziga xos turlarini rag‘batlantirish maqsadida tuzilgan kompani￾yalarni o‘z ichiga oladi. Ushbu kompaniyalar faoliyati moli￾yalashtirish jarayonini yengillashtiradi yoki ular muayyan guruhdagi mijozlarga har xil turdagi qarzga oid instrument (vosita)larni taqdim etadilar. Bunga misol tariqasida fermer￾lar, talabalar, kichik korxonalar, yangi uylarni sotib oluv￾chilar va boshqalarga qarz beruvchi yoki qarzni kafolatlov￾chi davlat agentliklarini ko‘rsatish mumkin. Davlat tashkilotlarining boshqa guruhi bank omonat￾larining sug‘urtasi uchun tashkil etilgan agentliklar sifati￾da namoyon bo‘ladi. Ularning asosiy funksiyasi moliyaviy tizimning barcha qismida yoxud uning qaysidir bir qismida iqtisodiy inqirozlarning oldini olish orqali iqtisodiy barqa￾rorlikka ko‘maklashishdan iborat.
3. Mintaqaviy va butundunyoviy moliyaviy tashkilotlar
Bugungi kunda ko‘plab xalqaro moliyaviy tashkilotlar mavjud. Ularning vakolati turli davlat hukumatlari moliyaviy siyosatini muvofiqlashtirishdan iborat. Bunday xalqaro moli￾yaviy tashkilotlar ichida eng muhimi Bazelda (Shveytsariya) joylashgan Xalqaro hisob-kitoblar banki (BIS – Bank for In￾ternational Settlemens) hisoblanadi. Uning vazifasi barcha mamlakatlardagi bank qoidalarining maksimal o‘xshashligini ta’minlashdan iborat. Undan tashqari xalqaro moliya bozo￾rida yana ikki xalqaro moliyaviy tashkilot faoliyat yuritadi. Ularning maqsadi – savdo va moliya faoliyatini rag‘batlanti￾rishdan iborat. Bular: Xalqaro valyuta fondi (XVF) (IMF – In￾ternational Monetary Rupd) va Xalqaro taraqqiyot va tikla￾nish banki yoki Dunyo banki (International Bank for Re￾construction and Development, World bank). XVF unga a’zo bo‘lgan davlatlar iqtisodiy va moliyaviy sharoitlarining o‘zga￾rishini kuzatadi, texnik yordam ko‘rsatadi, xalqaro savdo va moliya operatsiyalari qoidalarini ishlab chiqadi, xalqaro iqti￾sodiyotning turli masalalari bo‘yicha maslahat beradi, ayrim a’zo davlatlar to‘lov balansini to‘g‘rilab olishlari uchun re￾surslar taqdim qiladi
3. Mintaqaviy va butundunyoviy moliyaviy tashkilotlar
Bugungi kunda ko‘plab xalqaro moliyaviy tashkilotlar mavjud. Ularning vakolati turli davlat hukumatlari moliyaviy siyosatini muvofiqlashtirishdan iborat. Bunday xalqaro moli￾yaviy tashkilotlar ichida eng muhimi Bazelda (Shveytsariya) joylashgan Xalqaro hisob-kitoblar banki (BIS – Bank for In￾ternational Settlemens) hisoblanadi. Uning vazifasi barcha mamlakatlardagi bank qoidalarining maksimal o‘xshashligini ta’minlashdan iborat. Undan tashqari xalqaro moliya bozo￾rida yana ikki xalqaro moliyaviy tashkilot faoliyat yuritadi. Ularning maqsadi – savdo va moliya faoliyatini rag‘batlanti￾rishdan iborat. Bular: Xalqaro valyuta fondi (XVF) (IMF – In￾ternational Monetary Rupd) va Xalqaro taraqqiyot va tikla￾nish banki yoki Dunyo banki (International Bank for Re￾construction and Development, World bank). XVF unga a’zo bo‘lgan davlatlar iqtisodiy va moliyaviy sharoitlarining o‘zga￾rishini kuzatadi, texnik yordam ko‘rsatadi, xalqaro savdo va moliya operatsiyalari qoidalarini ishlab chiqadi, xalqaro iqti￾sodiyotning turli masalalari bo‘yicha maslahat beradi, ayrim a’zo davlatlar to‘lov balansini to‘g‘rilab olishlari uchun re￾surslar taqdim qiladi