Davlatning axborot siyosati va uni amalga oshirishning shakl va usullari

Davlatning axborot siyosati va uni amalga oshirishning shakl va usullari
Davlat axborot siyosati (SIP) – fuqarolarning axborotdan foydalanishga bo‘lgan konstitutsiyaviy huquqlarini ta’minlashga qaratilgan davlatning siyosiy, huquqiy, iqtisodiy, ijtimoiy-madaniy va tashkiliy chora-tadbirlari majmuidir. Davlat axborot siyosati – “davlat va fuqarolik jamiyati manfaatlarini qondiradigan, ular bilan ularning vakillari o‘rtasida ijodiy, konstruktiv muloqotni ta’minlashga qaratilgan axborotni takror ishlab chiqarish va tarqatish bilan bog‘liq bo‘lgan odamlar hayotining alohida sohasi”. GIPning ikkita jihati mavjud: texnologik (axborot muhiti tarkibiy qismlarining rivojlanish jarayonini tartibga solish) va mazmuni (ijtimoiy-siyosiy jarayon ishtirokchilarining kommunikativ faoliyatining ustuvor yo’nalishlari). GUI ob’ektlari bosma ommaviy axborot vositalari (gazetalar, jurnallar, kitob nashriyotlari); elektron ommaviy axborot vositalari (televidenie, radio, Internet); aloqa vositalari; axborot huquqi; Axborot xavfsizligi. Axborot siyosatini siyosiy ta’sir vositasi va siyosiy maqsadlarga erishish vositasi sifatida ko’rib chiqish mumkin: axborot siyosati sub’ektlari axborot yordamida odamlarning ongiga, ruhiyatiga, ularning xatti-harakatlari va faoliyatiga manfaatlar uchun ta’sir ko’rsatishga qodir. Davlat va fuqarolik jamiyati va o’z manfaatlarini ko’zlab. Jamiyatni axborotlashtirish va axborot xavfsizligi muammosi 20-asrning soʻnggi oʻn yilliklarida kuzatilayotgan jamiyatni axborotlashtirishning global jarayonining rivojlanishi yangi global ijtimoiy-texnologik muammo – inson va jamiyatning axborot xavfsizligi muammosini keltirib chiqardi. Bu muammoning mohiyati quyidagicha. Insonning, jamiyatning, davlatning va butun dunyo tsivilizatsiyasining ko’plab eng muhim manfaatlari allaqachon ularni o’rab turgan axborot sohasining holati bilan belgilanadi. Shunday ekan, tashqi yoki ichki manbalardan axborot sohasiga ataylab yoki qasddan ta’sir ko‘rsatish ushbu manfaatlarga jiddiy zarar yetkazishi, shaxs va jamiyat xavfsizligiga tahdid solishi mumkin. Axborot xavfsizligi deganda jamiyatning axborot muhiti xavfsizligining holati, uning fuqarolar, tashkilotlar va davlat manfaatlarini ko’zlab shakllanishi va rivojlanishini ta’minlash tushuniladi. Axborot tahdidlari ostida esa – jamiyatning axborot muhiti faoliyatiga xavf tug’diradigan omillar yoki omillar kombinatsiyasi. Jamiyatning axborot muhiti holati va inson va jamiyatning eng muhim manfaatlariga erishish imkoniyatlari o’rtasidagi bog’liqlik haqida xabardorlik yaqinda, deyarli so’nggi o’n yillikda sodir bo’ldi. Va shunga qaramay, dunyoning ko’plab davlatlari, shu jumladan Rossiya ham axborot xavfsizligi sohasida o’zlarining milliy doktrinalarini, shuningdek, uni ta’minlash bo’yicha davlat siyosati konsepsiyasini ishlab chiqdilar.
1998 yilda axborot xavfsizligi xalqaro konsepsiyasi loyihasini tayyorlash boshlandi. Shuni ta’kidlash kerakki, davlat, jamiyat va shaxsning axborot xavfsizligini ta’minlash muammolari ko’p jihatdan o’zaro bog’liqdir, garchi ularning asosiy manfaatlari sezilarli darajada farq qilishi tabiiydir. Masalan, jamiyat taraqqiyotining hozirgi bosqichida shaxs manfaatlari uning konstitutsiyaviy huquq va erkinliklarini, shaxsiy xavfsizligini real ta’minlashdan, turmush sifati va darajasini oshirishdan, jismoniy, intellektual va jismoniy rivojlanish imkoniyatlaridan iborat. Ruhiy rivojlanish. Jamiyat manfaatlari jamoat totuvligiga erishish va uni saqlash, aholining ijodiy faolligini oshirish, jamiyatni ma’naviy yuksaltirishdan iborat. Davlat manfaatlari mamlakatning konstitutsiyaviy tuzumi, suvereniteti va hududiy yaxlitligini himoya qilish, siyosiy va ijtimoiy barqarorlikni o‘rnatish va saqlash, huquq-tartibotni ta’minlash, teng huquqli xalqaro hamkorlikni rivojlantirishdan iborat. Yuqorida sanab o’tilgan shaxs, jamiyat va davlatning eng muhim manfaatlarining uyg’unligi mamlakatning milliy manfaatlarini tashkil etadi, ularning jamiyatning axborot sohasiga prognozi mamlakatning axborot xavfsizligi sohasidagi asosiy maqsad va vazifalarini belgilaydi. Mamlakat axborot xavfsizligini ta’minlashning asosiy maqsadlari va ob’ektlariMamlakatning (masalan, Rossiya) axborot xavfsizligini ta’minlashning asosiy maqsadlari: Ko’plab axborot jarayonlarining globallashuvi kuchayishi, jahon axborot tarmoqlarining shakllanishi, AQSh va boshqa rivojlangan mamlakatlarning axborot sohasida hukmronlik qilishga intilishi sharoitida milliy manfaatlarni himoya qilish; Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari, korxonalar va mamlakat fuqarolarini ularning faoliyati uchun zarur bo‘lgan to‘liq va o‘z vaqtida axborot bilan uzluksiz ta’minlash;Axborot resurslarining yaxlitligi, xavfsizligi buzilishi va noqonuniy foydalanishning oldini olish;fuqarolar, tashkilotlar va davlatning axborotni olish, tarqatish va undan foydalanish huquqlarining amaliy amalga oshirilishini ta’minlash.

Mamlakatning axborot xavfsizligini ta’minlash maqsadlariga erishish uchun axborot xavfsizligi ob’ektlarini to’g’ri aniqlash juda muhimdir. Ushbu ob’ektlarga quyidagilar kiradi:

• 
  Maxfiy ma’lumotlarni (maxfiy, foydalanish cheklangan yoki tijorat siri), shuningdek, hamma uchun ochiq bo’lgan ochiq axborot va ilmiy bilimlarni o’z ichiga olgan axborot resurslari;
  

• 
  Jamiyatning axborot infratuzilmasi (aloqa va axborot kommunikatsiyalari tarmoqlari, ma’lumotlarni tahlil qilish va qayta ishlash markazlari, axborotni muhofaza qilish tizimlari va vositalari);
  

• 
  Mamlakatda axborot resurslarini shakllantirish, tarqatish va ulardan foydalanish tizimi;
  

• 
  Ommaviy axborot vositalariga asoslangan jamoatchilik ongini shakllantirish tizimi;
  

-fuqarolar, yuridik shaxslar va davlatning axborotni olish, tarqatish va undan foydalanish huquqlari, shuningdek, maxfiy axborot va intellektual mulkni himoya qilish.

1. 
   Axborot xavfsizligiga tahdidlarning manbalari
   

Mamlakatning axborot xavfsizligiga tahdidlarning manbalari tashqi va ichki omillar bo’lishi mumkin.

Tashqi tahdidlarning manbalariga quyidagilar kiradi:

• 
  Bir qator davlatlarning siyosati, axborot sohasidagi hukmronlik yo’nalishi va Rossiyaning eng yangi axborot texnologiyalaridan foydalanishiga va informatika va axborot mahsulotlarini ishlab chiqarishda xalqaro mehnat taqsimotida teng ishtirok etishga, Rossiyaning texnologik qaramligini yaratishga qarshi. Axborot sohasidagi G’arb mamlakatlari bo’yicha;
  

• 
  Bir qator davlatlar tomonidan boshqa mamlakatlarning axborot sohasining normal ishlashini buzish va axborot resurslariga ruxsatsiz kirish uchun xavfli ta’sir ko’rsatish vositalarini yaratish va ulardan foydalanishni nazarda tutuvchi “axborot urushi” tushunchalarini ishlab chiqish; ;
  

-xorijiy razvedka va maxsus xizmatlarning, shuningdek, iqtisodiy va siyosiy tuzilmalarning axborot sohasidagi mamlakat milliy manfaatlariga qarshi qaratilgan faoliyati;

• 
  Xalqaro terroristik guruhlar, tashkilotlar va shaxslarning axborot sohasidagi jinoiy faoliyati;
  

• 
  Dunyoning bir qator mamlakatlari tomonidan boshqa mamlakatlarga, ayniqsa Rossiyaga nisbatan “madaniy kengayish” ni qo’llash, xususan, rus tilidan aloqa vositasi sifatida foydalanishni kamaytirish istagida namoyon bo’ldi. Rus axborot maydonini qisqartirish.
  

Mamlakatimiz axborot xavfsizligiga ichki tahdidlarning manbalari haqida gapiradigan bo’lsak , eng muhimlari quyidagilardir:

• 
  Rossiyaning jamiyatni axborotlashtirish darajasi bo‘yicha dunyoning yetakchi davlatlaridan sezilarli darajada orqada qolishi, bu esa mamlakatning jahon axborot makoniga teng huquqli kirishi va bundan tegishli iqtisodiy va ijtimoiy-siyosiy foyda olish imkoniyatini cheklaydi;
  

• 
  Jahonning rivojlangan davlatlaridan mahalliy elektron sanoatining axborot va telekommunikatsiya uskunalarini ishlab chiqarishda texnologik jihatdan qoloqligi, ularni ushbu mablag‘larni chet eldan import qilishga va o‘z milliy axborot infratuzilmasini yaratishga majburlashi, bu esa uni zaiflashtiradi. G’arb davlatlari;
  

• 
  Rossiyaning milliy xavfsizligining eng muhim qismi sifatida axborot xavfsizligini ta’minlash bo’yicha yagona davlat siyosatini shakllantirish va amalga oshirishda davlat hokimiyati organlarining faoliyatini etarli darajada muvofiqlashtirmaslik;
  

• 
  Rossiya fuqarolarining umumiy ta’lim darajasining pasayishi, bu zarur malakaga ega bo’lgan mutaxassislarni, shuningdek, axborot sohasida ishlash uchun foydalanuvchilarni tayyorlashni qiyinlashtiradi;
  

• 
  Respublikada uyushgan jinoyatchilikning kuchayishi va axborot sohasida fuqarolar, tashkilotlar va davlat manfaatlarini himoya qilish darajasini pasaytiruvchi kompyuter jinoyatlari sonining ko‘payishi.
  

Yuqorida sanab o‘tilgan tashqi va ichki tahdidlarning mamlakatimiz axborot sohasiga ta’sirining mumkin bo‘lgan oqibatlari mamlakatimiz kelajagi uchun quyidagi salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin.