Daʼvogar "Termiz Аgromashmontaj" mchJ taʼsischisi Sh. Mamadaliev javobgar

II. Muammoli vaziyatga huquqiy yechim topish boʼyicha 

1.  Daʼvogar  tomonidan  mazkur  masala  boʼyicha  daʼvo  talabi  keltirilishiga  asos 

boʼlgan qaysi normalar mavjud? 

2.  Daʼvogar  tomonidan  mazkur  masala  boʼyicha  daʼvo  talabiga  daʼvo  muddati 

qoʼllaniladimi? 

3. Javobgar tomonidan mazkur masala boʼyicha oʼzini himoya qilishi uchun qanday 

normalarni asos sifatida keltira oladi? 

4.  Taraflar  oʼz  talablarini  asoslash  uchun  nimalarni  va  qanday  dalillar  bilan 

isbotlashi kerak? Аdolatli yechim berilishi uchun nimalar isbotlanishi talab etiladi? 

Daʼvogar - “Termiz Аgromashmontaj” MChJ taʼsischisi Sh.Mamadaliev javobgar – 

“Termiz  Аgromashmontaj”  MChJiga  nisbatan  2019  yil  yanvarda  sudga  daʼvo  arizasi 

bilan  murojaat  qilib,  mulk  huquqidan  mahrum  qilish  bilan  bogʼliq  boʼlmagan  huquqi 

(taʼsischilar umumiy yigʼilishiga qatnashish, kun tartibidagi masaladan xabardor boʼlish, 

kun  tartibidagi  masala  boʼyicha  qaror  qabul  qilishda  ishtirok  etish  va  ovoz  berish)ni 

tiklab,  qonun  bilan  qoʼriqlanadigan  manfaatlarini  himoya  qilib,  javobgar  –  “Termiz 

Аgromashmontaj”  MChJ  taʼsischilari  nomidan  soxtalashtirilgan  2009  yil  25  maydagi 

taʼsischilar umumiy yigʼilish bayonnomasini haqiqiy emas deb topishni soʼragan. 

MChJ  faoliyatning  istalgan  (qonunchilik  bilan  taqiqlanmagan)  turini  amalga 

oshirishga haqlidir, lekin 2001 yil 6 dekabrdagi N 310-II Oʼzbekiston Respublikasining 

«Masʼuliyati  cheklangan  va  qoʼshimcha  masʼuliyatli  jamiyatlar  toʼgʼrisida»gi 

Qonuniga  muvofiq,  MChJ  ustavida  ushbu  MChJ  faoliyatining  narsasi  belgilangan 

---

boʼlishi 

lozim, 

yaʼni 

maxsus 

huquqiy 

layoqati 

belgilanadi. 

Bizning  fikrimizcha,  bu  holat  bozor  iqtisodiyoti  va  tadbirkorlik  faoliyatining 

ruhiga  mos  kelmaydi,  sababi  shuki,  bu  tadbirkorlik  subʼektining  tanlov  erkinligini 

cheklaydi, chunki taʼsischilar oʼzlari tuzayotgan MChJ shugʼullanishi mumkin boʼlgan 

barcha  faoliyat  turlarini  aniq  va toʼliq oldindan  koʼra oladi,  deb  tasavvur qilish  qiyin. 

MCHJ  ishtirokchilari  jamiyatni  boshqarishda  bir  qancha  huquqlarga  ega. 

MChJning,  shuningdek,  uning  ishtirokchilarining  huquqiy  maqomi  Oʼzbekiston 

Respublikasi  FK,  Oʼzbekiston  Respublikasining  «Masʼuliyati  cheklangan  va 

qoʼshimcha  masʼuliyatli  jamiyatlar  toʼgʼrisida»gi  Qonuni  bilan  belgilanadi. 

Yuqoridagi  Qonun  MChJning  huquqiy  maqomini,  uning  ishtirokchilarining  huquqlari 

va majburiyatlarini, uning tuzilishi, qayta tashkil etilishi va tugatilishi tartibini belgilab 

beradi.  Masʼuliyati  cheklangan  jamiyatlar  toʼgʼrisidagi  qonunchilik  boshqa 

qonunchilik hujjatlarini ham oʼz ichiga oladi 

Masʼuliyati 

cheklangan 

hamda 

qoʼshimcha 

masʼuliyatli 

jamiyatlar 

toʼgʼrisida”gi  Qonunning  8-moddasi  va  Oʼzbekiston  Respublikasi  Oliy  xoʼjalik  sudi 

Plenumining  “Iqtisodiy  sudlar  tomonidan  korporativ  nizolarni  hal  etishning  ayrim 

masalalari  toʼgʼrisida”  2014  yil  20  iyundagi  262-sonli  qarori  19-bandining  ikkinchi 

xatboshisida,  agar  daʼvogar  ishtirokchining  ulushi  yoki  bir  nechta  ishtirokchilarning 

jami  ulushlari  jamiyat  ustav  fondi  (ustav kapitali)ning  oʼn  foizidan  kam  boʼlsa  yoxud 

daʼvo  arizasi  jamiyatning  oʼzi  tomonidan  berilgan  boʼlsa,  daʼvo  arizasini 

qanoatlantirish 

rad 

etilishi 

lozimligi 

toʼgʼrisida 

tushuntirish 

berilgan. 

“Masʼuliyati 

cheklangan 

hamda 

qoʼshimcha 

masʼuliyatli 

jamiyatlar 

toʼgʼrisida”gi  Qonun  8-moddasining  ikkinchi  qismiga  koʼra  talabni  qanoatlantirish 

uchun quyidagi 3 ta asoslardan biri mavjud boʼlishi kerak 

➢ 

Jamiyat  ishtirokchilari  safidan  chiqarish  talabi  qaratilgan  ishtirokchisi(lari) 

oʼz majburiyatlarini qoʼpol buzayotgan boʼlsa 

➢ 

Bunday  ishtirokchi(lar)  oʼz  harakatlari  (harakatsizligi)  bilan  jamiyatning 

faoliyat koʼrsatishiga imkon bermayotgan boʼlsa 

➢ 

Jamiyat  ishtirokchilari  safidan  chiqarish  talabi  qaratilgan  ishtirokchisi(lari) 

jamiyatning  faoliyat  koʼrsatishini  jiddiy  tarzda  qiyinlashtirayotgan  boʼlsa 

Jamiyat 

ishtirokchilari 

safidan 

chiqarish 

talabi 

qaratilgan 

ishtirokchisi(lari) 

tomonidan  oʼz  majburiyatlarini  qoʼpol  ravishda  buzayotganligi  holatiga  misol  qilib, 

“Masʼuliyati  cheklangan  hamda  qoʼshimcha  masʼuliyatli  jamiyatlar  toʼgʼrisida”gi 

Qonunning  9-moddasidagi  jamiyat  ishtirokchilariningmajburiyatlarini  buzilishini 

koʼrsatsa  boʼladi.  Unga  koʼra,  jamiyat  ishtirokchilari  ushbu  Qonunda  va  jamiyatning 

taʼsis  hujjatlarida  nazarda  tutilgan  tartibda,  miqdorda,  usullarda  va  muddatlarda  hissa 

qoʼshishlari;  jamiyat  faoliyati  toʼgʼrisidagi  sir  tutilgan  axborotni  oshkor  qilmasliklari 

shart.  Jamiyat  ishtirokchilarining  qonun  hujjatlarida  va  jamiyatning  taʼsis  hujjatlarida 

nazarda 

tutilgan 

boshqa 

majburiyatlari 

ham 

boʼlishi 

mumkin. 

---

   

Jamiyat 

ishtirokchilarining 

majburiyatlari 

qonun 

hujjatlari 

va  taʼsis 

hujjatlarida aniq koʼrsatib oʼtilgan boʼlib, ishtirokchi tomonidan oʼz majburiyatlarining 

qoʼpol ravishda buzilishi sud tartibida uni MChJdan chiqarish uchun asos boʼlib xizmat 

qiladi.  MChJ  ishtirokchisi  oʼz  harakatlari  (harakatsizligi)  bilan  jamiyatning  faoliyat 

koʼrsatishiga  imkon  bermayotganligi  yoki  ishtirokchi  oʼz  harakatlari  (harakatsizligi) 

bilan  jamiyatning  faoliyat  koʼrsatishini  jiddiy  tarzda  qiyinlashtirayotganligi  holatlarini 

baholash mezonlari qonun hujjatlarida aniq koʼrsatib berilmagan. 

O‘zbekiston  Respublikasi  fuqarolik  kodeksining  149-moddasiga  ko‘ra,  da'vo 

muddati - shaxs o‘zining buzilgan huquqini da'vo qo‘zg‘atish yo‘li bilan himoya qilishi 

mumkin bo‘lgan muddatdir. 

Qonunchilikka ko‘ra, umumiy da'vo muddati – 3 yil. Biroq ayrim hollarda maxsus 

da'vo  muddatlari  qo‘llanadi.  Maxsus  da'vo  muddatlari  tegishli  sohaning  xususiyati  va 

tartib-taomillaridan kelib chiqib turlicha belgilanadi. 

Ammo mas'uliyati cheklangan hamda qo‘shimcha mas'uliyatli jamiyatlar umumiy 

yig‘ilishining qarori ustidan 2 oy ichida ariza berilishi lozim. 

Masʼuliyati 

cheklangan 

hamda 

qoʼshimcha 

masʼuliyatli 

jamiyatlar 

toʼgʼrisida”gi  Qonunning  41-moddasiga  asosan,  jamiyat  ishtirokchilari  umumiy 

yig‘ilishining  ushbu  Qonun  va  boshqa  qonun  hujjatlari,  jamiyatning  ustavi  talablari 

buzilgan  holda  qabul  qilingan  hamda  jamiyat  ishtirokchilarining  huquqlari  va  qonuniy 

manfaatlarini buzadigan qarori ovoz berishda ishtirok etmagan yoki bahsli qarorga qarshi 

ovoz bergan jamiyat ishtirokchisining arizasiga ko‘ra sud tomonidan haqiqiy emas deb 

topilishi  mumkin.  Bunday  ariza  jamiyat  ishtirokchisi  qabul  qilingan  qaror  to‘g‘risida 

bilgan yoki bilishi lozim bo‘lgan kundan e’tiboran ikki oy ichida berilishi mumkin. Agar 

jamiyat  ishtirokchisi  shikoyatga  sabab  bo‘lgan  qarorni  qabul  qilgan  jamiyat 

ishtirokchilarining umumiy yig‘ilishida ishtirok etgan bo‘lsa, mazkur ariza shunday qaror 

qabul qilingan kundan e’tiboran ikki oy ichida berilishi mumkin. 

Sud  ishning  barcha  holatlarini  hisobga  olgan  holda,  agar  ariza  bergan  jamiyat 

ishtirokchisining ovozi ovoz berish natijalariga ta’sir ko‘rsata olishi mumkin bo‘lmasa va 

(yoki) yo‘l qo‘yilgan qoidabuzarlik jiddiy bo‘lmasa va (yoki) qaror jamiyatning ana shu 

ishtirokchisiga zarar yetkazmagan bo‘lsa, shikoyatga sabab bo‘lgan qarorni o‘z kuchida 

qoldirishga haqlidir. 

Jamiyat  kuzatuv  kengashining,  jamiyat  yakkaboshchilik  asosidagi  ijro  etuvchi 

organining,  jamiyat  kollegial  ijro  etuvchi  organining  ushbu  Qonun  va  boshqa  qonun 

hujjatlarining,  jamiyat  ustavi  talablari  buzilgan  holda  qabul  qilingan  hamda  jamiyat 

ishtirokchisining huquqlari va qonuniy manfaatlarini buzadigan qarori jamiyat ana shu 

ishtirokchisining arizasiga binoan sud tomonidan haqiqiy emas deb topilishi mumkin. 

Jamiyat  ishtirokchisini  jamiyat  ishtirokchilari  safidan  chiqarish  bilan  bogʼliq 

ishlarni  koʼrishda  sudlar  quyidagi  2  ta  muhim  holatga  eʼtibor  berishlari  kerak 

1. 

Jamiyat 

ishtirokchisini 

jamiyat 

ishtirokchilari 

safidan 

chiqarish 

---

toʼgʼrisidagi  talab  bilan  sudga  murojaat  qilayotgan  shaxs(lar)  jamiyatning  taʼsischisi 

boʼlishi shart 

 

2.  Bunday  talab  bilan  sudga  murojaat  qilayotgan  shaxs(lar)ning  jamiyatning 

ustav 

fondidagi 

ulushi 

kamida 

10 

foizni 

tashkil 

etishi 

kerak. 

Jamiyatning  yakkaboshchilik  asosidagi  ijro  etuvchi  organi  (direktor)  jamiyat 

ishtirokchilarining  umumiy  yig‘ilishi  tomonidan  jamiyatning  ustavida  belgilangan 

muddatga  saylanadi.  Jamiyatning  yakkaboshchilik  asosidagi  ijro  etuvchi  organi  uning 

ishtirokchilari bo‘lmaganlar orasidan ham saylanishi mumkin. 

 

Jamiyat  va  uning  yakkaboshchilik  asosidagi  ijro  etuvchi  organi  vazifasini  amalga 

oshiruvchi  shaxs  o‘rtasidagi  shartnoma  jamiyat  nomidan  jamiyatning  yakkaboshchilik 

asosidagi  ijro  etuvchi  organi  vazifasini  amalga  oshiruvchi  shaxs  saylangan  umumiy 

yig‘ilishdagi  raislik  qiluvchi  shaxs  tomonidan  yoki  jamiyat  ishtirokchilari  umumiy 

yig‘ilishining qarori bilan vakolat berilgan jamiyat ishtirokchisi tomonidan imzolanadi. 

Jamiyat  ishtirokchilari  umumiy  yig‘ilishining  ushbu  Qonun  va  boshqa  qonun 

hujjatlari,  jamiyatning  ustavi  talablari  buzilgan  holda  qabul  qilingan  hamda  jamiyat 

ishtirokchilarining  huquqlari  va  qonuniy  manfaatlarini  buzadigan  qarori  ovoz  berishda 

ishtirok  etmagan  yoki  bahsli  qarorga  qarshi  ovoz  bergan  jamiyat  ishtirokchisining 

arizasiga  ko‘ra  sud  tomonidan  haqiqiy  emas  deb  topilishi  mumkin.  Bunday  ariza 

jamiyat  ishtirokchisi  qabul  qilingan  qaror  to‘g‘risida  bilgan  yoki  bilishi  lozim  bo‘lgan 

kundan  e’tiboran  ikki  oy  ichida  berilishi  mumkin.  Agar  jamiyat  ishtirokchisi 

shikoyatga  sabab  bo‘lgan  qarorni  qabul  qilgan  jamiyat  ishtirokchilarining  umumiy 

yig‘ilishida  ishtirok  etgan  bo‘lsa,  mazkur  ariza  shunday  qaror  qabul  qilingan  kundan 

e’tiboran ikki oy ichida berilishi mumkin.   

Oʼzbekiston  Respublikasi  Oliy  xoʼjalik  sudi  Plenumining  “Iqtisodiy  sudlar 

tomonidan korporativ nizolarni hal etishning ayrim masalalari toʼgʼrisida”  2014 yil 20 

iyundagi  262-sonli  qarorining  20.1-bandida  jamiyat  ishtirokchilari  umumiy  yigʼilishi 

qarori u qonun hujjatlariga zid boʼlgan va (yoki) umumiy yigʼilish qonun hujjatlari va 

jamiyat  ustavida  belgilangan  tartibga  rioya  etilmagan  holda  oʼtkazilgan  hollardagina 

haqiqiy  emas  deb  topilishi  mumkin.  “Masʼuliyati  cheklangan  hamda  qoʼshimcha 

masʼuliyatli  jamiyatlar  toʼgʼrisida”gi  Oʼzbekiston  Respublikasi  Qonunining  (bundan 

buyon matnda Qonun deb yuritiladi) 8-moddasiga muvofiq, jamiyatning ishtirokchilari 

jamiyatning  ustav  fondidagi  (ustav  kapitalidagi)  oʼz  ulushini  yoxud  uning  bir  qismini 

ushbu  Qonunda  va  jamiyatning  ustavida  nazarda  tutilgan  tartibda  mazkur  jamiyatning 

bir  yoki  bir  necha  ishtirokchisiga  sotish  ѐki  oʼzga  tarzda  ularning  foydasiga  voz 

kechishga 

haqli. 

MChJ  bitta  shaxs  yoki  bir  nechta  shaxslar  tomonidan  taʼsis  etilishi  mumkin. 

Taʼsischilar  sifatida  fuqarolar  va  (yoki)  yuridik  shaxslar  boʼlishi  mumkin. 

Qonunchilikda  jismoniy  shaxslarning  ayrim  toifalarining  MChJ  da  ishtirok  etishi 

taqiqlanishi  yoki  cheklanishi  mumkinligini  aytib  oʼtish  lozim.  Shuningdek,  davlat 

---

hokimiyati  va  boshqaruvi  organlari,  agar  qonun  hujjatlarida  boshqacha  belgilangan 

boʼlmasa,  MChJ  ishtirokchilari  boʼla  olmaydi.  MChJ  bitta  shaxs  tomonidan  taʼsis 

etilishi  mumkin,  u  holda  bu  shaxs  uning  yagona  ishtirokchisi  boʼladi.  Jamiyat 

keyinchalik  yagona  ishtirokchisi  boʼlgan  jamiyatga  aylanishi  mumkin.  Lekin, 

MChJning yagona ishtirokchisi  bitta shaxsdan iborat  boʼlgan boshqa xoʼjalik jamiyati 

boʼla olmaydi.