Denov tadbirkorlikva pedagogika instituti
Mavzuning o’rganilganlik darajasi
Download 174.5 Kb.
|
YAPONIYA muhayyo
- Bu sahifa navigatsiya:
- Kurs ishining maqsadi va vazifalari
- I-bob ILK O‘RTA ASRLARDA YAPONIYA MADANIYATI 1.1 ILK O‘RTA ASRLARDA YAPONIYA
Mavzuning o’rganilganlik darajasi. Aliyev M. G., Ishanxo'jaeva D. A., Xachiev G. A. Jahon mintaqalari iqtisodiyoti va moliyasi taqqoslash raqamlarida. –T., 2003 yil.; Vavilova E.V. Dunyoning iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi. Qo'llanma. – M., 2006 yil.; Soliyev A., Muhammadaliev R.. Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya asoslari. –T., 2005.; va boshqa monografiyalardan foydalanildi. Bu manbalarda arxeologik yodgorliklar haqidagi ma’lumotlar yozilganligini bilishimiz mumkin.
Kurs ishining maqsadi va vazifalari: Ushbu kurs ishimni ko’zlangan maqsad Oʻrta asrlarda Yaponiyaning ijtimoiy iqtisodiy hayoti haqidagi ma’lumotlarni o’rganish va bu ma’lumotlarni talabalarga yetkazish. Kurs ishining tuzilishi. Ushbu kurs ishi kirish,asosiy qism,xulosa va foydalanilgan adabiyotlar qismlaridan iborat. Asosiy qismda 2 ta bob va 4 ta reja orqali mavzu yoritib berilgan I-bob ILK O‘RTA ASRLARDA YAPONIYA MADANIYATI 1.1 ILK O‘RTA ASRLARDA YAPONIYA V -VI asrlarda Yaponiya. Yaponiyaning eng qadimiy aholisi mwlarning ajdodi Ebisu hisoblangan. Era boshlarida ular Xonsyu orolining shimoli sharqida yashaganlar. Ularning etnikkelib chiqishi uzil-kesil aniqlanmagan, ba’zi tadqiqotchilarning fikriga ko'ra, ular Malayya, Hindi-xitoy vaindoneziya bilan bogliq. Yapon orollariga bir necha bor koreyslar, xanlar va turli m anjur tungus qabilalari kirib kelib, ebisulami shimolga surib chiqarganlar. Natijada etnikavalashuv jarayoni yuz bergan. Qabilalarichida eng kuchlisi bo'lgan YamatoIII asri oxiri —iV asr boshlarida qo'shnilarini bo'ysundirib, Xonsyu oroli markaziy qismida Yamato qabilalarittifoqini tuzgan. Yaponlarning ajdodlari dehqonchilikuchun qulay joylarga o'r-nashganlar.ill—VI asrlarda asosiy qishloq xo'jalikmahsuloti sholi bo'lgan. Sug'orish tannoqlari qurilgan. Qabila sardorlari bu ishlarga majburiyat sifatida barchani jalb etganlar. V asrdan boshlab pillachilikrivojlana boshlagan.ilkasrdan ko'chib kela boshlagan xitoy va koreyslar mohir hunarmandlar hisoblangan. V asrda Xitoyning g'arbiy tumanlari ko'chmanchilar hujumiga duchor bo'lgach, koreys-xitoylarning ko'chib kelishi odatiy holga aylangan. Ko'chib kelganlar aholining «be» deb atalgan qismi tarkibiga kirgan. Be tarkibiga m ag 'lub etilgan jam oa boshliqlari avlodi, «ma’lumotlilar», qo'riqchilar ham kirgan. Suloilasi keyinroq tabaqalasha boshlagan. Uning asosiy qipsmi qadimgi Rim kolonlari ahvoliga tushgan. Ular yer va hunana biriktirilgan (podshoyoki feodal mulkida) bo'libgan Faqat uy xo‘jaligida qo'l mehnatidan fydalanilgan. Malisuk) ishlab chiqarishning rivoji oqibatida V asr boshlarida bozorlar paydobo'lgan. Ularning dastlabkisi Xonsyu markazida Osaka shahridagi «Xitoy bozori» bo'lgan. Savdoasosan kuzda hosil yig'ilgandan so'ng bo'lgan. Yapon q o'rg'onlaridan xitoy tangalarining lopilishi xitoylar bilan savdoaloqalarining mav- judliginiisbotlaydi.iV—VI asrlarda qabilailliloqi boshlig'i amalda hukm dor vazi- fasini bajara boshlagan.zodagonlar davlat va saroy amaldorligi lavozimlarini egallaganlar. Quvi amaldorlarning yuqori amaldorlarga bo'ysunishi yuzaga kelgan. 598-yilda o'zarokurashayotgan aslzoda guruhlaridan biri Soga boshchiligida podshoh o'ldirilgan. Soga gruppasi o'z ta’sirini koreys va xanlar olib kelgan buddaviylik orqali mustahkamlashi natijasida yaponlarning qadimiy, milliy dini sintoiylik(xudolar yoki —tabiiy kuchlarga ajdodlar ruhiga sig‘inish) ta’siri kamaygan. Buddaviylikyangi tashkil topayotgan davlatning mafkuraviy quroliga aylangan. Ag'darilgan podshoh oilasi vakili Syotoku Taysi hokimiyatuchun kurashda xitoy madaniyatini m a ’qul ko‘radigan saroy ahliga tayangan. Ular Yapon tuzimiga koreys va xitoy elementlarini kiritish tarafdorlari boiganlar. Syotoku Taysi faoliyati 604-yilda e’lon qilingan «O'n yetii moddali qonun»da ko'rinadi.ilozir bu qonunlar to‘plami VIII asrda to'ldirilgan degan fikrlar ham bildirilmoqda. Bu qonunda buddaviylikva konfutsiylikta’siri kuchliligi seziladi. Lekin, qonun kuchga kirmagan, chunki mavjud hokimiyat — Soga guruhi qo'lida bo'lgan «qonun» podshohokimiyati kuchayishi uchun sharoit tayyorlagan. Syotoku Taysi chet eldan siyosiy ko‘makqidirib, 607-yilda Xitoyga elchilar jo‘natgan. Uning davrida ko‘pzodagonlar bolalarini Xitoyga oqishga yuborganlar.Koreya davlatlari bilan munosabatlar o‘zgargan. VI asrga qadar yaponlar koreyslaming o‘zarourushlarga aralashganlar. Silla kuchayuvs oqibatida bu aralashuvzaiflashgan.ikkala taraf elchilari ayriboshlangan. Yaponiyaga koreys rohiblari, m c ’inorlari, haykal- taroshlari kelgan.3 645-yilda koreys elchilarini qabul marosimida Soga vakillari qirib tashlangan va saroy yondirilgan. Natijada avvalgi podshoh avlodi taxtga chiqqan. Bu davr «Buyuko'zgarishlar davri» («Таука») deb nomlangan. 645-yilgi fitna bo’lsa «Tayka to'ntarishi» nomi bilan tarixda qolgan. Shu vaqtdan Yaponiyada xitoycha har birimperator hukmdorligini alohida belgilash tizimi qabul qilingan. Jumladan, xitoycha chekyer tizimi ham kirib kelgan. Agrar munosabatlar.ilko‘rta asrlarda yer egaligiikki shaklda rivojlangan: davlat chekyer tizimi va merosiy yirikyer egaligi. 702-yilgi Yapon qonunlari t o‘plami « Tayxoryo» kodeksi bundan dalolat beradi. Unga binoan barcha yer davlatniki deb e ’lon qilingan. Bir dehqon xo'jaligi oila soniga qarab (6 yoshdan hisoblangan) vaqtincha loydalanish uchun haydaladigan yer olgan. Erkakkishiikki lan (1 tan - 12 sotix), ayol kishi esa erkakolgan yerning 2z3 qismi nuqdorida yer olgan. Har olti yilda oila a’zolari soni o'zgarishiga qarab vcr miqdori ham o'zgarib turgan. Uy qurilgan yer va bog' dehqon mulki hisoblangan. Davlatga don, hunarmandchilikmahsulotlari, asosan mahsulot bilan soliq to'langan.ishlab berish majburiyati yuz va undan ortiq kim davom etgan. Dehqonning chekyerdan bosh tortishi yoki undan ketib qolishi qattiq jazolangan. «layxoryo» kodeksiga binoan,zodagonlar yeri ulaming unvoni va mansabiga bog'liq bolgan —«imtiyozli yerlar», «davlat oldidagi xizmat uchun», chekyer (Tayka to'ntarishidagiishtiroki uchun), imperator tomonidan sov g'a qilingan yerlar...in'om qilingan yer umrbodlikka berilgan. Xizmati uchun berilgan yer bir,ikki, uch avlod davri yoki mangulikka berilgan, va'ni xususiy yerga aylangan. Deyarli barcha yer shakllari rasmiy lavishda qandaydir muddatga berilgan. Lekin,zodagonlar doimiy lavishda davlat xizmatida bo'lganligi sababli uni xususiylashtirish qiyin bo'lmagan.zodagonlarning chekyerlariga dehqon xo'jaliklari biriktirilgan. Kay, bo’yicha 100 dan 800 gacha, mansab bo'yicha esa 300 dan 3000 j’.acha dehqon xo'jaligi biriktirilgan. Davlat oldidagi xizmat uchun biriktirilgan dehqon xo'jaligi miqdori belgilanmagan. Biriktirilgan dehqonlar soliqning yarmini davlatga, yarmini feodalga berganlar. Dastlab mansablar merosiy, 645-yildan esaimperator nomidan i.ivinlanadigan bo'lgan. Merosiylikham m a ’Ium m a ’noda saqlangan. Icod.il merosiy yer egaligi syoen ham chekyer tizimi bilan bilan shakllangan. Dastlabki syoenlar yangi yer ochish, paydobo'lgan. Tatohozirgi yozuvda ham shuni birinchi qismi sholipoyani, keyinroq luanbalardaintoatamasi o'ralgan yerdaishlovchi dehqonlar haftada boshlagan. VIII asr mobaynida chekyer tuzilishizaiflashib, dehqonlar ham tabaqalashgan. Ish kuchi va mehnat quroli ko‘p oilalar boyigan. Kambag'allash- gani unikidaishlagan yoki boshqa viloyatga qochib ketgan. Sudxo'rlikkeng tarqalgan. Davlatga to‘langandan keyin qolgan donlardan viloyat va tuman boshqarmalari donzaxiralarini tashkil qilgan. Davlat bu donlardan dehqonga qarz berishgaijozat bergan. 30—50 % mahalliy ma’murlar norasmiy ravishda qarz berib, foydani o‘zlashtira boshlaganlar. Ular kerak, nokerakdehqonlarga qarz bera boshlaganlar, buning ustiga rasmiy foizni oshirganlar. Xonavayron bolgan dehqonlar yerni tashlab log1 va o'rmonlarga qochganlar, guruhlar tuzganlar. Yilnomalarda ular «qaroqchilar to‘dasi» sifatida tilga olingan.iX asrda yirikqo'zg‘olonlar koMa- rilgan.iX asro'rtalarida Kyusyu oroli gubernatori oMdirilib, hukumat idoralari talon-taroj qilingan. Davlatga qarshi kurashning yangi shakli vujudga kelgan. Dehqonlar maxfiy ravishda xususiy merosiy yerlarga qochib boshlaganlar. Feodallar ularni himoya qilgan. Bu holat dehqonni davlatdan xalos qilib katta yer egalari qoliga topshirgan. Ijtimoiy va davlat tuzumi. Tayka to‘ntarishidan so'ng huquqiy jihatdan yangi feodallar hukmronligi o'rnatilgan. Ular asosan boy oilalar avlodi bolgan. Deyarli barchaiqtisodiy va siyosiyimtiyozlar ularga tekkan. To‘ntarish davlat tomonidan dehqonlarni qaram qilishimkonini bergan.ilgarigi «be» yerga dehqonga aylangan. Endi «be» deb saroyda xizmat qiladigan hunarmandlar aytilgan. «Tay- xoryo»ga binoan chekyer egasi «yaxshi odam», qullar esa «past odam» bolgan. Qonun qulchilikni tan olgan. Qulga egalikqilish qo'shim cha yer olishimkonini bergan. Har bir davlat quli uchun erkin odam oladigan yer, shaxsiy qul uchun 1z3 qismiga belgilangan. Qullami ko'paytirishgaintilish kuchli bolgan. Urush yo'qligi sababli dehqonlarni o'girlash, bolalarni, ayniqsa eng kichigini sotib olish keng tarqalgan. Jinoyat va qarzni toMamanganlik uchun ham qulga aylantirish holatlari ko‘paygan. O'z - o‘zini qullikga sotish hoi lari ham bolgan. Lekin, bu cheklangan boMib, ommaviy tus olmagan. VII asrda Yaponiya aholisi —6 million boMib, ularning 100 % ni qullar tashkil qilgan. Qul mehnatidan asosan qurilishda foydalanilgan. Qul kuchi yordamida bunyod etilgan Nara shahri, Buddaning ulkan haykali kabilar bularga yaqqol misol boladi. iX asr o'rtalarida qul mehnatidan juda kam foydalanilgan, dehqonchilikda esa umuman to’xtagan. Biroq vaqt mobaynida hukm surgan m a ’muriy tartib «Tayxoryo»da lnu|iiqiylashtirilgan. Davlat hukmdorigaimperator ( Tenno— osmonli) unvoni berilgan, uningilohiyligi haqida afsonalar yaratilgan. Imperator huzuridagi oliy hukumat tashkiloti — Davlat kengashi bolgan. Markaziy hukumat tarkibida saroy, madaniyat, om bor va moliya,m nиni davlatishlari, fuqarolikm a ’muriyati, marosimlar va mansablar, harbiy, jam oatishlari kabi sakkizta vazirlik bolgan. Mamlakat viloyat va tumanlarga bolingan. Ma’muriy-siyosiy, hiinarmandchilik, savdova diniy markazlar paydobolgan. 320-yilda koivys-xitoy muhojirlari Naniva (hoz. Osaka) shahriga asos Mil)-,;mlar. 593-yilda paydobolgan Asuka shahri Koguryo(koreys) madaniyati ta’sirida bolgan. Keyingi davrlardagi shaharsozlikda Xitoy ta’sirini sezish mumkin. 710—784-yil Nara, 792—1192 Xeyan mamlakat poytaxt bolgan. I'oytaxtlar rejasi Chanan(Sian)niki kabi bolgan. Bu shaharlarning darvozalari janubga qaragan. Nara shahrining markazida Xeyan .hahiining shimolida ulkan saroy mahallasi bolgan. Saroy ayvonlari (buddaviylikka ko‘ra, Budda janubda yashaydi, nuri keladi). Saroy kvartalining bir necha darvozasi bolgan. markaz.da «Qizil qush darvozasi» (Xitoy mifologiyasiga ko'ra, dunyo to'rt tomoni xudolaridan biri) joylashgan. Bu darvozadan bo'ylab janubgacha «Qizil qush shoh ko'chasi» o‘tgan. 669-yilda unga Fudzivara nomi berilgan. Uning avlodlari barcha ta ’sirli mansablarni egallaganlar. 729-yilga kelib Fudzivaralarimperatorlarga faqat ular oilasidan uylanish majburiyatini yuklaganlar. Imperator xonadoninizaif- lashtirish maqsadida ularimperator tansoqchilarini yengib, uni shi- moldagi Yamasiroviloyatiga olib ketganlar. 784-yilda bu yerda yangi «Tinchlikva osoyishtalikpoytaxti» — Xeyan qurilishi boshlangan. 858-yilda Fudzivaralar yoshimperator regenti (otaliq). 887-yil esa ulg'ayganimperator huzurida esa kansler (hukumat boshlig‘i) ga aylanganlar. Regent va kanslerlar boshqaruvi - Sekkan o'rnatilgan dastlabki 40-yilimperator nisbatan mustaqil siyosat yuritgan, chunki Fudzi varalar mansab orqasidan quvib, masalaniiqtisodiy tomoniga uncha e’tibor bermaganlar. Ular ko‘proq syoen emas, chekyer tizimiga tayangan edilar. Idora usulining siyosiy vaiqtisodiyzaifligi munosabati bilan 895-yilda Yaponiyaning Xitoy va Koreya bilan aloqalari uzilgan. Mamlakatga kirish va undan chiqish faqat olim bilan jazolanadigan bo'lgan. Madaniyat. «Tayxoryo»ning tuzilishi yaponlar ongiga mavjud tuzumning qonuniyligi g'oyasini singdirgan. Imperaior hokimiyati m ustahkamlanuviga dastlabki yilnomalar yordam bergan. Masalan, 712-yil yozilgan «Kodziki» {«Qadimgi ishlar haqida yozavlar»), 720-yil yozilgan «Nixongi» («Yaponiya annallari singari qadimgi afsonalar, rivoyatlar hamda xronologik yozuvlar. Yilnomalarda imperator qush ma’budasi Amaterasu (sintoiylik panteonidagi bosh xudo) avlodi sifatida tasvirlangan.imperator sulolasining tarixiyildizi mil.avv. 660-yilgacha chuqurlashtirilgan. Bunday shajara uchun yetarli dalillar bo'lmaganligi sababli, yilno- machilar xitoyliklardan ancha dalil va afsonalarni o‘zlashtirganiar. V -VI asrlarga oid yilnomalarda ko'proq saroy hayoti tasvirlangan dalillar mavjud. Download 174.5 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling