Diagnostikaning tashqi belgilari, parametrlar va

---

1 
DIAGNOSTIKANING TASHQI BELGILARI, PARAMETRLAR VA 
ME'YORLARI. TEXNIK DIAGNOSTIKA VA AVTOTRANSPORT 
VOSITALARI ISHLASH QOBILYATINI OLDINDAN AYTIB BERISH. 
 
Mavzu-5. Diagnostika tashqi belgilar, parametrlar va me’yorlar -2soat 
Reja: 
5.1 Tuzilmaviy parametr, tashqi belgi (simptom) va diagnostik
parametr tushunchalari. 
5.2 Tuzilmaviy va diagnostik parametrlarning o‘zaro bog‘lanishlari. 
5.3 Diagnostik parametrlarning tasnifi. 
5.4. Diagnostik parametlarning xususiyatlari. 
5.5. Diagnostik me’yorlar. 
5.6 Diagnostik parametr me’yorlari asosida diagnoz qo‘yish. 
Tayanch iboralar: Boshlang‘ich me’yor; bir ma’nolilik; barqarorlik; birga 
sodir bo‘ladigan (hamroh) jarayonlar; diagnostik parametr; diagnostik me’yor; 
diagnoz qo‘yish; ishchi jarayon; yo‘l qo‘yilgan me’yor; sezuvchanlik; serma’nolik; 
tuzilmaviy parametr; tashqi belgi (simptom); chegaraviy me’yor. 
5.1 Tuzilmaviy parametr, tashqi belgi (simptom) va diagnostik 
parametr tushunchalari 
Transport vositasi, uning uzeli, agregatining tuzilishi, tuzilmaviy 
elementlarning bir-biriga ta’siri va bog‘liqligi tuzilmaviy (strukturaviy) deb atalgan 
parametrlar bilan tavsiflanadi va baholanadi. Bu bog‘liqlik fizik miqdorlar orqali 
ifodalanadi (tortish kuchi, bosim, tebranish amplitudasi, tovush kuchi, tok kuchi, 
harorat va h. k). Tuzilmaviy parametrlar ko‘p hollarda obyektning texnik holatini 
(masalan, eyilganlik, birikmadagi tirqish) bevosita tavsiflaydi. Tuzilmaviy 
parametrlarni o‘lchash, odatda, oddiy asbob yordamida bajariladi, aniqlik va 
haqiqiylik bilan tavsiflanadi. O‘lchash natijasi diagnostikalash obyekti texnik 
holati o‘zgarishi sabablariga bevosita bog‘liq. Tuzilmaviy parametr qiymati 
bo‘yicha obyekt texnik holatini baholash mumkin. 
Tuzilmaviy parametrlarni, ko‘p hollarda, diagnostikalash obyektini 
bo‘laklarga ajratmasdan turib o‘lchab bo‘lmaydi. Bo‘laklarga ajratish 
diagnostikalash mehnat hajmining o‘sishiga va qoldiq resursning kamayishiga olib 
keladi, chunki ajratish-yig‘ish jarayonidan so‘ng o‘zaro ta’sirdagi detallarning yana 
moslashuv davri boshlanadi, bu davr esa jadal yeyilish bilan tavsiflanadi (5.1-
rasm). Tuzilmaviy parametrlar yordamida murakkab obyektlar texnik holatini 
kompleks baholashning imkoni yo‘q. 
Transport vositasi texnik holatini baholash uchun tuzilmaviy parametrlarni 
bevosita o‘lchash imkoniyati cheklanganligi sababli diagnostik parametrlardan 
foydalaniladi. Ular obyekt texnik holatini aniqlash imkonini beradi va 
o‘lchashlarni ko‘proq qulaylik bilan o‘tkazish bilan tavsiflanadi. Diagnostik 
parametrlar buzilish (nosozliklar)ning bilvosita ko‘rinishidir. Diagnostik parametr 

---

2 
qiymatini obyektini bo‘laklarga ajratmasdan turib aniqlash mumkin (masalan, moy 
bosimi, harorat, ishlatilgan gazlardagi uglerod oksidi miqdori va h.k.).
D iagnostik parametr – bu transport vositasi, uning agregat va uzellari 
texnik holatining miqdoriy qiymatini bilvosita belgi (simptom)lar bo‘yicha 
bo‘laklarga ajratmasdan turib aniqlanadigan sifatli o‘lchovidir. Diagnostik 
parametrlar tuzilmaviy parametrlar bilan bog‘langan bo‘lib, obyektning texnik 
holati to‘g‘risida kerakli ma’lumot beradi.
Har qanday obyektning chiqish jarayonlari ikkiga bo‘linadi: 
1)