Диаграмма. Қозоғистон корхоналарининг молиявий барқарорлиги ҳолати1

Қозоғистон республикаси иқтисодиёти Ўрта Осиёдаги энг ривожланган иқтисодиётлардан бири бўлиб, ўсиш даражаси юқори ҳисобланади. Мамлакатдаги инвестиция фаолияти биринчи навбатда нефт саноатида лойиҳаларни амалга ошириш билан боғлиқ. Инвестициялар асосан асосий воситалар ҳисобидан амалга оширилади, қарз маблағлари инвестицияларнинг умумий ҳажмининг атиги 15 фоизини ташкил этади.
Кредит фаоллиги асосан истеъмол кредитлари сектори ҳисобига ўсиб бормоқда. Қозоғистон экспортга йўналтирилган иқтисодиёт бўлиб, асосий экспорт қилинадиган маҳсулотлари нефт, хром, металлар ҳисобланади. Асосан Европа Иттифоқи, Хитой ва Россия экспорт йўналишларидир. Тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар ҳам асосан тоғ- кон саноатига йўналтирилган. Мамлакат катта ташқи қарз туфайли ташқи молиявий барқарорлик паст, унинг катта қисми компания ичидаги қарз ҳисобланади. Аммо ички барқарорлик яхши, шунинг учун кредит рисклари нисбатан кам. Шунинг учун, умуман олганда, ташқи секторнинг молиявий барқарорлигини заиф деб баҳолаш мумкин, аммо давлат қарзининг яхши барқарорлиги туфайли Қозоғистоннинг умумий молиявий барқарорлиги ўртача баҳоланади. Россия Федерацияси ташқи ва ички барқарорликни анча яхши баҳолайди, гарчи унинг халқаро рейтинг агентликларининг рейтинги Қозоғистон Республикаси рейтингидан бироз фарқ қилади.
Қозоғистон экспортга нисбатан катта ташқи қарзга эга. Сўнгги 5 йил ичида ташқи қарзнинг экспортга нисбати 230 дан 390 фоизгача бўлган, аммо компаниялараро қарзнинг катта қисми туфайли ташқи барқарорликни ҳисоблашда ишлатиладиган қарз миқдори 80-140 фоизни ташкил этади, бу юқори даражада ҳисобланмайди.

-диаграмма. Қозоғистон корхоналарининг молиявий барқарорлиги ҳолати¹

Юқорида келтирилган маълумотларга кўра Қозоғистондаги корхоналарнинг молиявий барқарорлиги 2022 йилда 2012 йилга нисбатан 25 фоизга камайган. Буннинг асосий сабаб сифатида COVID-19 пандемияси таъсир кўрсатганлигини кузатишимиз мумкин.

Хитойнинг молиявий-иқтисодий кўрсаткичлари 1970-йилларнинг охирида бошланган ислоҳотлар натижасида амалга ошди. Бу ўзгаришлар қуйидаги йўналишларда амалга оширилди:

• 
  ҳукуматнинг иқтисодиётдаги ролини қайта кўриб чиқиш;
  
• 
  фермерларга берилган мулк ҳуқуқи; иқтисодиётнинг кўплаб тармоқларини тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар учун очиш;
  
• 
  баъзи давлат корхоналарини хусусийлаштириш;
  
• 
  товар нархларини либераллаштириш ва халқаро савдодаги тўсиқларни камайтириш.
  

Молия бозорини тартибга солиш тизимини ўрганиш шуни кўрсатдики, институционал принципга мувофиқ ишлайдиган тартибга солувчи функционал ёндашув элементлари билан тўлдирилади. Даврий ислоҳотлар натижасида молия бозорини тартибга солишнинг институционал модели ишлаб чиқилган.

1^ [e-mail] сайти маълумотлари асосида муаллиф томонидан тузилди