Диалектиканинг асосий тушунчалари

Алоҳида хусусиятлари

• Сифат – борлиққа айнан воқелик, жисмнинг аниқ алоқалари ва хоссасларининг мунтазам тизими.

• Миқдор – жисм ёки ходисанинг саналадиган хоссаси (сон, катталик, ҳажм, оғирлик ва х.к.).

• Меъёр – миқдор ва сифатнинг ягоналиги.

• Муайян миқдорий ўзгаришлардан кейин, албатта сифат ўзгаради.

• Сифат доимий равишда ўзгара олмайди. Сифатнинг ўзгариши меъёрнинг ўзгаришига олиб келадиган вақтда (яъни координаталарнинг шу тизимики илгари миқдорий ўзгаришлар таъсирида сифат ўзгаришлари содир бўлган) – жисмнинг туб моҳияти ўзгаради. Шундай ҳолатлар «тугунлар» деб аталади, бошқа ҳолатга ўтишнинг ўзи эса фалсафада «сакраш» деб номланди. Масалан, сув қайнаганда унинг сифати тубдан ўзгаради – у пар ҳолатига ўтади (яъни, қайнаш жараёнида «координаталарнинг илгариги тизими» бузилади – сув ва илгариги алоқа тизимлари). Бу ҳолатда 100 градусли ҳарорат тугун бўлиб ҳисобланади, сувнинг парга ўтиши эса (сифатнинг бир меъёрини бошқасига ўтиши) – сакрашдир.

• Табиатда ҳар доим ҳам тугунли ҳолатни аниқлаб бўлмайди. Миқдорнинг янги сифатга ўтиши сезилмасдан содир бўлиши мумкин. Бунга қадимги Грек хикмати мисол бўла олади «Уюм»: «Нечанчи буғдой донасини қўшганда буғдойлар йиғиндиси уюмга айланади?»

• Миқдор ўзгаришларининг сифат ўзгаришларига ўтиши қонунининг моҳияти

• +онун
• тузилиши

• Қонуннинг амал
• қилиш мезанизми

• Сифат-пред-метга айний бўлган аниқ-лик-предметни тавсифлайдиган хоссалар йи-ғиндиси

• Сон предметга айний бўлмаган аниқлик предмет тараққиётининг узунлиги, кенглиги, хажми тавсифлайдиган хоссалар йиғиндиси

• Сифат

• Сон

• Сон ўзгаришлари:
• - янги сифат хоссасининг аста - секинлик билан тўпланиши;
• - мавжуд сифат доирасидаги ҳар қандай ўзгариш

• Сифат ўзгаришлари:
• - эски сифатдан янги сифатга ўтиш

• Меъёр (аниқлик бирлиги)

• Сакраш (ўзгаришларнинг узилиши)

• Тараққиёт соннинг сифатга ўтиши билан эмас, балки эски сифатнинг янги сифатга ўтиши шаклида амалга ошади.

• Тараққиёт сон ўзгаришларининг сифат ўзгаришларига ўзаро ўтишдир.

•