Диалектиканинг асосий тушунчалари

МИҚДОР ЎЗГАРИШЛАРИНИНГ СИФАТ ЎЗГАРИШЛАРИГА ЎТИШИ ҚОНУНИ

• Сифат ва хосса муносабати

• Хосса – ҳар қандай ҳодисанинг бошқа
• предмет ва ҳодисага нисбатан у ёки бу
• даражадаги ички сифатий фарқли
• томонларининг намоён бўлишидир.

• Сифат ва хосса мутаносиблиги:

• Сифат ва хосса бир-биридан фарқ қилувчи бир
• тартибли тушунча сифатида муносибдир.
• 2. Сифат ва сон орасидаги фарқлар нисбийдир.

• Сифат

• Хосса

• Умумий тасниф

• Қисман тасниф

• Сифат таснифи

• Сон таснифи

• Муҳим томонлари

• Номуҳим томонлари

• Миқдор сифат жиҳатидан бир жинсли ҳодисаларнинг
• муайян объектив кўрсаткичи бўлиб, у мазкур
• ҳодисаларнинг катталигини, мавжудлик
• муддатини ва умуман ҳодиса ёки унинг айрим
• томонлари ривожланишининг фаоллик
• даражасини тавсифлайди.

• Меъёр

• бу миқдор ва си-
• фатнинг шундай
• бир бирлигики,
• бунда муайян
• сифат фақат
• муайян миқдор
• билан боғлиқ.

• Сифат

• Хосса

• миқдор

• Сифат нарсаларга
• Хос ва уларнинг
• борлиғи
• билан айний бўлган
• ҳамда уларни муайян
• алоқалар тизимидаги
• бошқа
• нарсалардан
• фарқлаш имконини
• берадиган ўзига хос
• хусусиятни акс
• эттиради.

• предметнинг жиҳати
• бўлиб, унинг бошқа
• Предметлардан
• фарқи
• ёки улар билан
• ўхшашлигини белги-
• лайди ва улар билан
• ўзаро алоқада
• намоён бўлади.

• предмет муайян
• хоссасининг на-
• моён бўлиши, ин-
• тенсивлиги дара-
• жаси. У сифат
• жиҳатидан ўх-
• шаш хоссалар
• ёки бутуннинг
• қисмларини тақ-
• қослаш йўли би-
• лан аниқланади

• Сакраш – бу бир сифатнинг бошқа сифатга айланиш вақти,
• шакли, усули, миқдор ўзгаришларининг узлуксизлиги,
• босқичма-босқичлигидаги узилиш.

• Сакрашлар:

• Ўзгаришнинг давом-
• лилигига кўра
• (жадал, суст);

• ўзгаришнинг йўнали-
• шига кўра (прогрессив,
• регрессив, йўналишсиз)
• фарқ қилади.

• ўзгариш шаклига
• кўра (бир карра,
• кўп карра);

• ўзгаришнинг чуқурлик
• даражасига кўра
• (қисман, тўлиқ);

• Инкорни инкор қонуни: янгилик доимо эскиликни инкор этади ва унинг ўрнини эгаллайди, аммо аста секин ўзи ҳам эскига айланади ва янада янги билан инкор этилади. Масалан, ижтимоий-иқтисодий жараёнларнинг ўрин алмашиши (тарихий жараёнга цивилизацион ёндашувда), уруғ эволюцияси (болалар қисман ота-оналаридир, аммо янги поғонада) ва х.к.

• Эски шаклларнинг янгилари томонидан инкор этилиши – муқаррар ривожланишнинг сабаб ва механизми

• Ривожланишнинг йўналганлик масаласига асосий нуқтаи назарлар

• Ривожланиш – фақат муқаррар жараён, қуйи шакллардан юксакларига ўтиш, яъни юксалиб борувчи ривожланиш

• Ривожланиш юқорига ва пастга қараб йўналиши мумкин. Амалиёт шуни кўрсатадики, мазкур нуқтаи назар ҳақиқатга энг яқиндир: ривожланиш юқорига ва пастга йўналиши мумкин, аммо умумий йўналиш юқоригадир. Масалан, тарихий жараён, юқорига ривожланиб боради, бироқ таназзуллар билан бирга – Рим империясининг гуллаб яшнаши унинг таназзулга учраши билан ўрин алмашади, кейин Европанинг юқорига интилувчи янги ривожланиши давом этаверди (Ренессанс, янги давр ва х.к.).

• Ривожланиш тўғри чизиқ бўйлаб ҳаракатланмайди, балки спирал кўринишига эга, спиралнинг ҳар янги айланаси эскисини такрорлайди, лекин, янги сифат босқичида.

• Ривожланиш тартибсиздир ва ҳеч қандай йўналишга эга эмас.

•