Diareya (ich ketishi, ich o‘tishi) haqida – sababi, belgilari, tashxislash, davolash va oldini olish

Diareya (ich ketishi, ich o‘tishi) haqida – sababi, belgilari, tashxislash, davolash va oldini olish

Diareya (ich ketishi, ich o‘tishi) – tez-tez, ko‘p marta suyuq axlat kelishi. Diareya odatda og‘riq, qorin bo‘shlig‘ida g‘uldirash, meteorizm, tenezm bilan kechadi. Diareya ko‘plab yuqumli kasalliklar va ichakning yallig‘lanish jarayonlari, disbakterioz, neyrogen kasalliklarning alomatidir. Shuning uchun asoratlarni oldini olishda asosiy kasallikni aniqlash va davolash muhim rol o‘ynaydi. Ko‘p miqdorda diareya bilan suyuqlikning yo‘qolishi suv-tuz balansining buzilishiga olib keladi va yurak va buyrak yetishmovchiligini keltirib chiqarishi mumkin.

Umumiy ma’lumot

Diareya – bu to‘g‘ri ichak orqali bir marta yoki tez-tez suyuq konsistensiyali axlat kelishi. Diareya – bu ichaklardagi suv va elektrolitlarning so‘rilishini buzilganligini bildiruvchi alomatdir. Odatda, kattalar tomonidan kuniga chiqariladigan najas miqdori dietaning xususiyatlariga (o‘simlik tolasi, yomon so‘rilgan moddalar, suyuqlik) qarab, 100-300 gramm orasida o‘zgarib turadi. Ichak harakatining kuchayishi holatida najas tez-tez va suyulishi mumkin, ammo uning miqdori normal oraliqda qoladi. Najasdagi suyuqlik miqdori 60-90% gacha ko‘tarilganda, diareya haqida so‘z yuritish mumkin.
O‘tkir diareya (davomiyligi 2-3 haftadan ko‘p bo‘lmagan) va surunkali diareyalar ajratiladi. Bundan tashqari, surunkali diareya tushunchasi vaqti-vaqti bilan ko‘p miqdorda najasga moyillikni o‘z ichiga oladi (kuniga 300 grammdan ortiq). Bemorlar, iste’mol qilingan mahsulotlar so‘rilishi buzilishidan aziyat chekkanlarida, polifekaliya(ko‘p najas)ga moyillik kuzatiladi: hazm qilinmagan oziq-ovqat qoldiqlarini o‘z ichiga olgan katta miqdordagi najas.

Diareya sabablari

Ichakdagi kuchli intoksikatsiya natijasida ko‘p miqdorda natriy ionlari bilan ortiqcha suv sekretsiyasi paydo bo‘ladi, bu esa najasning suyuqlashishiga yordam beradi. Yashirin diareya ichak infektsiyalari (vabo, enteroviruslar), ba’zi dorilar va biologik aktiv qo‘shimchalar iste’mol qilish bilan rivojlanadi. Osmolyar diareya malabsorbtsiya sindromi, shakarning yetarli darajada hazm bo‘lmasligi, osmotik faol moddalarni ortiqcha iste’mol qilish (ich suruvchi tuzlar, sorbitol, antatsidlar va boshqalar) bilan yuzaga keladi. Bunday hollarda diareyaning rivojlanish mexanizmi ichak bo‘shlig‘ida osmotik bosimning oshishi va suyuqlikning osmotik farq bo‘ylab o‘tishi bilan bog‘liq.
Diareya rivojlanishiga hissa qo‘shadigan muhim omil bu ichak harakatining buzilishi (gipokinetik va giperkinetik diareya) va natijada ichak tarkibidagi tranzit tezligining o‘zgarishi. Ich suruvchilar, magniy tuzlari harakatlanishning kuchayishiga yordam beradi. Harakat funktsiyasining buzilishi (peristaltikaning zaiflashishi va kuchayishi) mahalliy ta’sirlangan ichak sindromi rivojlanishi bilan yuzaga keladi. Bunday holda, funksional diareya haqida so‘z yuritiladi.
Ichak devorining yallig‘lanishi shikastlangan shilliq qavat orqali oqsil, elektrolitlar va suvning ichak bo‘shlig‘iga ekssudatsiyasini keltirib chiqaradi. Eksudativ diareya enterit, turli xil etiologiyalarning enterokolitlari, ichak sil kasalligi, o‘tkir ichak infektsiyalari (salmonellyoz, dizenteriya) bilan birga keladi. Ko‘pincha, bu diareya bilan najasda qon va yiring mavjud bo‘ladi.
Diareya dorilarni qabul qilish natijasida rivojlanishi mumkin: ich suruvchilar, tarkibida magniy tuzlari bo‘lgan antatsidlar, antibiotiklarning ayrim guruhlari (ampitsillin, linkomitsin, sefalosporinlar, klindamitsin), antiaritmik dorilar (kvindilin, propranol), kaliy tuzlari, sun’iy shakar (sorbitol, mannitol), xolestiramin, chenodezoxycholi kislotasi, sulfanilamidlar, antikoagulyantlar.