Diareya (ich ketishi, ich o‘tishi) haqida – sababi, belgilari, tashxislash, davolash va oldini olish

Tashxislash

O‘tkir diareya odatda najasdan suyuqlik va elektrolitlarning yaqqol yo‘qotilishi bilan tavsiflanadi. Bemor ko‘ruvida va fizik tekshiruvda suvsizlanish belgilari qayd etiladi: terining qurishi va turgorligining pasayishi, yurak urish tezligi va qon bosimining pasayishi. Yaqqol kaltsiy yetishmovchiligi bilan «mushak yostig‘i» belgisi ijobiy alomatga aylanadi va tutqanoq hurujlari bo‘lishi mumkin.
Diareyada bemorning najasi har doim diqqat bilan tekshiriladi, bundan tashqari proktologik tekshiruvni o‘tkazish maqsadga muvofiqdir. Anal yoriq, fistula, paraproktitni aniqlash Kronn kasalligini ko‘rsatishi mumkin. Har qanday diareya uchun ovqat hazm qilish traktini kompleks o‘rganish amalga oshiriladi. Instrumental endoskopik usullar (gastroskopiya, kolonoskopiya, irrigoskopiya, sigmoidoskopiya) yuqori oshqozon-ichak trakti va yo‘g‘on ichakning ichki devorlarini tekshirishga, shilliq qavatining shikastlanishini, yallig‘lanish, neoplazmalar, qon ketish yaralarini va boshqalarni aniqlashga imkon beradi.
O‘tkir diareyani aniqlash uchun, qoida tariqasida, shikoyatlar, fizik tekshiruv ma’lumotlari va najasni o‘rganish (koprogramma) yetarli. Bundan tashqari, najas qurtlarning tuxumlari uchun tekshiriladi, bakteriologik tekshiruv amalga oshiriladi. Surunkali diareyani tashxislashda dastlab ichakning parazitar yoki bakterial zararlanishi bor-yo‘qligi aniqlanadi, oshqozon-ichak traktining yallig‘lanish kasalliklarini aniqlash uchun qorin bo‘shlig‘i a’zolarini ultratovush tekshiruvi va jigar, oshqozon osti bezi, oshqozon shilliq qavati va ingichka ichak bezlari sekretor faoliyatining funktsional buzilishlarini o‘rganish amalga oshiriladi.
Najasni mikroskopik tekshirisj bilan tarkibida leykotsitlar va epiteliya hujayralarining yuqori miqdori aniqlanadi, bu ovqat hazm qilish traktining shilliq qavatining yallig‘lanishini ko‘rsatadi. Yog‘ kislotalarining aniqlangan ortiqcha miqdori yog‘ning yemirilishining buzilishi natijasidir. Mushak tolalari qoldiqlari va najasda kraxmal miqdori yuqori bo‘lganligi bilan birga, steatoreya malabsorbtsiya sindromining belgisidir. Disbakterioz rivojlanishi tufayli fermentatsiya jarayonlari ichakdagi normal kislota-ishqor muvozanatining o‘zgarishiga olib keladi. Bunday buzilishlarni aniqlash uchun ichak pH qiymati o‘lchanadi (normada 6,0).
Ko‘p miqdorda oshqozon sekretsiyasi bilan birgalikda doimiy diareya Zollinger-Ellison sindromi (oshqozon osti bezining ulserogen adenomasi) bilan tavsiflanadi. Bundan tashqari, uzoq muddatli sekretar diareya gormonlarni ishlab chiqaruvchi o‘smalar (masalan, VIPoma) rivojlanishidan kelib chiqishi mumkin. Laboratoriya qon tahlili yallig‘lanish jarayonining belgilarini, jigar va oshqozon osti bezi funktsiyalari buzilishining biokimyoviy belgilarini, surunkali diareyani keltirib chiqaradigan gormonal kasalliklarni aniqlashga yordam beradi.