Dielektrik materiallar haqida tushuncha reja

Кўрсатгич	Ҳаво	Азот N2	Кисларод О2	Водород, Н2	Элегаз SF6	Гелий He	Неон Ne
Аргон Ar
Молекуляр массаси	28.961	28.013	32.000	2.016	146.05	4.003	20.183	39.95
Қайнаш харорати, Тқай, К	79.0	77.4	90.2	20.4	209.3	4.2	27.2	87.5
Эриш харорати, Тэриш, К	60.0	63.2	54.4	14.4	–	89.2	–	–
Газ ҳолатидаги зичлиги, кг/м3	1.29	1.25	1.43	0.09	6.39	0.18	0.9	1.78
Суюқлик ҳолатидаги зичлиги, кг/м3	0.92	0.804	1142.0	0.071	1.91	0.125	1.204	1.4
Суюқликнинг парланиш иссиқлиги, кДж/(м*К)	212	197	213	458	–	21	88	166
Иссиқлик ўтказиш коэффициенти, мВт /(М*К)	24.0	24.0	24.00	166.0	–	142.0	45.5	16.3
Динамик қовушқоқлиги, кПа*с	10	18	21	9.5	15	19	30	21
Диэлектрик сингдирувчанлиги	1.00059	1.0058		1.00027	1.00191	1.00072	–	1.00056

Ayrim gazlarning asosiy xossalari

Suyuq dielektriklardan asosan neft moyi - transformator moyi xisoblanadi. Moyli transformator, viklyuchatel, reaktorda izolyasiya sifatida qo’llanilish hossasi, elektr chidamliligi yuqori. Bunday moylar neftni pog’onali xaydash yo’li bilan tarkibidagi turli aralashmalarni qaynatish, tozalash yo’li bilan olinadi. Ba’zi moylar qotishma misol glin material sifatida ham tayyorlashda foydalaniladi. Ya’ni bu material moy bilan birikkanda suv tomadi. Ya’ni moyni tozalashda foydalaniladi. Transformator moyi rangsiz, turli uglevodlarning birikmasidir.

• 
  Suyuq dielektriklardan asosan neft moyi - transformator moyi xisoblanadi. Moyli transformator, viklyuchatel, reaktorda izolyasiya sifatida qo’llanilish hossasi, elektr chidamliligi yuqori. Bunday moylar neftni pog’onali xaydash yo’li bilan tarkibidagi turli aralashmalarni qaynatish, tozalash yo’li bilan olinadi. Ba’zi moylar qotishma misol glin material sifatida ham tayyorlashda foydalaniladi. Ya’ni bu material moy bilan birikkanda suv tomadi. Ya’ni moyni tozalashda foydalaniladi. Transformator moyi rangsiz, turli uglevodlarning birikmasidir.
  
• 
  Amalda transformator moyining parametrlari davlat andozasi bo’yicha normallashtiriladi. Olingan ma’lumotlarga ko’ra normadagi moyning kinematik qovushqoqligi 20oC xaroratda 17-18,5 mm2/s va 50oC xaroratda esa 6,5-6,7 mm2/s; parining chaqnash xarorati 135-140oC; qotish xarorati minus 45oC ga yaqin. Transformator moyining kinematik qovushqoqligini tipik xaroratga bog’liq. Moyning qovushqoqligini chegaralash juda muxim bo’lib, qovushqoqlikning ortishi transformator o’zagidagi va cho’lg’amdagi ajralgan issiqlikning taralishini qiyinlashtiradi. Qotish temperaturasi asosiy faktorlardan biri bo’lib, ochiq transformatorli podstansiyalarda sovuq yuqori joylarida misol moyli viklyuchatelga aloxida arktik moy (ATM-65 ya’ni -70 C) foydalaniladi.
  

Kondensator moyi kondensatorlarda asosan, fazaviy siljishdagi induktivlikni kompensasiyalash maqsadida qog’oz shimdiriladi. Qog’ozli dielektrik shimdirilishi natijasida uning εr va Еmus ortib, o’z navbatida gabarit kattaliklarini kamayishiga, berilgan ishchi kuchlanishda chastotasi hamda sig’imini ortishiga erishiladi. Neftli kondensator moyining zichligi 0,86-0,89 Mg/m3, qotish xarorati minus 45СС, εr=2,1÷2,3 va tgδ=0,002 (chastota 1 KGs bo’lganda). Vazelinli kondensator moyi zichligi va elektr mustahkamliliga ko’ra neftli kondensator moyi bilan bir hil bo’lsada, qotish xarorati ancha yuqori minus 5oS ni tashkil etadi. Kondensator moyining elektr mustahkamligi kamida 20 MV/m ni tashkil etadi. Kabel moyi elektr kuch kabellarida elektr mustahkamligini oshirish va issiqlikdan isrofni kamaytirish maqsadida foydalaniladi. Kabel moylarining turli tiplari bor. Kuch kabellarini shimdirish, asosan ishchi kuchlanishi 35 kV gacha qo’rg’oshin va alyuminiy qobiqli (qovushqoqli shimdirilgan kabellar) izolyasiyada bajarilib, masalan KM-25 kinematik qovushqoqligi kamida 23 mm2/s 100oS da, qotish xarorati minus 10oS, chaqnash xarorati kami bilan +220oS ga teng. Bu moyning qovushqoqligini ortirish maqsadida kanifol qo’shiladi. Moy to’ldirilgan kabellarda qovushqoqli moylardan foydalaniladi.