Dinlari tarixi

Iogann Volfgang fon Gyote. G‘arb 
muallifining Sharq haqidagi devoni. 
Londonda ibodat 
marosimi

---

102
Ular aholining diniy bilimlari pastligidan 
foydalanib, oxiratning yaqinligi bilan qo‘rqi-
tish hamda, asosan, yoshlar va moddiy ahvoli 
nochor bo‘lganlar ichida ish olib borish yo‘li 
bilan o‘z tarafdorlarini ko‘paytirishga harakat 
qilmoqdalar. Bunday sektalarga asos solgan 
«avliyo»lar o‘z izdosh larini aldash yo‘li bilan 
ularning mol-mulklariga egalik qilishga urin-
moqdalar.
Yashirin faoliyat olib borishi, sekta ichi-
da bo‘layotgan voqealarning ko‘pchilikka 
ma’lum bo‘lib qolmasligining qattiq nazo-
rat qilinishi oqibatida ular faoliyatidan ja-
moatchilik bexabar qolmoqda. 
Ugandadagi «Oxirat kuni» sektasi bosh-
liqlarining faoliyati bunga misol bo‘ladi. Oxi-
ratni 1999-yil 31-dekabrga belgilagan ushbu 
sekta rahbarlari o‘z tarafdorlarining mol-mulk-
larini sotish, tushgan mablag‘ni ularga berishga 
va shu yo‘l bilan gunohlardan forig‘ bo‘lishga 
MA’LUMOT UCHUN
Qozog‘istonda musulmon (2517 ta diniy tashkilot) va pravoslav (323) 
diniy jamoalari yetakchi o‘rinlarda boryapti. Ular mamlakatdagi e’tiqod qi-
luvchi aholi qatlamining 95% ni tashkil qiladi.
Turkmanistonda 99 ta diniy tashkilot islom dinining sunniylik yo‘nali-
shi, 5 tasi shia oqimi, 13 tasi rus pravoslav cherkoviga (3 tasi Ashxabod 
shahrida joylashgan) va 11 tasi boshqa din vakillariga (Katolik cherkovi – 
1 ta, Krishnani anglash jamoasi – 1 ta, Bahoiylar – 1, Baptistlar – 1, Pya-
tidesyatniklar – 1, Velikaya blagodat – 1, Yettinchi kun adventistlari – 1 ta 
va Yangi apostol jamoasi – 1 ta) tegishli. Tojikistonda taxminan 3000 dan 
ziyod masjid mavjud. Shuningdek, Rus pravoslav, Yevangel xristian-bap-
tistlar, Rim-katolik, Yettinchi kun adventistlari, Yevangel lyuteran, Iegovo 
shohidlari cherkovlari, bahoiy, zardushtiylik, yahudiy diniy jamoalari kabi 
diniy tashkilotlar ro‘yxatdan o‘tgan.
Germaniyadagi jome masjidi
Angliyadagi jome masjidi

---

103
chaqirgan. Qiyomatning 2001-yil 1-yanvar-
ga «ko‘chirilishi» sekta rahbarlariga nisbatan 
shubha uyg‘onishiga olib kelgan. Shundan 
so‘ng rahbarlar Kanungu qish log‘ida 500 dan 
ortiq o‘z tarafdorlarini aldab binoga qamab, us-
tilaridan o‘t qo‘yib yuborganlar. Ma’lumotlarga 
ko‘ra, yana to‘rt joyda ommaviy qabrlar topil-
gan. Bu sektaning qurbonlari 1000 dan ortiq 
bo‘lgani qayd qilingan. 
Bunday sektalar ayrim insonlarning jismoniy 
va ruhiy ojizligi, tushkunlik holatidan chiqishga 
bo‘lgan intilish laridan o‘zlarining g‘arazli maq-
sadlari yo‘lida foydalanadilar. Natijada adeptlar 
– sektalarga a’zo bo‘lganlarni o‘zlarining man-
faatlari uchun xizmat qildiradilar. 
Hozir diniy ta’limotlar, ulardagi muayyan 
qoidalarni davr talabiga moslashtirish, moder-
nizatsiya qilish jarayonini kuzatish mumkin. 
Masalan, Rim Papasi O‘rta asrlarda cherkov 
tomonidan amalga oshirilgan inkvizitsiya va 
salb yurishlari xato bo‘lganini tan olib, ras-
man kechirim ham so‘radi. 1992-yilda Papa 
Ioann Pavel II o‘z paytida Galileo Galileyning 
haq bo‘lganini tan olib, barchadan uzr so‘ra-
gani ham bunga misol bo‘la oladi. 
Rossiyadagi jome masjidi
Fransiyadagi jome masjidi