Dinshunoslik

4.Milliy va diniy an’analarning umuminsoniy qadriyatlar bilan uyg‘unligi. Diniy va milliy an’analar xalqlarning tarixiy rivojlanishi jarayonida shakllanadi va sayqallanadi. Davr talabiga javob bergan an’analar unutilmaydi, avlodlarga meros bo‘lib qoladi, xalq hayotining tarkibiy qismiga aylanadi. Har bir el, millat yoki xalq o‘z an’analarini rivojlantiradi, asrab-avaylaydi. An’analarda xalq dahosi, turmush tarzi, madaniy kamolot darajasi aks etadi. Unda milliy ong va milliy qiyofa gavdalanadi. An’analarni mensimaslik, ular mansub xalq yoki millatni hurmat qilmaslikdir. An’analar yoshlarni tarbiyalash, ularga keksa avlodning tajribalarini o‘zlashtirish vositasi hamdir.

Diniy va milliy an’analarni ijtimoiy hayotning quyidagi ma’naviy omillaridan biri sifatida tavsiflash mumkin:

a) diniy va milliy an’analarning avloddan-avlodga meros bo‘lib o‘tishi; b) milliy an’analar – umuminsoniy an’analarning tarkibiy qismi; v) diniy va milliy an’analar millatni birlashtirish, hamjihatligini ta’minlash vositasi; g) urf-odat va an’analarga ehtirom ko‘rsatish.

Qachonki milliy va diniy an’analar umuminsoniy demokratik qadriyatlar bilan uyg‘unlashtirilsa, shundagina jamiyat taraqqiyotining rivojlanishida uning o‘rni alohida ahamiyatga ega bo‘ladi.

Jamiyat odamlar ongida ma’naviy va axloqiy qadriyatlarni rivojlantirmay turib, o‘z istiqbolini tasavvur eta olmaydi. Madaniy qadriyatlarimiz, ma’naviy merosimiz ming yillar mobaynida Sharq xalqlari uchun qudratli ma’naviyat manbai bo‘lib xizmat qilgan. Uzoq davom etgan qattiq mafkuraviy tazyiqqa qaramay, o‘zbek xalqi avloddan-avlodga o‘tib kelgan o‘z tarixiy, madaniy va ma’naviy qadriyatlarini hamda o‘ziga xos an’analarni saqlab qolishga muvaffaq bo‘ldi.

Muhimi, dinlar ham xalq hayoti, e’tiqodi va dunyoqarashiga o‘z ta’sirini o‘tkazmay qolmaydi. Bir dinning biror mintaqada yoyilishi, u yerdagi urf-odatlar ta’sirida milliylik kasb etishini o‘rganish o‘ziga xos aniq va to‘liq ma’lumot olishga yordam beradi. Dunyodagi turli xalqlar bilan muloqot qilishda, avvalambor, ularning dunyoqarashi, urf-odatlari, qadriyatlarini bilish katta ahamiyatga ega. Yurtimizda turli xil millatlar va turli din vakillari istiqomat qiladilar. Har bir din vakillarining o‘z urf-odat, bayram va marosimlari mavjuddir. Ularga biz hurmat bilan yondoshishimiz zarur.

Diniy va milliy qadriyatlar turli millatlar va xalqlar, ijtimoiy guruhlar manfaatlariga bevosita taalluqli hamda ularning taraqqiyoti va istiqboli uchun xizmat qiladigan ma’naviy, ijtimoiy, axloqiy, huquqiy, falsafiy boyliklarning umumlashgan holatdagi ifodasidir.

Diniy qadriyatlarning vujudga kelishida ma’lum bir dinning paydo bo‘lishi, uning hududi, tarixi, madaniyati, muqaddas manbalari, ta’limotlari, urf-odat va an’analarining o‘rni benihoya muhimdir. Diniy qadriyatlar ushbu din vakillarining tabiiy ehtiyoj va talablarini qondiradi va jamiyatda o‘ziga xos o‘rinni egallaydi.

Diniy qadriyatlar:

• 
  muayyan dinning muqaddas sanalmish makon-manzil, ashyolariga e’tibor berish;
  
• 
  ushbu din ta’limoti mazmunini chuqur anglash;
  
• 
  din belgilagan qonun-qoidalarga rioya qilish;
  
• 
  o‘z hatti-harakatlarini din belgilagan me’yorlar asosida olib borish;
  
• 
  poklik va halollik bilan hayot kechirish;
  
• 
  eng yuksak orzu, niyat, g‘oya, maqsad va qiziqishlarini din qonun-qoidalaridan chetga og‘ishmay amalga oshirish kabilarda namoyon bo‘ladi.
  

Diniy qadriyatlarning o‘rni va ahamiyati beqiyosdir. Chunki u insonlarga axloqiy poklik, ezgulik, go‘zallik, poklik, haqiqat, erkinlik, adolat, do‘stlik, muhabbat, halollik, mehnatsevarlik, vatanparvarlik kabi yuksak fazilatlarni targ‘ib etadi.

Diniy qadriyatlar haqida fikr yuritar ekanmiz, uni milliy qadriyatlardan ajratib o‘rganish yoki tahlil qilish qiyin. Chunki jamiyat hayotida asrlar davomida milliy va diniy qadriyatlar bir-biri bilan qo‘shilib, uyg‘unlikda umuminsoniy qadriyatga aylangan.

Mustaqillik yillarida ajdodlarimiz hayot yo‘llari va ilmiy merosini o‘rganish borasida qator xayrli ishlar amalga oshirilmoqda. Muhimi, ushbu ma’naviy-ma’rifiy tadbirlar jamiyatning barcha qatlamlarini o‘ziga jalb etib, xalqaro miqyosda nishonlanib kelmoqda.