Диплом бўйича мутахассислиги

1.2 Инвентаризатсия то'г'рисида тушунча
Корхона ва ташкилотлар мулк шаклидан қат'и назар, тегишли асосий ва айланма маблаг'ларига эга бо'либ, бу маблаг'лар хо'жалик фаолияти давомида о'з қийматининг миқдорини о'згартириб боради. Асосий ва айланма маблаг'лар, я'ни корхона ва ташкилотларнинг мулки тегишли моддий жавобгар шахслар зиммасида бо'либ, ҳар бир моддий жавобгар шахс о'з зиммасидаги товар ва моддий бойликлаи ҳолати бо'йича бухгалтерияга лиисобот беради. Моддий жавобгар шахсларнинг товар ҳисоботида маблаг'ларнинг лиисобот давридаги кирим-cлииқим ва охирги қолдиг'и ҳисоб-китоб қилинади.
Маблаг'ларнинг ҳаракатини ҳамда уларни о'з вақтида кирим қилишни назарий ҳал қилиш икки томонлама олиб борилади. Биринчиси, бухгалтерия ҳисобидаги маблаг'лар бо'лса, иккинчиси моддий жавобгар шахсларнинг ҳисоботидир.
Маблаг'ларнинг ҳаракатини ҳисобга олишда уларни кирим ва чиқимини тартибга солишда ҳужжатларга алоҳида аҳамият бериш талаб қилинади. Ҳужжатда товар ва моддий бойликларни ҳаридорларга жо'натилган куни, миқдори, баҳоси, нархи ко'рсатилади. Ҳужжатларга асосан ташкилот бухгалтериясида маблаг'лари киримга қабул қилиниши ва сарфланиши назорат қилинади. Маблаг'ларнинг ҳаракати, уларнинг то'лиқлиги икки томонлама назорат қилинади. Биринчи назорат моддий жавобгар шахсларнинг ҳисоботлари ёрдамида амалга оширилади. Иккинчи назорат бухгалтерия ёзувлари ёрдамида олиб борилади. Наг бир назорат шаклида маблаг'лар ҳаракатини тасдиқловчи ҳужжатлар асос қилиб олинади. Ҳужжатлар ёрдамида маблаг'ларнинг ҳақиқий ҳимоясини ҳар бир моддий жавобгар шахс бо'йича то'лиқлигини та'минлаш, назоратни ташкил қилиш мақсадида инвентаризатсия о'тказилади. О'збекистон Республикасида „Бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботлар то'г'рисида"ги Низомга асосан корхона ва ташкилотлар инвентаризатсия о'тказиш даврларини мустақил белгилайдилар.
Низомга асосан корхоналар йиллик ҳисобот тузишдан олдин маблаг'лар то'лиқлигини та'минлаш мақсадида инвентаризатсия о'тказадилар. Уларни қуйидаги муддатларда о'тказиш тавсия қилинади:

• 
  омбор ва базалардаги саноат товарлари бир йилда бир марта;
  
• 
  омбор ва базалардаги озиқ-овқат товарлари бир йилда икки марта;
  
• 
  арзон баҳоли ва тез эскирувчи буюмлар йилига бир марта;
  

— пул маблаг'лари ҳар ойда бир марта.
Юқоридаги муддатларда режали инвентаризатсия о'тказилади.
Корхона бош бухгалтери ҳисобот йили учун йил бошида инвентаризатсия о'тказиш режаси корхона бош бухгалтери томонидан тузилади ва раҳбар томонидан тасдиқланади. Тасдиқланган режа асосида инвентаризатсия ишлари ташкил қилинади.