Diqqat turlari Toshkent 2023 Diqqat turlari

---

Diqqat turlari
Toshkent 2023 

---

Diqqat turlari 
 
Diqqatning uch turi mavjud: ehtiyotkorlik, e'tiborsizlik, chalg'itish. 
Zehnlilik diqqat faoliyatining nisbati bilan belgilanadi. Ixtiyoriy va 
ixtiyoriy e'tiborning ustunligi irodali maqsadli odamga xosdir. Bunday 
holda, diqqatning individual xususiyatlaridagi kamchiliklar (sekin 
almashtirish, zaif taqsimlash) qoplanadi. 
E'tiborsizlik mavzuga diqqatni jamlay olmaslik, hukmlarning yuzaki 
bo'lishida namoyon bo'ladi. 
E'tiborsizlik sabablari: 
ixtiyoriy e'tiborning etarli darajada rivojlanmaganligi; 
yetarli bilim zaxirasi; 
e'tiborsizlik shaxsiy xususiyat sifatida; 
o'zini yomon his qilish. 
Ehtiyotkorlik va e'tiborsizlik odamda tanlab namoyon bo'lishi mumkin. 
Masalan: bola matematika darsida beparvo bo'lishi va tarix darsida 
diqqatli bo'lishi mumkin. 
Chalg'itish. Diqqatning eng muhim belgisi-bu ongning kontsentratsiyasi. 
Ko'pgina ogohlantirishlar aniq sezilmaydi. Bu chalg'itishning sababi. 
Tarqoqlik ikki xil: 
Haqiqiy chalg'itish uzoq vaqt davomida diqqatni jamlay olmaslik 
sifatida. Bu doimiy chalg'itish, diqqatning "siljishi" bilan ifodalanadi. 
Biror kishi hamma narsani ushlashi, hamma narsani olib ketishi va hech 
narsaga e'tibor qaratishi mumkin. 
Xayoliy (professorlik) chalg'itish ongning bir tomonlama 
kontsentratsiyasi sifatida kuzatiladi, bu odam o'z nuqtai nazaridan 
ahamiyatsiz bo'lib tuyulgan narsani sezmasligi bilan ifodalanadi. 
 

---

Xotira tushunchasi va turlari. 
 
Shaxs tomonidan uning tajribasini yodlash, saqlash va keyinchalik 
takrorlash xotira deb ataladi. 
Xotira-bu shaxsning aqliy hayotining eng muhim, belgilovchi xususiyati. 
Barcha aqliy jarayonlarning eng muhim xususiyati bo'lgan xotira inson 
shaxsining birligi va yaxlitligini ta'minlaydi. 
Xotiraning har xil turlarini ajratish uchun eng umumiy asos sifatida 
uning xususiyatlarining yodlash va ko'paytirish jarayonlari amalga 
oshiriladigan faoliyat xususiyatlariga bog'liqligi hisoblanadi. Bunday 
holda, xotiraning ayrim turlari uchta asosiy mezonga muvofiq ajratiladi: 
faoliyatda ustun bo'lgan aqliy faoliyatning tabiati bo'yicha xotira motor, 
hissiy, majoziy va og'zaki-mantiqiy bo'linadi; 
faoliyat maqsadlarining tabiati bo'yicha-ixtiyoriy va ixtiyoriy; 
materialni mahkamlash va saqlash muddati bo'yicha-qisqa muddatli, 
uzoq muddatli va operatsion. 
Dvigatel xotirasi-bu turli xil harakatlar va ularning tizimlarini yodlash, 
saqlash va ko'paytirish. Ushbu turdagi xotiraning katta ahamiyati 
shundaki, u turli amaliy va mehnat ko'nikmalarini shakllantirish uchun 
asos bo'lib xizmat qiladi. Odatda, yaxshi vosita xotirasining belgisi-bu 
odamning jismoniy epchilligi, uning epchilligi. 
Hissiy xotira-g'oyalar, tabiat va hayot rasmlari, tovushlar, hidlar, ta'mlar 
uchun xotira. Bu vizual, eshitish, teginish, hidlash, ta'mga ega. Eidetik 
xotira deb ataladigan narsa bor — tashqi stimullar tomonidan hissiy 
organlarning qo'zg'alishi natijasi. Eidetik tasvirlar ob'ekt yo'qligida 
paydo bo'ladigan tasvirlarga o'xshaydi, ammo oddiy tasvir uchun 
mutlaqo mavjud bo'lmagan bunday batafsil ko'rinish bilan tavsiflanadi. 
Og'zaki-mantiqiy xotiraning mazmuni bizning fikrlarimizdir. Fikrlar tilsiz 
mavjud emas, shuning uchun xotira og'zaki-mantiqiy deb ataladi. 
Og'zaki-mantiqiy xotirada asosiy rol ikkinchi signal tizimiga tegishli. 

---

Og'zaki-mantiqiy xotira-bu maxsus inson xotirasi. Eng oddiy shakllarda 
vosita, hissiy va majoziy hayvonlar uchun ham xosdir. 
Biror narsani eslab qolish yoki eslab qolish uchun maxsus maqsad 
bo'lmagan yodlash va takrorlash beixtiyor xotira deb ataladi. Bunday 
maqsadni qo'ygan hollarda, ular o'zboshimchalik bilan xotira haqida 
gapirishadi. 
Majburiy va ixtiyoriy xotira xotira rivojlanishining ketma-ket ikki 
bosqichini ifodalaydi. Beixtiyor xotira hayotimizda katta o'rin egallaydi, 
chunki uning asosida maxsus mexanik niyatlarsiz (yodlash va 
ko'paytirish) va harakatlarsiz tajribamizning asosiy qismi hajmi va 
hayotiy ahamiyati jihatidan shakllanadi. Biroq, inson faoliyatida 
ko'pincha uning xotirasini boshqarish kerak bo'ladi. Bunday sharoitda 
ixtiyoriy xotira muhim rol o'ynaydi, bu esa zarur bo'lgan narsalarni 
ataylab yodlash yoki eslab qolish imkoniyatini beradi. 
Qisqa muddatli xotira-bu yangi o'tgan hodisaning aks-sadosi sifatida 
boshdan kechiriladigan va juda o'ziga xos bo'lgan beqaror va 
qaytariladigan jarayonlar va ularning to'plash mexanizmlarining 
ishlashidagi roli juda muhimdir. 
Uzoq muddatli xotira materialni takroriy takrorlash va takrorlashdan 
keyin uzoq muddatli saqlash bilan tavsiflanadi. 
"RAM" tushunchasi inson tomonidan bevosita amalga oshiriladigan 
haqiqiy harakatlar va operatsiyalarga xizmat ko'rsatadigan mnemonik 
jarayonlarni anglatadi. Har qanday murakkab harakatni amalga oshirib, 
biz uni qismlarga, bo'laklarga bo'lamiz. Materialning qismlari har xil 
bo'lishi mumkin. Operativ xotira birliklari deb ataladigan ushbu 
qismlarning hajmi ma'lum bir faoliyatning muvaffaqiyatiga sezilarli ta'sir 
qiladi. 
Ramni bunday tushunish uni uzoq muddatli va qisqa muddatli xotiradan 
ajratib turadi, garchi u ularning aloqa nuqtalarini belgilaydi. 
Ushbu turdagi xotiralarning barchasi, xarakteridan qat'i nazar, bir-biri 
bilan yaqin aloqada. 

---