Diqqat va uning xususiyatlari reja: Diqqat haqida tushuncha. Diqqatning fiziologik asoslari

DIQQAT VA UNING XUSUSIYATLARI

REJA:

1. Diqqat haqida tushuncha.
2. Diqqatning fiziologik asoslari.
3. Diqqat turlari: a) ixtiyorsiz diqqat
b) ixtiyoriy diqqat v) ixtiyoriydan so`nggi (muvofiqlashtirilgan) diqqat.
4. Diqqatning xarakterli xususiyatlari:
a) diqqatning kuchi va barqarorligi b) bo`linishi v) ko`lami g) taqsimlanishi.
5. Diqqatning rivojlanishi.


MAVZU BO`YICHA TAYANCH TUSHUNCHALAR:
Ixtiyorsiz diqqat - rejasiz, maqsadsiz, iroda kuchisiz ongning biror obektga to`planishi.

Ixtiyoriy diqqat - diqqat turi bolib, reja, maqsad, iroda kuchi bo`ladi.

Optimal qo`zg`alish o`chog`i - diqqatning fiziologik asosi

Ixtiyoriydan so`nggi diqqat - diqqat turi bolib, muvofiqlashtirilgan diqqat turi.

Kuchishi - diqqatning bir obektdan ikkinchi obektga ko`chishi.

Barqarorligi - diqqatning doimiyligi, turgunligi, uzoq muddat.

Parishonxotirlik - diqqat xossasi bolib, asab tizimi charchaganda, shikastlanganda vujudga keladi.

1. DIQQAT HAQIDA TUSHUNCHA
Shaxsning ayni chogdagi psixik faoliyati, yani ehtiyojlarining yigindisi shu damda ustunlik qilayotgan motiv tomon qaratilgan boladi. Odamga juda kop tashqi qozgovchilar tasir qilib turadi, odamda har xil turli, bir qancha ehtiyojlarga mos keladigan tashqi qozgalish shaxs uchun har xil ahamiyatga ega bolgan mayllar bilan tashqi qozgatuvchilarning ozaro munosabati psixik faoliyatning tanlovchilik tabiatida ifodalanadi. Malum obektni muqarrar tanlay olish diqqatning ishtiroqi bilan amalga oshadi.

Diqqat psixik faoliyatning yonaltirilishi va shaxs uchun malum ahamiyatga ega bolgan obekt ustida toplanishidan iborat bilish jarayonidir. Yonaltirilish deganda, psixik faoliyatning tanlovchilik tabiati, obektni ixtiyoriy va beixtiyoriy tanlash tushuniladi. Oquvchi maktabda oqituvchi gapirayotgan gaplarni eshitib otirganda, u mana shu eshitib otirish faoliyatini ongli ravishda tanlab olgan, uning diqqati ongli ravishda qozgalgan, shu maqsadga boysundirilgan boladi. Oquvchining biron boshqa narsaga chalgimasdan oquv materialining mazmuniga zehn qoyib otirishida uning psixik faoliyatining yonalishi ifodalanadi.

Psixik faoliyatning yonaltirilishi deganda ana shu faoliyatning tanlashgina tushunilib kelmay, balki ana shu tanlanganni saqlab va qollab-quvvatlash tushuniladi. Oquvchilar diqqatini jalb qilish qiyinligini har qanday pedagog biladi. Buning uchun maxsus pedagogik usullardan foydalanish zarur boladi. Diqqatda psixik faoliyatning yonaltirilishi bilan birga uning toplanishi mazkur faoliyatga hech qanday aloqasi bolmagan boshqa narsalardek, hamma faoliyatdan diqqatni chalgitish demakdir. Diqqatning bir joyga toplanishi deganda mazkur faoliyatga butunlay berilish, unga ozmi - kopmi chuqur etibor berish tushuniladi. Qandaydir bir suratli kitobni tez korib chiqish maqsadida uni varaqlab chiqish mumkin. Bunday holda diqqatning toplanishi kuchli bolmaydi. Birorta qiyinroq kitobni undagi har bir bayon qilingan fikrni tushunib olishga intilib va undagi murakkab masalani boshidan oxirigacha tushunib olish har tomonlama ozaro munosabatlarni qarab chiqish maqsadida uqish mumkin. Bu holatdagi diqqatning toplanishi juda kuchli boladi. Masalan: Uyga topshiriq berilgan inshoni yozib otirgan oquvchi bazan uyda boshqalarning gapini, radioning ovozini eshitmaydi. Unda diqqatniing toplanishi kuchli bo`ladi.