Diqqatning nazorat funksiyalari mundarija

Diqqat(diqqat) - diqqatni hamma narsadan chalg'itib, ob'ekt yoki faoliyatga qaratadi.
Barqarorlik- Bu diqqatni uzoq muddatli ushlab turish, agar odam ob'ektlar bilan harakatlarni bajarish yoki faoliyatni amalga oshirishda faol bo'lsa, kuchayadi.
Diqqat ob'ekti harakatchan, doimiy o'zgarib turadigan bo'lsa, barqarorlik pasayadi.
lib, diqqat insonning atrof-muhit bilan o'zaro munosabatidagi faolligi va tanlanganligini tavsiflaydi.
2. An'anaga ko'ra, diqqatning beshta xususiyati mavjud:
Ovoz balandligi Diqqat inson bir vaqtning o'zida etarlicha aniq idrok eta oladigan ob'ektlar soni bilan belgilanadi. Ko'pgina kattalar uchun e'tibor miqdori 4-6 ob'ekt, maktab o'quvchisi uchun - 2-5 ob'ekt.
Diqqatni taqsimlash- bir vaqtning o'zida bir nechta ob'ektlarga diqqat qaratganda, odamning ikki yoki undan ortiq faoliyatni bir vaqtning o'zida bajarish qobiliyati.
Qoidaga ko'ra, taqsimlash har qanday faoliyat shu darajada o'zlashtirilganda sodir bo'ladiki, u faqat kichik nazoratni talab qiladi.
Misol uchun, gimnastikachi oddiy arifmetik misollarni 10 sm kenglikdagi to'sinda yurish orqali hal qilishi mumkin, sportdan uzoqda bo'lgan odam esa buni qila olmaydi.
Diqqatni almashtirish- odamning yangi vazifaning paydo bo'lishi munosabati bilan u yoki bu faoliyatga (ob'ektga) navbatma-navbat diqqatini jamlash qobiliyati.
Diqqatning o'ziga xos kamchiliklari ham bor, ularning eng keng tarqalgani ikki shaklda ifodalangan beparvolikdir:
1) faoliyatni bajarish jarayonida tez-tez beixtiyor chalg'itish.
Bunday odamlarda e'tibor "to'lqinli", "siljish" bo'ladi. Natijada yuzaga kelishi mumkin:
a) e'tiborning etarli darajada rivojlanmaganligi;
b) o'zini yomon his qilish, charchoq;
v) talabalar orasida - o'quv materialiga e'tiborsizlik;
d) manfaatlarning yo'qligi;
2) boshqa hech narsaga e'tibor berilmaganda, bitta ob'ekt yoki faoliyatga haddan tashqari e'tibor berish.
Misol uchun, odam o'zi uchun muhim narsani o'ylab, yo'lni kesib o'tayotganda svetoforning qizil rangini sezmay qolishi va mashina g'ildiraklari ostiga tushishi mumkin.
Shunday qilib, diqqatning ijobiy xususiyatlari har qanday faoliyat turini yanada samarali va samarali bajarishga yordam beradi.
3. Maktabgacha yoshdagi bolaning diqqati beixtiyor, diqqatni jamlashning etishmasligi, beqarorlik kabi fazilatlar bilan tavsiflanadi.
Maktabga qabul qilinganda e'tiborning roli keskin oshadi, chunki bu uning rivojlanishining yaxshi darajasi ta'lim faoliyatini o'zlashtirish muvaffaqiyatining kalitidir.
O'qituvchi dars davomida o'quvchilar diqqatini qanday tashkil qilishi mumkin?
Keling, ba'zilarini nomlaylik pedagogik texnika maktab o'quvchilarining e'tiborini oshiradi.
1. Ovoz va emotsional modulyatsiya, imo-ishoralardan foydalanish o‘quvchilar e’tiborini tortadi, ya’ni o‘qituvchi adekvat mimika va imo-ishoralardan foydalangan holda ovozning intonatsiyasini, balandligini, balandligini (oddiy nutqdan shivirlashgacha) doimiy ravishda o‘zgartirishi kerak.
Diqqat Sizning e'tiboringiz “bu yerda va hozir” voqelikni payqashga, keraksiz narsani uzib qo'yishga, kerakli narsani amalda qo'llashga, o'zimizni va boshqalarni kuzatishga yordam beradi.Biz ko'pincha fikrlarimiz va tajribalarimiz qayerdaligini sezmaymiz.19. Kun davomida nimani o'ylayotganingizni va qayg'urayotganingizni yozishga harakat qiling.
Kitobdan men haqman - siz noto'g'risiz muallif Bono Edvard de
Diqqat San'at - bu diqqatning xoreografiyasi.Siz go'zal bino oldida turibsiz. Bu sizga mazmunli bir butun sifatida ko'rinadi. Keyin sizning e'tiboringiz ustunlarga, derazalarning joylashishiga, tomning cho'qqisiga, so'ngra butun binoga, so'ngra tafsilotlarga qaytadi:
"Psixologik xavfsizlik" kitobidan: Qo'llanma muallif Solomin Valeriy Pavlovich
DIQQAT Psixologik hodisalar tizimida diqqat alohida o'rin tutadi. U boshqa barcha psixologik jarayonlarga kiradi, ularning zarur elementi sifatida ishlaydi, uni ulardan ajratish, ajratib olish va "sof" shaklda o'rganish mumkin emas. BILAN
"Psixologiya" kitobidan: ma'ruza matnlari muallif Bogachkina Natalya Aleksandrovna
4. Diqqat 1. Diqqat tushunchasi. Diqqat turlari 2. Diqqatning xususiyatlari 3. Diqqatni rivojlantirish. Diqqatni boshqarish 1. Diqqat qanday ekanligi haqida K.D.Ushinskiyning so'zlaridan ma'lum bo'ladi: “... Diqqat aynan shunday eshikki, u orqali faqat qalbga kiradigan hamma narsa o'tadi.
Motivatsiya va shaxsiyat kitobidan muallif Maslou Avraam Xarold
Diqqat Kuzatish yoki kuzatish tushunchasi idrok tushunchasidan tubdan farq qiladi; saylov, tayyorgarlik, tashkiliy va safarbarlik tadbirlariga e'tibor qaratadi. Bu butunlay tabiat tomonidan aniqlangan reaktsiyalar bo'lishi shart emas.
Ijtimoiy ta'sir kitobidan muallif Zimbardo Filipp Jorj
Elementlar kitobidan amaliy psixologiya muallif Granovskaya Rada Mixaylovna
Diqqat Mana, Basseinaya ko'chasidan qanday tarqoq! BILAN.
"Authority" kitobidan. Qanday qilib ishonchli, vaznli va ta'sirli bo'lish mumkin muallif Goyder Karolina
Diqqat Hikoyaning kuchi Siz tinglovchilaringizga bir nechta aniq faktlarni emas, balki hikoyani aytib berish orqali ular bilan ko'proq aloqaga kirishayotganingizni tushunasiz. Va uni ifodali va ishonch bilan taqdim etish uchun etarlicha tayyorlangan. Bu odamlarni o'tirishga va tinglashga majbur qiladi. 
Diqqat psixikaning alohida tomoni va shakli hisoblanmaydi va qandaydir birorta funksiyani bajarishga o'z-o'zidan ko'chmaydi. Maqsadga yo'nalgan, intensiv-psixik faoliyatning strukturaligi funksional asosini o'zgarishga, mahsuldorligining oshishiga va miyaning barqaror ishlashiga olib keladi.
Kishi diqqati mehnat faoliyatiga, faoliyat jarayoniga, mehnat qurollariga yo'naltiriladi. Diqqat predmetlari bir xil emas, balki har xil faoliyat turlarida tu rlicha bajariladigan mehnat operasiyalari va vositalari kishi mehnat predmetiga ta'sir qiladi. Bularga bog'liq ravishda diqqatni faoliyat turlarida o'rganish psixologik muammolari vujudga keladi. O'tkazilgan tekshirishlar asosida I.V.Straxov diqqat ko'p funksiyali jarayondir, degan xulosaga keladi. Bu funksiyalarni amaliy bajarish - mehnat, o'qish, ilmiy va boshqa faoliyat turlaridan birortasining shart-sharoiti mahsuldorligini belgilaydi. Faoliyatning har bir turi diqqatga alohida ma'suliyat yuklaydi. Shuning uchun uning funksiyasi faoliyatning shu turiga to'g'ri kelishi muhimdir.
Diqqatning nazorat qilish-tuzatish funksiyasi ham kam ahamiyatli emas. Uning shakllari mehnat va o'quv faoliyatining har xil davrlarida bir xil bo'lmaydi.
Diqqat alohida kishilarning munosabatlarida jamoada o'ziga xos funksiyani bajaradi. Kishilarning kuzatuvchanligida, boshqa odamlarning psixik holatini tushunishda, ziyraklikning faol shakllarida aks etadi. Ziyraklik mehnatda va kishi bilan munosabatida axloqiy-psixologik ahamiyatga ega bo'ladi. Shunga muvofiq ziyraklikning motivasiyasi o'rganilib, uning aks etishining shakllari va ularni tarbiyalash masalasi ko'rib chiqiladi. Ziyraklikning bunday o'rganilishi uning taqlilida va shaxs psixologiyasida yangi yo'nalishdir. Ular o'z ishlarida diqqatning o'rganilishi ko'rsatilgan aspektlarini sintez qilishga harakat qiladilar.
Yuqorida bayon etilan fikrlardan ko'rinib turibdiki, I.V.Straxov diqqatning bilish jarayonidagi ahamiyatiga uning faol psixologik aks ettirish imkoniyatiga alohida e'tibor beradi. Shuningdek, diqqat bilish faoliyatining borliq bilan aloqasida, uni keng va chuqur aks etishida muhim mexanizm bo'lib hisoblanadi.
Diqqat shaxsning yo'nalishida to'plangan jarayon sifatida ishlaydi. Keng ma'noda bu so'z asosida ehtiyoj, qiziqish, qarash, ideal kabi tarkibiy qismlar mavjud. Diqqat psixik jarayonlar tuzilishida ko'rsatilgan omillardan hosil qilingan hodisa sifatidagina qatnashmay, balki u shaxsning boshqa xususiyatlariga munosabatda tayanch xususiyat sifatida qatnashadi. Diqqat va ziyraklikning pedagogik takt(odob)ning shakllanishidagi psixologik shart-sharoit ekanligi bunga misol bo'ladi.
I.V.Straxov "Diqqat va nutq" muammosi bo'yicha tadqiqot ishlarini olib borgan. U nutq shakllari va funksiyalarini hamda tasviriy faoliyatni tahlil qiladi. U o'quvchilarda sport gimnastikasi darslarini psixologik tahlil qiladi va o'rganadi.
Muallifning ta'kidlashicha, diqqatni nutqiy boshqarish quyidagi omillarda, ya'ni predmetni nomlashda, yoki maqsadli harakatlarga to'plashda, faoliyatni rejalashtirishda diqqatni ilgarilab ketish aktlarida, qidirish faoliyatlarida, diqqatni ko'chish jarayonining verbalizasiyasida, diqqatni nazorat qilish funksiyasini aktivlashtirishda, ziyraklikning aks etishida va uning axloqiy psixologik ahamiyatida namoyon bo'ladi.
Diqqat va butun faoliyat jarayonini boshqarish nutqning ichki va tashqi turlari orqali amalga oshiriladi. Shuningdek, bu boshqarishda muallif fikricha, integral (yuqoridagi ikki nutq oraliqidagi) nutq ishtirok etadi. Bularni tadqiq qilish shuni ko'rsatadiki, grafik harakatlarni amalga oshirish aqliy - nutqiy jarayonlar ularni anglash va yo'naltirish bilan birga boradi.
Shunday qilib, diqqatni boshqarish va uni tarbiyalash, o'quvchilarda rivojlantirish masalasi I.V.Straxov tomonidan atroflicha o'rganilgan.
Psixolog N.V.Kuzminaning fikricha, o'qituvchilarning dars davomida berilayotgan bilimini qanchalik o'zlashtirishi unda asosiy va yetakchi rolni diqqat o'ynaydi. Shuning uchun ham ta'lim - tarbiya jarayonida hammadan avval tarbiyachi o'quvchining diqqatini torta bilish uning asosiy maqsadi bo'lishi kerak. Bu esa o'tilgan materialni o'quvchi puxta bilishni talab qiladi. Bundan kelib chiqadiki, diqqatning tarbiyalanishi va shakllanishi ham vujudga keladi. F.N.Gonobolin, M.R.Rahmonova D.B.Elkonin, V.V.Repkin va boshqa qator tadqiqotchilar tomonidan ta'lim va tarbiya jarayonida o'quvchilarda diqqatning namoyon bo'lishi, kechishi, rivojlanishining o'ziga xos xossalari, individualligi kabi jihatlari o'rganilgan[1].
Diqqat ma`lum nerv markazlarining qo`zg`alishi va miyadagi boshqa nerv markazlarining tormozlanishi bilan bog`liqdir, bu esa ob`ekt uchun ahamiyatli bo`lgan qo`zg`atuvchilarni ajratishni, ya`ni psixik faoliyatning yo`naltirilishini ta`minlaydi. Har qanday yangidan yuzaga kelgan qo`zg`atuvchi, agar u etarli darajada intensiv kuchlanishga ega bo`lsa tegishli qo`zg`alish jarayonini yuzaga keltiradi, bu refleks I.P.Pavlov aytganidek “bu nima” degan refleks bilan ifodalanadi. Bu sodda turdagi diqqatning fiziologik asosidir.
Diqqat assotsiatsiya yo`li bilan eslash va uning yangilik bilan farq qilmaydigan, lekin u ob`ekt favg`ulodda alohida ahamiyat kasb etgan ob`ektlarni idrok qilish bilan bog`liq bo`lishi mumkin. I.P.Pavlov tomonidan kashf etilgan nerv jarayonlarining induktsiya qonuni diqqatning fiziologik asoslarini tushunib olish uchun ahamiyatga egadir. Mana shu qonunga muvofiq, bosh miya po`stining bir joyida maydonga kelgan qo`zg`alish jarayonlari bosh miya po`stining boshqa joylarida tormozlanish jarayonlarini yuzaga keltiradi. Bosh miya po`stining ayrim bir joyida yuzaga kelgan tormozlanish jarayoni bosh miya pustining boshqa joylarida kuchli qo`zg`alish jarayonlarini paydo bo`lishiga olib keladi. Ayni shu paytning har bir onida miya po`stida ko`zgalish jarayoni uchun optimal, ya`ni nihoyatda qulaylik bilan harakatlanuvchi biror bir kuchli qo`zg`alish manbai mavjud bo`ladi. “Agar bosh suyagiga qarash imkoni bo`lganda, degan edi I.P.Pavlov, uning ichidagi miya ko`rinadigan bo`lsa, agar miya yarim sharlarida optimal kuchli qo`zg`alish uchun eng yaxshi sharoit tug`ilgan nuqtasi miltillab ko`rinadigan bo`lsa, yangi sog`lom bir narsani o`ylab turgan odamning miyasiga qaraganimizda uni miyasini katta yarim sharlarida juda g`alati jimjimador shaklli, surati va hajmi har damda bir o`zgarib, turlanib, jimir - jimir qilib turgan yorug` narsani u yoqdan bu yoqqa yugurib qimirlab turganini va miya yarim sharining bu yorug` narsa atrofidagi boshqa erlarni bir muncha xira tortib turganini ko`rardik”.
A.A.Uxtomskiy tomonidan ilgari surilgan dominantlik tamoyili ham diqqatning fiziologik asoslarini aniqlash uchun katta ahamiyatga ega. Dominantlik tamoyiliga muvofiq miyada qo`zg`alishning har doim ustun turadigan hukmron o`chog`i mavjud bo`ladi, bu hukmron qo`zg`alish o`chog`i aynan shu damda miyaga ta`sir qilib, unda yuzaga kelayotgan hamma qo`zg`alishlarni qandaydir ravishda o`ziga tortib oladi va buning natijasida boshqa qo`zg`alishlarga nisbatan uning hukmronligi yanada oshib boradi. Nerv tizimi faoliyatining tabiati qo`zg`alishning hukmron bo`lishi yoki dominantning mavjudligi bilan asoslanadi.
Bu hol psixologik jihatdan biror qo`zg`atuvchilarga diqqatning qaratilishi va ayni chog`da ta`sir qilib turgan boshqa qo`zg`atuvchilardan diqqatning chalg`ishida ifodalanadi. Jiddiy diqqat, odatda o`ziga xarakterli bo`lgan tashqi ifodalari bilan bog`liq bo`ladi. Narsani yaxshilab idrok qilishga qaratilgan harakatlar bilan (tiqilib qarash bilan eshitish) ortiqcha harakatlarni to`xtatish, nafas olishni sekinlashtirish, diqqat uchun xos bo`lgan yuz harakatlari bilan bog`liq bo`ladi.
Kishi faoliyatida diqqat bir necha turlarga bo`linadi:
1. Ixtiyorsiz diqqat;
2. Ixtiyoriy diqqat;
3. Muvofiqlashtirilgan ixtiyoriy diqqatlarga bo`linadi.
Biz diqqatni qaratishni maqsad qilib qo`ymagan paytimizda psixik faoliyatning yo`naltirishi va to`planishi ixtiyorsiz xarakterga ega bo`lishi mumkin. Bunday hollarda faoliyatning maroqliligi, qiziqarli yoki kutilmaganda favqulotdaligi bilan odamni o`z - o`ziga jalb eta oladi. Odam o`ziga ta`sir qilayotgan narsalarga, hodisalarga, bajarayotgan faoliyatiga beixtiyor berilib ketadi. Masalan: biror ishni bajarayotgan odam radioda yoqimli kuy yoki ashulani eshitib qolsa yoki e`lonni eshitsa u beixtiyoriy qilayotgan ishini tashlab radioga quloq soladi. Biroq biz ko`zlagan maqsad va qabul qilingan qaror tufayli ma`lum bir ishni bajarish lozimligini bilar ekanmiz, bunday holda diqqatning yo`nalishi va to`planishi ixtiyoriy tabiatga ega bo`lishi mumkin. Biz bunday paytda diqqatimizni bajarayotgan ishimizga qaratishni maqsad qilib qo`yamiz. Masalan: maktab o`quvchisi berilgan topshiriqni ongli ravishda bajarishini ixtiyoriy tabiatga ega deb bilamiz. Ba`zan esa tamoman boshqa bir narsa jalb qiladi? Bu o`rinda biz odatda diqqatni jalb qilish xususida bir - biri bilan zich bog`lanib ketgan murakkab sabablarga egamiz. Bu sabablarni tahlil qilish maqsadida biz ularni shartli suratda turli toifalarga bo`lamiz. Bunda qo`zg`atuvchining absolyut kuchidan ko`ra, nisbiy kuchi muhimroq rol o`ynaydi.
Qo`zg`atuvchining to`xtatib ta`sir qilishi muhim ahamiyatga egadir. Bizga doim ta`sir qilib turuvchi yorug`likka qaraganda ma`lum vaqt oralig`ida yonib - uchib turuvchi yorug`lik diqqatimizni o`ziga tezroq jalb qiladi. Xuddi shuningdek qo`zg`atuvchining to`xtashi ham diqqatimizni jalb qiladi. Masalan: o`quvchi bir xil shovqinda dars tayyorlayotgan bo`lsa (ventilyator shovqinida), shovkinni payqamaydi, agar shovqin to`xtasa u darhol sezadi. Qo`zg`atuvchining tashqi xarakterimizga bog`liq bo`lgan diqqatni deyarli majburiy diqqat deb hisoblashimiz mumkin. Pedagogik amaliyot, albatta diqqatni tug`diruvchan mana shu toifadagi sabablar bilan hisoblashmog`i lozim. O`qituvchi o`quvchilar diqqatini jalb qilish uchun ba`zan kattiqroq gapirishi yoki ovozni pasaytirib gapirishi mumkin. Lekin bunday usullar maktabda diqqatni hal qilish masalasini hech qachon oxirigacha hal qilib bermaydi. Bu usuldan so`ng va ular bilan birga o`quvchilar diqqatini jalb qilishning boshqa usullaridan foydalanmog`i lozim.
Ixtiyoriy diqqatni yuzaga keltiruvchi ikkinchi toifa sabablariga tashqi qo`zg`atuvchilarning odamning ichki holatiga va avvalo odamda mavjud bo`lgan ehtiyojlarga mos kelishi kiradi. Masalan: kornimiz och paytida biror mazali hid beixtiyor diqqatimizni o`ziga jalb etadi. Agar qornimiz to`q bo`lsa, bu hidni payqamasligimiz ham mumkin. Bu toifadagi sabablarga maroqlilik hamda jozibadorlik kiradi. Agar o`qituvchining gapirayotgan gapi har xil hissiyotlarni tug`diruvchi tasavvurlarni almashtirib tursa, o`quvchilarning diqqatlari so`saymaydi. Bunday diqqatni emotsional diqqat deb atashimiz mumkin.


XULOSA
Diqqatni yuzaga keltiruvchi sabablarga yana ilgarigi tajribalarning ta`siri, jumladan bilimlarning va tasavvurlarimizning ta`siri, hamda ko`pincha diqqatni jalb qilishda ahamiyatga ega bo`lgan malaka va odatlarning ta`siri kiradi. Diqqatni jalb qilishda inson shaxsi umumiy yo`nalishining va diqqatni yuzaga keltirishning muhim sabablaridan biri bo`lgan qiziqishlarning ta`siri nihoyatda kattadir. Nimaiki narsa bizga bevosita qiziqarli bo`lsa, diqqatimizni beixtiyor o`ziga jalb qiladi. Bolaning ilk yoshida ham, maktab yoshidagi paytlarda ham diqqatni jalb qilish uchun qiziqtirishning ta`siri ayniqsa kattadir. Qiziqishdan diqqatni jalb qilish vositasi sifatida foydalanilar ekan, shuni esdan chiqarmaslik kerakki, qiziqish bizning ilgarigi tajribamiz bilan bizdagi mavjud bilimlarga mustahkamlik bog`lab olib borishimiz kerak. O`quv materiallarini maroqli bayon qilish izchillik va tizimlilik bilan qo`shilib doimiy qiziqish hamda o`zluksiz diqqatni ta`minlaydi. Ixtiyoriy diqqat ixtiyorsiz diqqatdan shuning bilan farq qiladiki, u narsalarga qabul qilingan qarorlar ta`siri va ongli suratda ko`zlangan maqsadlarimiz asosida qaratiladi. Agar ixtiyorsiz diqqatda ish bizni o`ziga shunchaki jalb qilib olsa, ixtiyoriy diqqatda biz ixtiyorimizni qaratish uchun esa o`z oldimizga qo`yamiz, qiyinchiliklarni engib, diqqatni to`plash uchun kurashib va har qanday boshqa narsalarga berilmaslik uchun iroda kuchini sarflab, diqqatimizni ongli suratda biror ishga qaratamiz. Ixtiyoriy diqqatning o`ziga xos xususiyati mana shu maqsad ko`zlashda, irodaviy zo`r berishda namoyon bo`ladi. Ixtiyoriy diqqat irodamizning namoyon bo`lishidir. Qandaydir biror faoliyat bilan shug`ullanishga qaror qabul qilar ekanmiz, diqqatimizni hatto ayni chog`da biz uchun qiziqarli bo`lmagan, lekin shug`ullanishimiz lozim topgan narsalarga ongli suratda qaratamiz. Ixtiyoriy diqqat ixtiyorsiz diqqatdan sifat jihatidan farq qiladi. Mehnat maqsadga muvofiq faoliyatdir. Maqsad ko`zlash esa o`z tarkibiga diqqatni yo`naltirishni ham oladi. Ixtiyoriy diqqat xuddi ixtiyorsiz diqqat kabi odamni qiziqishlari bilan mustahkam bog`liqdir. Ixtiyoriy diqqatda qiziqishlar, asosan bevositalik xarakteriga ega bo`ladi. Bunday qiziqishlar maqsad, ya`ni faoliyat natijalari bilan bog`liq bo`lgan qiziqishlardir.
Ixtiyoriy diqqatdan tashqari diqqatning yana bitta to`rini kayd qilib o`tish lozim, u ixtiyoriy diqqat kabi, maqsadga qaratilgan bo`lib, lekin irodaviy zo`r berishni talab qilmaydi. Masalan: bir o`quvchi matematikadan qiyin misol echishga kirishdi, lekin uni echa olmadi. U o`zicha eshikka qaraydi, uni-buni eshitadi, beixtiyor nimalarnidir yozadi. Birdan misol echishning yo`lini tushuna boshlab misolni echadi. O`quvchining ixtiyoriy diqqati muvofiqlashtirilgan ixtiyoriy diqqatga aylanadi.
Muvofiqlashtirilgan ixtiyoriy diqqatni ixtiyorsiz diqqat bilan almashtirib bo`lmaydi. CHunki muvofiqlashtirilgan ixtiyoriy diqqat ongli suratda ko`zlangan maqsadlar bilan bog`liq bo`ladi va ongli qiziqishlar qo`llab turiladi. Ikkinchi tomondan muvofiqlashtirilgan ixtiyoriy diqqat sof ixtiyoriy diqqatga o`xshamaydi, chunki muvofiqlashtirilgan ixtiyoriy diqqat paytida irodaviy zo`r berish deyarli bo`lmaydi. SHuning uchun diqqatning bu maxsus turi ixtiyorsiz diqqatga nisbatan sifat jihatidan farq qiladi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. 
   O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi - Toshkent: “O’zbekiston”, 2003. - 38 b.
   

2. O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi qonuni, 1997 yil 29 avgustda qabul qilingan. //“Barkamol avlod O’zbekiston taraqqiyoti poydevori” - Toshkent: “SHarq” nashriyot-matbaa kontserni, 1997. - 20-29 b.

2. 
   O’zbekiston Respublikasi Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. - Toshkent: 1997.
   
3. 
   Karimov I.A. O’zbekiston XXI asrga intilmoqda. - Toshkent: “O’zbekiston”, 1997. - 35 b.
   
4. 
   Karimov I.A. O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. -Toshkent: “O’zbekiston”, 1998. - 35 b.
   
5. 
   Karimov. I.A. Barkamol avlod orzusi. - Toshkent: “SHarq”, 1998. - 182 b.
   
6. 
   Abdullaeva SH.A. O’spirinlarning tarbiyalanganlik darajasini diagnostika qilish va xulqidagi nuqsonlarni korrektsiyalashning pedagogik asoslari: Pedagogika fanlari doktori darajasini olish uchun yozilgan dissertatsiya avtorefati. -O’ZPFITI, 2005. -15-20 b.
   
7. 
   Abu Ali ibn Sino. Tib qonunlari. 5 jildlik saylanma. 4-jildi. - Toshkent: “Xalq merosi”,
   

1993. -300-304 b.

2. 
   Abu Muhsin Boqir ibn Muhammad Ali. Bahouddin Balogardon. Forsiydan tarjima.
   

So’zboshi va lug’at muallifi Mahmudjon Mahdum Hasanjon Mahdum o’g’li. -T.: “Yozuvchi”, 1998. -78-b.

2. 
   Abu Nasr Forobiy. Fozil odamlar shahri. - Toshkent: “Abdulla Qodiriy”, 1993. -224-b.
   

2. 
   Abul Muhsin Muhammad Boqir ibn Muhammad Ali. Bahouddin Balogardon. -T.:
   

“Yozuvchi”, 1993. -75-95-b.

12. 
    Andreeva I.N. Predposbilki razvitiya emotsionalbnogo intellekta. // Voprosbi psixologii. 2007, - № 5. - S.57-66.
    
13. 
    Baturin N.A., Kurchanskiy N.A. Universalbnaya metodika dlya izucheniya urovnya i strukturb intellekta. // Voprosbi psixologii. 2005. № 5. - S. 131-140.
    
14. 
    Borishevskiy M.I. Razvitie samoregulyatsii povedeniya shkolbnikov.// Avtoref. dis. kand. ped. nauk. -M.: 1992. - 25 s.
    
15. 
    Gamezo M.V., Petrova Ye.A., Orlova L.M. Vozrastnaya i pedagogicheskaya psixologiya. Uchebnoe posobie dlya studentov vsex spetsialbnostey pedagogicheskix vuzov. - M.: Pedagogicheskoe obщestvo Rossii, 2003.
    
16. 
    Guskova A.V. Rolb «Modeli psixicheskogo» pri reshenii mbislitelbnbix zadach. // Voprosbi
    

psixologii. 2008. № 1. S-26-35.

12. 
    Ivannikov V.A. Psixologicheskie mexanizmbi volevoy regulyatsii. - M.: 1998.
    
13. 
    Ilbin Ye.P. Psixologiya voli. SPb.: Piter, 2000.
    
14. 
    Iskenderov J.S. Xarakterning intellektual jabhalarini o’rganish imkoniyatlari. “Xalq ta’limi” jurnali. Toshkent: 2007. №5. - B.91-94.
    

20Iskenderov J.S. Ajdodlarimiz ta’limotida xarakter muammosining o’rganilishi. // Ijtimoiy- falsafiy fanlar: nazariya va amaliyot (ilmiy-uslubiy maqolalar to’plami). -Toshkent: 2008. - B. 98-101.
21Iskenderov J.S. Irodaviy xususiyatlar shakllanishida oilaning roli. // Oilaning dolzarb muammolari: ustuvor vazifalar va rivojlanish istiqbollari (Respublika ilmiy-amaliy anjumani materiallari). -Toshkent: 2008. -B.148-149.
22Mamatov M.M. Inson xarakteri va uning shakllanishi. Toshkent: “O’zbekiston” nashriyoti, 1977.
23G’oziev E.G’. Komil insonning psixologik tavsifi. Toshkent: “Universitet”, 2006.
24G’oziev E.G’. Psixologiya muammolari. T.: “Universitet”, 1999. -134 b.
25G’oziev E.G’., Xolmuhamedov M., Ibrohimov X. Psixologiya metodologiyasi. T.: 2002, -51 b.