Dizayn san’atini o’qitish usullari Каландарова Каромат annotatsiya

X. O’QUV AMALIYOTINI O’TKAZISH BO’YICHA USLUBIY KO’RSATMALAR

O’quv amaliyoti o’tkazish bosqichlari	Faoliyat turlari
	Ta’lim beruvchi (o’qituvchi)	Ta’lim oluvchi (o’quvchi).
1-bosqich: Kirish. 5 daqiqa.	Mavzuni e’lon qiladi va vazifani tushuntiradi. Ishning ketma-ketligi bilan va baholash mezonlari bilan tanishtiradi.	Tinglaydi.
2-bosqich: O’quv materialini bayon etish. 25 daqiqa.	Kashta chok turlari, ranglari, tikish texnologiyasini tushuntiradi. Bajaradigan ishlar ketma-ketligini bayon etadi. O’quvchilarni nazariy bilimini test savollari orqali tekshiradi.	Tinglab, eshitadi. Test savollarini qabul qiladi va yozma ravishda javob beradilar.
3-bosqich: Kirish yo’riqnomasi. 40 daqiqa.	O’quvchilarni mehnat muhofazasi va texnika xavfsizligi, sanitariya – gigiena qoidalari bilan tanishtiradi. O’quvchilarni yo’l-yo’riq xaritasi bilan ta’minlaydi. Kashta turlari: eng oddiy chok; igna oldinlatilgan chok; qaytma chok; suv chok; chilvir chok; iroqsimon chok; petlya chok; popop chok; kabi choklarni tikilishini amalda ko’rsatadi. Har bir ish joyida qanday ish olib borilishini ko’rsatadi. Vazifani bajarish uchun vaqt belgilaydi.	Usta bajarayotgan ishni diqqat bilan kuzatadi. Texnologik xaritani qabul qiladi.
4-bosqich: Amaliy ish: 150 daqiqa.	Kashta tikishda texnologik jarayon ketma-ketligining to’g’ri bajarilishini nazorat qilib turadi. Choklarni bajarishini kuzatadi va joriy yo’l-yo’riq ko’rsatadi.	Berilgan topshiriqning maqsad va vazifalarini yozib oladi. Har bir ish joyida berilgan yo’l-yo’riq xaritasini o’rganadilar va amaliy bajaradilar. Berilgan vaqtga qarab, ketma-ketlik asosida kashta chok turlarini: eng oddiy chok; igna oldinlatilgan chok; qaytma chok; suv chok; chilvir chok; iroqsimon chok; petlya chok; popop chokni; tikadi. Vazifani mustaqil bajaradilar.
5-bosqich: Baholash, tahlil qilish va yakunlash. 20 daqiqa.	Har bir o’quvchidan bajargan ishini qabul qiladi, baholaydi va yakun yasaydi. Bajarilgan ishlardagi yutuq va kamchiliklarni ko’rsatadi. Uyga vazifa va uni bajarish uchun va tavsiyalar beradi.	Bajargan amaliy ishini topshiradilar. Baho natijalarini eshitadilar, tahlil qiladilar. Uy vazifasini daftarga yozib oladilar.

XI. O’QUVCHILARNING BILIMLARINI TEKSHIRISH UCHUN NAMUNAVIY TEST SAVOLLARI:

1. 
   Kashta tikishda kergi qanday vazifani bajaradi?
   

A) gazlamani tarang tortib turish va deformatsiyalanishdan saqlash;

B) gazlamani tarang tortib turish va guli chiroyli chiqish;

C) guli chiroyli chiqishi uchun yoki deformatsiyalanishdan saqlash;

D) hamma javoblar to’g’ri;

2. 
   Kashta tikish uchun qanday ip ishlatiladi?
   

A) oddiy iplar, muline, jun iplar;

B) muline, zar, oddiy iplar;

C) zar, jun va sun’iy iplar;

D) A, B javoblar to’g’ri.

3. 
   Bezak gazlamaga qanday ko’chiriladi?
   

A) kopirlovchi qog’oz, bezakni yoruqqa turib, popiros qog’oz, bezakni teshma yordamida;

B) bezakni popiros qog’oz teshma, bo’r va qalam yordamida;

C) kopirlovchi qog’oz, popiros qog’oz yoruqqa tutib, rangli qog’oz yordamida;

D) barcha javoblar to’g’ri.

4. 
   Rasmda ko’rsatilgan choklarning qaysi biri igna oldinlatilgan chok?
   

A)	B)	C)
D)

5. 
   Quyidagilarning qaysi biri qaytma chok?
   

A	B
C	D

6. 
   Rasmda ko’rsatilgan choklarning qaysi biri suv chok?
   

   A	B
   C	D

7. 
   Quyidagi rasmlardan chilvir chokni aniqlang?
   

A	B
C	D

8. 
   Iroqsimon chokning ko’rinishi qandayligini aniqlang?
   

A	B
C	D

9. 
   Quyidagilarning qaysi biri zih chok?
   

A	B
C	D

10. 
    Rasmda ko’rsatilgan choklarning qaysi biri popop chok?
    

A	B	C	d

XULOSA
Malaka ishi mavzusiga oid adabiyotlarning tahlili va texnologiya va dizayn elementlarini o`rgatishlar natijasida quyidagi masalalarni hal qilindi.

Mashg`ulotlarini uyg`unlashtirib o`tish jarayonida o`quvchilarni kasb-hunarga o`rgatishda texnologiya va dizayn elementlarini o`rgatishning mazmuni va mashg`ulotlarni o`tkazish masalalari ishlab chiqildi. Shu narsa aniqlandiki, Amaliy san’at va mehnat ta`limi mashg`ulotlaridan foydalanib o`quvchilarni kasb-hunarga o`rgatishda texnologiya va dizayn elementlarini o`rgatish, ilg`or pedagogik texnologiyalarni mashg`ulot jarayoniga qo`llash imkonini berar ekan.

O`z navbatida bu ishlar o`quv jarayonini faollashtirish, o`quvchilarni mustaqilligi, faolligi va ijodiy qobiliyatlarini o`stirishga imkon beradi.

Buyumlar loyixalashda konstruktsiyalash elementlaridan foydalanish, buyum tayyorlash texnologiyasini takomillashtirish, qisqa vaqt ichida vazifalarni bajarish, o`z fikr mulohazasiga ko`ra buyumlarni tayyorlashdagi tajribalaridan foydalanish imkonini yaratadi. Shuningdek mehnat ta`limi mashg`ulotlarida o`quv maqsadlari uchun foydalaniladigan texnologiya va dizayn elementlarini o`rgatish yuzasidan materiallarni rivojlanishga asos bo`ladi deb hisoblash mumkin bo`ladi.

Amaliy san’at va mehnat ta`limi mashg`ulotlarida ijodkorlik elementlarini uyg`unlashtirib o`tish bilan o`quvchilarning ijodkorlik qobiliyatlariga oid faoliyati motivlarini yuzaga keltirish, mashg`ulotga ijodiy munosabatlarini shakllantirish mumkin bo`ladi.

Asosiy ko`rsatkich sifatida o`quvchilarni faolligi, mustaqilligi va mehnat ta`limi mashg`ulotlaridagi texnik ijodkorligini o`sishi darajasi dinamikasi monitoringini qabul qilinadi.

O`quvchilarning ijodiy qobiliyatlarini o`stirish munosabati bilan namoyon bo`ladigan ularning faoliyatini shakllantirishda asosiy vosita sifatida, mehnat ta`limi mashg`ulotlarida, interaktiv usullar qo`llanilgan laboratoriya ishlar sharoitida, turli uslub va uslublarini qo`llashni qabul qilindi.

Bunday mashg`ulotlarni tashkil etish va uni amalga oshirish bilim, ko`nikma va malakalarni yangi sharoitga ko`chirishni talab etadigina emas balki kasb-hunar jarayoniga va o`quvchining butun faoliyatiga ijodiy yondoshishini ham taqazo qiladi.

Texnologiya va dizayn elementlarini o`rgatishlar natijasida mehnat ta`limi mashg`ulotlarida o`quvchilarning loyixalash ishlarini kasb-hunarga tayyorlash bilan uyg`unlashtirib o`tish, o`quvchilarni ijodiy qobiliyatlarini o`stirish yo`llarini va ularni mehnat ta`limi sharoitida mehnat ta`limi faoliyatiga kirishishning samarali tomonlari ham aniqlandi.

Mashg`ulotlarida loyixa-konstruktorlik ishlarini kasb-hunarga tayyorlanish ishlari bilan uyg`unlashtirib o`tish muammosi bizning texnologiya va dizayn elementlarini o`rgatish tadqiqotlarimizning asosiy yo`nalishlaridan birini tashkil etib o`quv jarayonida o`quvchilarni mehnat ta`limiga yo`naltiruvchi motivlar o`rtasidagi o`zaro aloqa va o`zaro bog`lanishni ochib berishga yordam beradi.

Mehnat ta`limi mashg`ulotlarida texnologiya va dizayn elementlarini o`rgatish faoliyati bilan uyg’unlashtirib o`tish natijasida o`quvchilarning ijodiy faoliyatlarini o`sishini baxolashda quyidagilardan foydalaniladi:

- texnologik faoliyatiga, ya`ni buyumlarni konstruktsiyalashga nazariy bilimlarni ishlatilishi, texnologik ko`rsatkichlardan foydalanishi, tejamliligi va estetik jihatiga talablarni e`tiborga olishiga qarab;

` - buyumlarni texnologik jiqatdan tayyorlanishiga (buyum qismlarini tayyorlanishi, yig’ish va pardozlash);

- o`quvchilarni mashg`ulotlarga ijodiy munosabat ruqidagi faoliyatlarini shakllanishiga (mustaqilligi, faolligi va ijodkorlik elementlarini namoyon bo`lishiga).

Ish davomida, mashg`ulotlarda konstruktsiyalash va kasbga o`rgatishda texnologiya va dizayn elementlarini o`rgatish faoliyati bilan uyg`unlashtirish elementlaridan foydalanilganda o`quvchilarning ijodiy faoliyatlarini shakllanishiga doir tavsiyalar beriladi.

a) har qanday buyumni konstruktsiyalash jarayonida quyidagilarga e`tibor beriladi: buyum konstruktsiyasining orginalligi, tayyorlashning texnologik jihatdan qulayligi, tejamliligi va chiroyliligi, detallarga qo`yiladigan talablarning bajarilishi;

b) buyumni tayyorlash jarayonida quyidagi usullardan foydalaniladi: tayyorlanayotgan buyumning jamoa bo`lib kichik guruhlarda konstruktsiyasi va tayyorlash texnologiyasini muhokama qilish;

v) davlat talim standartlari, namunaviy va ishchi dasturlarda ko`rsatilgan mehnat ta`limi mazmunidan foydalanib mashg`ulotlarni o`tkazish;

g) texnologik xaritalar asosida to`la ma`lumotlari bo`lmagan hujjatlardan foydalanish;

d) konstruktor-texnologik turkumdagi qiziqarli masalalarni echish;

e) mehnat ta`limiga oid nazariy ma`lumotlardan foydalanib o`quvchilarning texnik tafakkurini tarbiyalash;

j) mehnat ta`limi mashg`ulotlarida o`rganiladigan detallar konstruktsiyasiga va ularni tayyorlash texnologiyasiga takomillashtirish va to`ldirish yuzasidan taklif kiritishni o`quvchilarga o`rgatishda texnologiya va dizayn elementlarini o`rgatish;

z) ishchi o`yinlarni uyushtirish yoki shaxsiy fikr asosida detallarni tayyorlashni o`rgatishda texnologiya va dizayn elementlarini o`rgatish va hokazo;

i) mehnat ta`limi mashg`ulotlarida konstruktsiyalashga doir detalni tanlashda birinchi navbatda uning texnologiya va dizayn elementlarini o`rgatish yuzasidan talablarga, o`quvchilarni yosh xususiyati va qiziqishini hisobga olish lozim bo`ladi;

k) har bir mashg`ulot davomida o`quvchilarni bilim ko`nikma va malakasini reyting usulida nazorat qilish bilan birga faoliyatlariga, ya`ni mashg`ulotlar jarayonidagi, badiiy mexnat ishlarni bajarishdagi va mehnat ta`limiga bo`lgan munosabatlarga baho berib borish lozim.

Yoshlarni, kelajakda o`zlariga o`xshagan insonlarning yaratgan konstruktsiyalariga hurmat va mas`uliyat bilan qaraydigan, ongli, yuqori nazariy va amaliy bilimga ega bo`lgan inson bo`lib tarbiyalanishiga asos bo`ladi.

Foydalanilgan adabiyotlar.
1.Karimov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari. – T.: O’zbekiston, 2009, 5-b.

2.Karimov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari. – T.: O’zbekiston, 2009, 5-b.

3.Karimov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari. – T.: O’zbekiston, 2009, 5-b.

4.Karimov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari. – T.: O’zbekiston, 2009, 6-b.

5. Karimov I.A " O`zbekiston XXI asrga intilmoqda". Toshkent 2000 yil.

6. Karimov I.A. "Barkamol avlod orzusi". Toshkent "O`qituvchi" nashriyoti 1999 yil.

7.O`zbekiston Respublikasining "Ta`lim to`g’risida"gi qonuni va "Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi". Toshkent. 1997 yil. 29 avgust.

8.O`zbekiston Respublikasi halq ta`limi Vazirligining 153-sonli "O`zbekiston Respublikasida o`quvchi-yoshlarni kasb-hunarga yo`naltirish tizimini rivojlantirish kontseptsiyasini tasdiqlash to`g’risida"gi buyrug’i. 2002 yil. 10-oktyabr.

9.Mavlonov R., Turaeva O., Xolberdiev K.. "Fan o`qituvchisiika"-T.: O’qituvchi, 2001.

10.Borodina I.V., Samoylova E.S. Modul'nie texnologii v professional'nom obrazovanii. Uchebnoe posobie. - Ekaterinburg, 1998.

11.Selevko S.K. Sovremennie obrazovatel'nie texnologii.- M: Narodnoe obrazovanie, 1998.

12.Olimov K,.T., Uzoarva L.P., Jalolova D.F. Kasb-hunar ta`limida amaliy ko’nikmalarni o’rganish bosqichlari. "Kasbiy ta`lim muammolari" respublika ilmiy-amaliy konferentsiyasi materiallari. - Samarqand; 2003y. 72-6.

13.Olamov K,.T., Avliyoqulov N.X. Muammoli o`qitish texnologiyasi, "Kasbiy ta`lim muammolari" respublika ilmiy amaliy konferentsiyasi materiallari. Samarqand: 2003. - 73-6.

14. Internet materiallari.