Don va donni qayta ishlash jarayonlarining ilmiy asoslari Reja

Don va donni qayta ishlash jarayonlarining ilmiy asoslari
Reja:

1. 
   Don ekinlarining tasnifi
   
2. 
   Bug’doy donining tuzilishi va kimyoviy tarkibi
   
3. 
   Boshoqli ekinlar
   
4. 
   Foydalanilgan adabiyotlar
   

Don – qishloq xo’jalik ishlab ehiqarishining muhim mahsuloti, inson oziqasining asosi, mahsuldor ehorvaehilikni rivojlantirish uehun yem-xashak bazasi hisoblanadi. Don ekinlarining o’ziga xos tomoni-inson organizmi Uchun o’ta qimmatli organik moddalarni sintezlashdan iborat Donda boshqa dehqonehilik mahsulotlariga qaraganda ko’p miqdorda quruq moddalar mavjud bo’lib, yetilgan don massasining 85 % ini tashkil qiladi. Bular, Asosan, yuqori qiymatga ega bo’lgan oqsil moddalari, hazm bo’ladigan Uglevodlardir. Donli ekinlar doni tarkibida 10-15 %, dukkakli ekinlar doni tarkibida 28-30% yuqori sifatli oqsil mavjud: Donli ekinlar insonning ovqatlanishi uehun oqsil va uglevodlar Manbayi va yuqori sifatli omixta yem mahsulotlari ishlab ehiqarish uehun a’lo darajali xomashyo hisoblanadi. Oqsil va uglevodlardan tashqari don va donni qayta ishlash mahsulotlari bir qator vitaminlar va mineral Moddalarning muhim manbayi ham hisoblanadi. Shu bilan birgalikda donni oddiy sharoitlarda bir nee ha yillar davomida saqlash va uzoq masofalarga tashish ham mumkin. Boshoqli ekinlar (bug’doy, javdar, arpa, suli, tariq, sholi, makka- jo’xori, oq jo’xori) asosiy donli ekinlar hisoblanadi. Bug’doy, javdar va makkajo’xori oehiq urug’li ekinlarga kirib, bu ekinlarning donlari faqat meva qobig’i bilan qoplangan. Arpa, suli, tariq va sholi qobiqli ekinlarga kirib, ularning donlari meva qobig’idan tashqari yana gul qobig’i bilan ham o’ralgan. Ekish vaqtiga qarab bug’doy, javdar, arpa bahorgi va kuzgi turlarga bo’linadi. Bahorgi donlar bahorda, kuzgi navlar kuzda ekiladi. Qolgan o’simliklar, asosan, bahorda ekiladi.
[1]Косимов. А, Кучкоров. К. Биохимия. -Тошкент: Укитувчи, 1988.- 420 6
.
Bug’doy donining tuzilishi va kimyoviy tarkibi. Shakllangan don xususiyatlario’rim-yig’imdan keyin uni qayta ishlash, saqlash va qayta ishlashning ko’plab jarayonlariga hal qiluvchi ta’sir ko’rsatadi, lekin ko’pincha bu jarayonlar natijasida o’zlari o’zgaradi. Shuning uchun tashqi (morfologiya) va ichki (anatomiya) tuzilish bilan tanishish don tarkibidagi jarayonlarni chuqur bilishning boshlanishidir. Meva va urug’larning morfologiyasi va anatomiyasi donning texnologik xususiyatlarining muhim qismidir. Morfologik va anatomik don tuzilishiba’zi xususiyatlari bundan mustasno, don deyarli bir xil. Har qanday madaniyat donasining morfologik xususiyatlarini tavsiflash uchun uning shakli, o’lchami, yuzasi, rangi va boshqa o’ziga xos xususiyatlari tavsifi berilgan.

Barcha tarkibdagi moddalar don tarkibiorganik (uglevodlar, oqsillar, lipidlar, pigmentlar, fermentlar, vitaminlar) va noorganik (suv, mineral elementlar) ga bo’linadi. Kimyoviy tarkibiga ko’ra, barcha don mahsulotlarining yadrolari kraxmalli o’simlik materiallari guruhiga kiradi, chunki kraxmal ular ichida miqdordagi, dukkaklilar – oqsillar guruhiga kiradi, chunki ularda oqsillar ko’payib, moyli o’simliklar tarkibida asosan lipidlar mavjud[3].

Boshoqli ekinlar (bug’doy, javdar, arpa, suli, tariq, sholi, makka-jo’xori, oq jo’xori) asosiy donli ekinlar hisoblanadi. Bug’doy, javdar va makkajo’xori ochiq urug’li ekinlarga kirib, bu ekinlarning donlari faqat meva qobig’i bilan qoplangan. Arpa, suli, tariq va sholi qobiqli ekinlarga kirib, ularning donlari meva qobig’idan tashqari yana gul qobig’i bilan ham o’ralgan. Ekish vaqtiga qarab bug’doy, javdar, arpa bahorgi va kuzgi turlarga bo’linadi. Bahorgi donlar bahorda, kuzgi navlar kuzda ekiladi. Qolgan o’simliklar, asosan, bahorda ekiladi.
Asosiy boshoqli ekinlardan bug’doy, javdar, arpa, suli, makkajo’xori, sholining donlari oziq-ovqat ishlab chiqarishda ishlatiladi.
Asosiy boshoqli ekinlardan bug’doy, javdar, arpa, suli, makkajo’xori, sholining donlari oziq-ovqat ishlab chiqarishda ishlatiladi.
Bug’doy va javdar, asosan, un ishlab chiqarishda qo’llaniladi. Sholi, suli, arpa va makkajo’xori texnikaviy maqsadlarda, yorma va omixta yem tayyorlashda, ishlatiladi.
[2]M.N. Valixonov. Biokimyo. Toshkent: 2010.
Bug’doy donining tuzilishi va kim-yoviy tarkibi. Bug’doy eng muhim oziq-ovqat ekini hisoblanadi. U dunyo bo’yicha, shu jumladan, MDH mamlakatlarida, don ishlab chiqarishda birinchi o’rinni egallaydi. Bug’doyning asosiy xossalari bo’lib, donning tuzilishi va kimyoviy tarkibi, tashkil qiluvchi to’qimalarning tuzilishi va tarkibi hisoblanadi. Bug’doy doni qobiq,

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   Косимов. А, Кучкоров. К. Биохимия. -Тошкент: Укитувчи, 1988.- 420 6.
   
2. 
   M.N. Valixonov. Biokimyo. Toshkent: 2010.
   
3. 
   https://azkurs.org/mavzu-don-va-donni-qayta-ishlash-ilmiy-asoslari.html