Duniyadaǵı tariyxıy processlerdiń, onıń ayrıqsha táreplerin yamasa basqıshların derektanıwsız úyreniw múmkin emes: dereklerdi toplaw, tańlaw hám sın pikir bıdırdıw tariyxıy bilimlerdiń tiykarı bolıp esaplanadı

§ 4. Diniy mazmundaǵı tekstler
Bizge shekem saqlanıp qalǵan Xett ideografiyalıq jazıwlarınıń kópshiligi diniy mazmunǵa iye. Olarda dástúrler, bayramlar, saltanatlı júrisler hám basqalar súwretlengen. Múqaddes formulalar, sıyqırshılıqlar hám sıyınıwlar haqqında kóplegen jazıwlar bar. Kórkem ádebiyatqa tiyisli-qosıqlar, ańızlar, joqlaw qosıqları ushırasadı. Diniy hújjetler sociallıq-ekonomikalıq tariyxtıń áhmiyetli deregi bolıwı múmkin. Mısalı, Xettler mámleketiniń túrli aymaqlarına tiyisli qudaylardı tolıq súwretlegen tekstler toparın ajıratıp kórsetiw múmkin. Sonıń menen birge, bul qudaylardıń ibadatxanaǵa tiyisli múlkleri - altın, gúmis, bronza, mıs, temir, aǵashdan jasalǵan hár qıylı zatlar dizimge alınǵan. Mádeniyatiniǹ qáliplesiwi hám ibadatxana xızmetkerleri haqqında da maǵlıwmatlar bar.
Diniy ádebiyat estelikleriniń ayırımlarında áhmiyetli sociallıq terminologiya bar. Bir qatar siyasiy institutlardıń (mısalı, assambleya - pankus) evolyuciyası haqqında qudaylar jıyınları, kórkem ádebiyat hám mifologiyalıq tekstler arqalı bahalawımızǵa boladı. Xett diniy tekstlerinde, tiykarınan, saraydıǹ belgili adamları aktiv qatnasqan rásmiy dástúrler hám bayramlar súwretlengen. Bul óz náwbetinde, saray ierarxiyasın, ataqların hám lawazımların, patsha jáne onıń átirapındaǵılardıǹ múqaddes waziypaların ańlatıw imkaniyatın beredi. Saltanatlı diniy júrislerdiń xarakteristikası, patshanıń óz aymaqların aylanıp ótiwi hám eń húrmetli qudaylar ibadatxanaların ziyarat qılıwı Xett patshalıǵınıń tariyxıy geografiyasın anıqlastırıw ushın úlken áhmiyetke iye. Sonday-aq, diniy tekstlerde siyasiy waqıyalar tilge alınadı. Atap aytqanda, Mursiliy duwalarında gáp tek Xett mámleketiniǹ basına túsken tırıspay(chuma) epidemiyası haqqında emes, bálki ótken dáwirdegi urıslar hám jánjeller haqqında da sóz baradı, bul bolsa, ólimli keselliktiń payda bolıwına sebep bolǵan. Duwalar úzindileri Xett jılnamaların yadǵa saladı hám ulıwma alǵanda, diniy tekst hám «tariyxıy gúrriń» ortasında anıq shegara sızıw qıyın bolıwı múmkin. Siyasiy tariyxınaa tiyisli tekstlerdi tuwrı talıqlaw ushın xettler dúnyaǵa kóz qarası hám ádebiyatınıń obrazlılıǵın analiz qılıw zárúr. Mifologiyalıq hám dástúr mazmunıdaǵı tekstler tikkeley siyasiy waqıyalardı sáwlelendiredi (mısalı, xett qudaylarınıń Kaska mámleketi qudayları menen gúresi). Saray, úy hám taǵi basqalardı qurıw dástúrleri súwretlengen tekstlerde xettlerdiǹ kúndelikli turmısı haqqında da maǵlıwmatlar bar. Kishi Aziya mádeniyatı tariyxınıń áyyemgi dáwirdegi tiykarǵı deregi xettlerdiǹ ideografiyalıq ádebiyatı esaplanadı. Bunnan tısqarı, onıń mánisi tek Xettologiya menen sheklenbeydi. Xettlerdiǹ mifologiyalıq hám kórkem ádebiyatına baylanıslı tekstleri kóbinese arxaik xarakterge iye. Olardıń ólshewleri, usılı, syujetleri málim dárejede áyyemgi hind-evropa dástúrlerin saqlap kelmekte.