E berdimuratov, Q. Allanazarov, G. Patullaeva qaraqalpaq tili

TIL ÓSIRIW

Sóylew. Monolog hám dialog

Sóylew waqtında monolog hám dialog- tan paydalanıladı. Adamlardıń sóylew waq- tı monolog hám dialog kórinisinde ámel- ge asırıladı.

Eki yamasa onnan da kóp adamlardıń sóylesiwi dialog delinedi.

Sóylewshiniń ózine yamasa tıńlawshı- larǵa qaratılǵan sóylewi monolog delinedi. Monologta sóylewshi ózine belgi-

li bolǵan waqıya-hádiyseler, óz ishki keshirmeleri haqqında maǵlıwmat beredi. Monolog tıńlawshılardı sáwbetke tartpay- dı, olardan aytılǵanlarǵa juwap talap etpeydi.

349. 
     shınıǵıw. I.Yusupov bul qosıq arqalı ne demekshi bolǵanlıǵın qosıqtı kórkemlep oqıw arqalı túsinip alıń. Siziń balalıq dáwirińiz qalay ótip atırǵanı menen salıstırıń. Qosıqtı yadlap alıń. «Meniń keleshektegi maqsetim» degen temada dóretiwshilik bayan jazıń.
     

QAYTÍP KELSE EDI BALALÍQ SHAǴÍM
Qaytıp kelse edi balalıq shaǵım,
Sizler menen bir mektepke qatnasam, Klastan klasqa birge atlasam,
Qaytıp kelse edi balalıq shaǵım...


Kim jaqsı oqısa — sonıń zamanı, Xalıqqa, keleshekke kúsh-quwat bolıń. Biz qayta quralmay atqan dúnyanı, Dúzetip alǵanday azamat bolıń.
Kompyuter zamanı kútedi sizdi, Bilim shıńlarına umtılar bolıń.
Bizler sumlıq penen qurıtqan teńizdi Miyrim suwı menen toltırar bolıń... (I.Yu).

349. 
     shınıǵıw. Berilgen «Sútilmek» tekstin oqıń. Ol boyınsha kóshirme diktant jazıń.
     

Bul waqıya jazǵı demalıs kúnleriniń birinde bolǵan edi. Ol waqıtları meniń ele kishkene jańa mektepke barǵan waqıtlarım edi. Awılǵa atamnıń úyine qıdırıp bardım. Bir kúni apam:

• 
  Júr, qızım, mallarǵa ot salıp kelemiz, — dep meni qasına ertip ketti. Apam ot orıp atırǵanında kózine bir nárse tiyip ketti. Soń apam onı qolına alıp:
  
• 
  Bul ne nárse, qızım? — dep soradı.
  
• 
  Sútilmek, — dep juwap berdim.
  
• 
  Sútilmek jılına neshe ret miywe beredi?
  
• 
  Bilmeymen, — dedim.
  
• 
  Sonda apam:
  
• 
  Ol jılına úsh márte pisip jetilisedi. Bizler kish- kene waqıtlarımızda sútilmekti saqqız qılıp shaynap júretuǵın edik. Onıń paydalı tárepleri júdá kóp. Házir
  

sizler saqqız shaynap júresiz. Sonıń paydasınan zıyanı kóp. Qáne endi, saqqızdıń ornına sútilmekti shaynaǵanıńızda, pay qanday jaqsı bolar edi! Ájiniyaz babamız da «Jılına úsh ret miywelep pisken, Atı sútilmektey jemisim bardur, — dep jazǵan», — dep aqıl berdi. Men bul gápti apamnan esitip, hár jazda awılǵa barǵanımda, sútilmek shaynaytuǵın boldım.
(«Jetkinshek»)