E berdimuratov, Q. Allanazarov, G. Patullaeva qaraqalpaq tili

Zattıń is-háreketin bildiretuǵın sózler feyil delinedi. Olar ne qıldı?, ne isledi?, ne qılıp atır?, ne islep atır? degen sorawlarǵa juwap beredi. Mısalı: Olar oqıdı (ne qıldı?). Balalar súwret salıp atır (ne islep atır?).

223. 
     shınıǵıw. Kóshirip jazıń. Zattıń is-háreketin bildiretuǵın sózlerdiń astın sızıń. Sorawların qoyıń.
     

Ottı órtep jaqtı. Suw alıp júrgen qabaǵın suwǵa toltırıp qaptalına qoydı. Qabaqtıń awzına sıyǵanday eki tastı otqa taslap órtedi. Onı ábden kúydirdi, kúygen tas kómirdey bolıp qızardı.

Feyil sóz basqa sóz shaqaplarınan mánisi, túri, ózgesheligi bette, sanda ózgeriwi, qosımtaları, gáptegi xızmeti boyınsha ajıraladı.

Mısalı: bala atlıq sózi zattı atasa, oqı feyil sózi zattıń is-háreketin ańlatadı. Bala sózi balaman, balasań, bala túrinde betlik jalǵawların qabıl etse, oqı feyil sózi háreketti bildirgeni ushın úsh máhálde, aytayıq, ótken máhálde oqıdım, oqıdıń, oqıdı túrinde óz qosımtalarına iye.

223. 
     shınıǵıw. Atlıq hám feyil sózlerdiń birlik, kóplik sanlarda qanday qosımtalardı qabıl etip turǵanlıǵın anıqlań.
     

Bala — balam, nálshe — nálshege, perzent— per- zentimen. Ek— egemiz, suwǵar— suwǵardıq, ası- ra— asıraymız, xızmet et — xızmet etemiz, úmit et — úmit etińiz.
Tapsırma. «Jetkinshek» gazetasınan qálegen bir gúrrińnen úzindi jazıń. Feyil sózlerdiń astın sızıń.

223. 
     shınıǵıw. Oqıń. Feyildiń sorawların qoyıń.
     

Nawrız— jasarıw, jańarıw hám gózzallıq bayramı. Bul bayram ata-babalarımızdan kiyatırǵan miyras, biybaha qádiriyatlarımızdıń biri.

Báhár kelip, barlıq janlı maqluqatlarǵa jan enedi. Tábiyat jasaradı. Terekler bórtik jaradı. Diyqan atalarımız «Biriń mıń bolsın» dep tilek tilep, ana — jerge tuqım taslaydı. Kópti kórgen nuranıy atalarımız aq pátiyasın berip, diyqanshılıqqa bereket tileydi. Áziz analarımız úlken shúlen qazanda nawrız góje hám biydaydan súmelek qaynatadı. Qalalarda, awıllarda Nawrız bayramı úlken kóterińki ruwxta bayramlanadı.

223. 
     shınıǵıw. Kóshirip jazıń. Feyil sózlerdi tawıp, sorawların qoyıń.
     

1. Ekinshi kúni bes nóker atqa mindi. 2. Uzaqtan túslik jaqtaǵı taw órkeshleri jarqırap kórinedi. (A.B.)
3. Aynaxan bir jılǵı istiń juwmaǵın shıǵardı. (X.S.) 4.
Heshkim til qatpastan asıǵıs tarqastı.