Ulgi: Jumıs waqtı baslanǵan eken.
Tapsırma. «Tıyın» erteginen berilgen úzindini oqıń. Olarda feyil sózlerdiń qaysı máhálde turǵanın anıqlap túsindiriń. Ertekti dawam ettiriń.
Burınǵı ótken zamanda bir gedey bolıptı. Onıń bir ulı, bir qızı bolǵan eken. Ulınıń atı Tıyın, qızınıń atı Totı bolıptı. Kúnlerdiń kúninde olardıń ata-anası ólip, eki bala jetim qalıptı...
§88. Házirgi máhál
shınıǵıw. Oqıń. Is-hárekettiń mánilerin salıstırıń.
1. Únsiz atların qattı aydap kiyatır. (Ǵ. S.) 2. Gúńirengen ashıwlı buwra tolqın dawıl menen alısıwda. (N.D.) 3. Er jigit eli ushın tuwıladı, eli ushın óledi. 4. Ámiwdárya menen Aral teńizi ásirler boyı altın baylıǵı menen atı shıǵıp kiyatır.
Feyildiń házirgi máháli házir, yaǵnıy sóylep turǵan waqıtta bolıp atırǵan is- háreketti bildiredi. Ne qılıp atır?, ne islep atır? degen sorawlarǵa juwap beredi. Mısalı: Aysánem jazıp atır (ne qılıp atır?). Ol oynap júr (ne qılıp atır?).
Házirgi máhál feyilleri úsh bette birlik hám kóplik sanda betlenedi. Mısalı:
Birlik
|
Kóplik
|
I bet
|
qarap turman
|
kórip júrmiz
|
II bet
|
qarap tursań
|
kórip júrsiz
|
III bet
|
qarap tur
|
kórip júr
|
shınıǵıw. Házirgi máhál feyillerin tawıp kóshirip jazıń. Qalay jasalıp turǵanlıǵın aytıp beriń.
Bizler mektep átirapındaǵı atızǵa miywe nállerin otırǵızıp atırmız. Al, qızlar gúller ekti. Ayırım oqıwshılar qollarına shelek alıp, ekken nál túplerine suw quyıp júr. Klass basshımız bul qayırlı islerimizge basshılıq etpekte. Ol járdem bergenimiz ushın bizlerge alǵıs aytpaqta.
shınıǵıw. Berilgen sózlerdi gáp ishinde keltirip jazıń.
Quyıp tur, uslap otırsań, júrmen, otırsań.
shınıǵıw. Berilgen sózlerdi birlik hám kóplik sanlarda úsh bette betleń.
Tur, jatır, júr, otır, baratır, kiyatır.
Do'stlaringiz bilan baham: |
