E berdimuratov, Q. Allanazarov, G. Patullaeva qaraqalpaq tili

FONETIKALÍQ TALLAW TÁRTIBI

1. 
   Dawıslı háriptiń astın bir, dawıssız háriptiń astın eki sızıń.
   
2. 
   Dawıslı bolsa túrin anıqlań:
   

1. 
   sóylew aǵzalarınıń xızmetine hám aytılıwına qaray túri (juwan, jińishke);
   
2. 
   erinniń qatnasına qaray túri (erinlik, eziwlik);
   

s) awızdıń ashılıwına qaray túri (ashıq, qısıq).

3. 
   Dawıssız bolsa túrin anıqlań:
   

a) dawıstıń qatnasına qaray túri (únli, únsiz).

4. 
   Sózdi buwınǵa bóliń hám buwın túrin (ashıq, qamaw, tuyıq buwın) anıqlań.
   
5. 
   Sózdi hár qıylı jaǵdaylarda ótkermeleń.
   

LEKSIKOLOGIYA

§19. Leksikologiya haqqında túsinik

4. 
   shınıǵıw. Tekstti oqıń. Onıń mazmunı boyınsha pikirlesiń. Sózlerdiń mánilerine itibar beriń.
   

KITAP — QÁDIRDAN DOS

Adam ushın kitaptan áziz hám jaǵımlı sırlas dos joq: onda perde menen giyne joq; onıń sózlerinde ótirik hám qáte bolmaydı. Kitap óz dostınıń kewlin qaldırmaydı, ol saǵan tek payda keltiredi. Kitaptıń ishinde barlıq ilim-bilim jaylasqan, sonlıqtan da:

«Kitap — aqıl qalası», — dep ataladı.
Kimde-kim kitaptı kóp oqısa, kitap onıń zeynin ashadı. Kitap — ádep-ikramlılıq káni, bilimniń bulaǵı. Insanǵa hárqanday bilim shoqqısın iyelewde kitaptıń ornı úlken. Hátteki, ata-babalarımız kitaptı qolına alıp, onı áweli kózlerine súrtken. Olar kitaptı
jırtpaǵan hám pataslamaǵan. Kitaptı baylıq dep bilgen. Kitap ilim úyretkeni ushın da ata-babalar onı teberik bilip, joqarı jerde, kitap tekshesinde saqlaǵan. Kitapqa degen qumarlıq balalıqtan baslansa, onıń kewlinde dúnyaǵa gózzal názer menen qaraw sıyaqlı sezim payda boladı. Sonlıqtan, kitap — barlıq bilimniń kózi, ilimniń ǵáziynesi.
Tapsırma. Tekstti oqıń. Mánisin aytıp beriń. Bul boyın- sha klaslas doslarıńız benen pikirlesiń.


Tilimiz júdá bay. Ol arqalı túsiniklerińizdi sóz ar- qalı jetkiziwińiz benen birge, ózińizdiń hár túrli qat- nasıńızdı da bildiriwińiz múmkin. Siz kitaptı joldas etken, kózqarası keń, pikirlew dúnyası bay adamdı sawatlı, uqıplı, quntlı, ziyrek, aqıllı, ilgir, bilimli, alǵır sıyaqlı birqansha sózler menen túsindiresiz, sonday- aq oǵan ózińizdiń unamlı hám unamsız bahańızdı beresiz. Máselen, qıl qálem ájayıp reńli súwretler salıw, qobız ózinen hár túrli jaǵımlı ses shıǵarıw, dári- dármaqlar insanǵa shıpa beriw, qurılıs ásbapları jańa nárseni qurıw múmkinshiligine iye. Biraq, onnan hárkim hár qıylı paydalanadı.
Eger bul qurallar naǵız ustasınıń qolına tússe, adamlardıń zárúrligine kerekli bir dóretpe payda boladı, onı ájayıp etip shıǵarıw sol jaratıwshınıń sheberligine baylanıslı. Olar usı jansız buyımlarǵa jan beredi.
Demek, oqıwshılar, sizler de sózlerden sheberlik penen paydalanıwdı qáleysiz be? Onda biz benen birge bolıń.