ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЛОГИКАЛЫҚ ОЙЛАУЫН ДАМЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 1.1 «Логикалық ойлау» ұғымы және оны кіші мектеп оқушыларының математика сабағында дамыту шарттары
О.К.Тихомиров «Ойлау психологиясында» логикалық ойлауды «ойлау, теориялық ойлау», «тіл, тілдік құралдар негізінде өмір сүретін және қызмет ететін ұғымдарды, логикалық құрылымдарды пайдаланумен сипатталатын» деп анықтайды. Ол сонымен қатар уақыт ағымына қарай ашылатын, кезеңдері нақты анықталған, көп жағдайда ойлаушы адамның санасында бейнеленетін аналитикалық ойлау деп атайды [31:89].
Оқушылардың ойлауын дамыту мәселесімен көптеген шетелдік ғалымдар П. Я.Гальперин [4], В.В.Давыдов [6], Д.Дьюи [8], А.Н.Леонтьев [15], В.К.Ягодовская, А.С.Пчелко, Н.С.Рождественский [27], И.Л.Никольская [22], Дж.Пиаже [24] , С.А.Рубинштейн [28], А.А.Столяр [30], Д.Б.Эльконин [34], Ю.Шрайнер, Л.С.Выготский, И.Я.Лернер, Д.Н.Середа, М.Н.Скаткин және т.б [26].
Олар бүгінгі таңда мектеп бітірушілерге ақыл-ой әрекетін дамытудың қажетті деңгейін әлі де жеткілікті түрде қамтамасыз етпейтінін теориялық және эксперименттік түрде дәлелдеді. Олардың пікірінше, табысты оқу, оқу материалын түсіну үшін студенттерде ойлаудың үш құрамдас бөлігі қалыптасуы керек:
1) қарапайым ақыл-ой операцияларының жоғары деңгейі: талдау, синтез, салыстыру, жалпылау, маңыздыны бөліп көрсету, жіктеу және т.б.;
2) әртүрлі гипотезалардың, идеялардың көп мөлшерін шығаруда, мәселені шешудің бірнеше нұсқаларының пайда болуында көрінетін белсенділіктің жоғары деңгейі, ойлаудың босаңдығы;
3) құбылыстардағы маңыздыны бөліп көрсетуге, құбылысты талдаудың жалпылама сұлбаларын қолдануда көрінетін ұйымшылдықтың жоғары деңгейі.
Әрбір ұстаз оқушылардың логикалық ойлауын дамытуы керек дегенге ешкім дау айта қоймас. Бұл туралы әдістемелік әдебиеттерде, оқу бағдарламасына түсіндірме жазбаларда көрсетілген. Педагогикалық тәжірибе көрсеткендей, оқушылардың ой-өрісін дамыту әрбір дерлік пән бойынша сабақтың мақсаты болып табылады. Математика сабағында логикалық ойлау мақсатты жұмыссыз автоматты түрде дамиды деп есептелді. Математиканың логикалық ойлауды дамытудағы рөліне тек кейбір зерттеушілер ерекше назар аударды, мысалы, Никольская И.Л. [22], , Ивин А.А. [9] және т.б.
Тәжірибе көрсеткендей, логикалық ұғымдар мен әрекеттерді мақсатты, жүйелі түрде қалыптастыру математика сабақтарында жүзеге асуы мүмкін, өйткені дәл математикада өзінің спецификалық ерекшеліктеріне байланысты логикалық ойлауды дамыту үшін үлкен әлеуетті мүмкіндіктер бар. жас студенттер.
Бүгінгі күні біз логикалық ойлауды дамытуға бағытталған әртүрлі нақты бағдарламаларды білеміз. Өкінішке орай, олар іс жүзінде әрқашан жүзеге асырылмайды. Нәтижесінде оқушылардың логикалық ойлауын дамыту жұмыстары қажетті әдіс-тәсілдер жүйесін білмей, олардың мазмұны мен қалыптасу ретін білмей «жалпы» жүреді. Бұл логикалық ойлаудың дамуы негізінен стихиялы түрде жүретіндігіне әкеледі, сондықтан оқушылардың көпшілігі ойлаудың бастапқы әдістерін меңгермейді. Демек, кіші оқушының толыққанды дамуы және оның бойында логикалық әмбебап әрекеттердің қалыптасуы жоқ, бұл жаңа білім беру стандартында ұсынылған талаптарға толығымен қайшы келеді.
Әсіресе индукция және дедукция сияқты ойлау процестерін атап өткім келеді. Индукция мен дедукция – ойдың жекеден жалпыға немесе керісінше бағытын көрсететін тұжырымдар жасау тәсілдері . Индукция жеке пайымдаулардан жалпы пайымдауды, ал дедукция жалпыдан белгілі бір пайымдауды шығаруды білдіреді [21:237].
Ойлау танымдық теориялық әрекет ретінде іс-әрекетпен тығыз байланысты. Адам шындықты оған әсер ету арқылы таниды, оны өзгерту арқылы дүниені түсінеді. Ойлау тек іс-әрекетпен, немесе әрекет ойлаумен қатар жүрмейді; әрекет – ойлаудың өмір сүруінің бастапқы формасы. Ойлаудың бастапқы түрі әрекет пен әрекеттегі ойлау [28:518].
Психикалық әрекет процесінде адам арнайы әдістерді, немесе операцияларды қолданады: талдау, синтез, салыстыру, абстракциялау, жалпылау. Барлық операциялар бір-бірімен тығыз байланыста пайда болады. Олардың негізінде жіктеу және жүйелеу сияқты күрделі операциялар туындайды.
Do'stlaringiz bilan baham: |
