E nuritdinov

Eshituv sezgilarining paydo bo'lishi 
 
Eshituv  sezgilari  havo  to'lqinlarining  nog'ora  pardasiga  urilishi  natijasida  kelib 
chiqadi. Havoning tehranishi tashqi eshituv yo'llari orqali nog'ora pardasiga borib, uni 
tebrantiradi.  Nog'ora  pardasining  tebranishi  eshituv  suyakchalarida  takrorlanadi  va 
uzangining  serbar  tomoni  orqali  ichki  quloqning  oval  darchasidagi  pardaga  o'tadi. 
Perilimfa  esa tebranib  endolimfaning tebranishiga sabab  bo'ladi. Endolimfa  tebranar 
ekan, Kortiy ii'/osidagi tuklarni tebrantiradi va shu bilan eshituv asabining oxirlarini 
•.  o'/g'aydi.  Eshituv  asabining  relseptorlarida  kelib  chiqqan  qo'zg'alish  bosh  niva 
po'stlog'iga  eshituv  analizatorining  miyadagi  mintaqasiga  (ul, u2So'nggi  yillarda  bar 
xil  tezlikdagi  tovushlarni  sezish  haqida  yangi  ma'lumotlar  olinadi.  Masalan,  past 
tezlikdagi tovush tebranishlari chi anoq kanallarining jami perilimfasini tebrantiradi. 
Bu  tebranishlar 
z  navbatida  asosiy  membrananing  tebranma  hakatlariga  sabab 
bo'ladi. Asosiy membrana bilan birgalikda sezuvchi hujayralarning barcha tolachalari 
ham  tebranadi.  Ular  tebranganda  ro'y  beruvchi  o'zgarishlar  qo'zg'alishni  vujudga 
keltiradi,  bu  qo'zg'alish  eshituv  asabi  orqali  bosh  miyaning  tegishli  markazlariga 
boradi. 
Past  tovush  tebranishlari  perilimfaning  hammasini  emas, faqat  bir  qismini  tebranma 
harakatga  keltiradi.  Natijada  asosiy  membrananing  tebranishlari  ham  kichkina  joy 
bilan cheklanib, tolalachalarning faqat bir qismida qo'zg'alish vujudga keladi. Asosiy 
membrananing  tebranadigan  qismlarining  kattaligiga  va  qayerda  ekanligiga  qarab, 
har xil tezlikdagi tovushlar seziladi. 
Odam qulog'ining tovushni sezadigan muayyan chegaralari bor. Boshqacha aytganda, 
havo  bir  soniyaga  16  martadan  20000  martagacha  tebranganda  odam  qulog'i  buni 
sezadi.  Eshituvning  yuqori  chegarasi  yosh  ulg'aygan  sayin  o'zgaradi.  Odam  qancha 
keksa bo'lsa, qulog'i shuncha kam tebranishni sezadi. Odam 35 yoshda havoning ko'p 
deganda  15000  marta  tebranishini,  50  yoshida  esa  hatto  13000  marta  tebranishini 
seza oladi. 
Hayvonlarda  eshituv  chegaralari  odamdagidan  xiyla  katta  bo'ladi.  Masalan,  it  bir 
soniyada  35000  tebranishni  eshitadi,  odam  esa  buncha  tebranishni  mutloqo 

---

 
130 
eshitmaydi.  Shu  xususiyat  borligidan  odam  tamomila  tinch  deb  hisoblaydigan 
joylarda ham it tovushni eshitadi. It shu xususiyati borligidan soqchilik xizmati uchun 
juda qimmatli hayvon hisolanadi.