E va r kafedrasi assistenti Abdullayev

ISTISNO YOKI (XOR) elementi

2 ISTISNO YOKI (xor) elementining a) prinsipial sxemadagi va b) NI Multisim dasturiy muhitidagi ko’rinishi

1. 
   –jadval. 2 ISTISNO YOKI (xor) elementi haqiqiylik jadvali
   

х2	х1	y =
0	0	0
0	1	1
1	0	1
1	1	0

y = 𝗑₁ 𝗑₂ = 𝗑₁ * 𝗑̅₂ + 𝗑̅₁ * 𝗑₂;

2ISTISNO YOKI (xor) elementining NI Multisim dasturiy muhiti yordamida yig‘ilgan sxemasi


2ISTISNO YOKI (xor) elementining funksiyasi y = 𝗑₁ 𝗑₂ = 𝗑₁ * 𝗑̅₂ + 𝗑̅₁ * 𝗑₂ ni to’liq holatda NI Multisim dasturiy muhitida yig’amiz va rostlik jadvali bo’yicha tekshiramiz.

2ISTISNO YOKI (xor) elementi funksiyasining NI Multisim dasturiy muhiti yordamida yig‘ilgan sxemasi (kombinatsion elementlar tuzilmasi)

ISTISNO YOKI EMAS(XNOR) elementi

Istisno yoki emas (xnor) elementi istisno yoki elementining inkor etuvchi element hisoblanib uning rostlik jadvali va shartli belgilanishi quyidagicha bo‘ladi:
2 –jadval. 2 ISTISNO YOKI EMAS

х2	х1	y = ̅̅̅̅ ̅̅̅̅̅ ̅̅ 1 2
0	0	1
0	1	0
1	0	0
1	1	1

(xnor) elementi haqiqiylik jadvali

2. 
   ISTISNO YOKI EMAS (xnor)
   

elementining a) prinsipial sxemadagi va b) NI Multisim dasturiy muhitidagi ko’rinishi

1 2 1 2 1 2
_{y = 𝗑}^{̅̅̅̅ ̅̅̅̅̅}_𝗑^̅̅ _{= 𝗑}̅̅̅̅_*̅̅̅_𝗑̅̅̅̅₊̅̅̅_𝗑̅_̅̅̅̅_*̅̅̅_𝗑̅̅_;

2ISTISNO YOKI EMAS(xnor) elementining NI Multisim dasturiy muhiti yordamida
yig‘ilgan sxemasi
2ISTISNO YOKI EMAS(xnor)elementining funksiyasi y = ^̅𝗑^{̅̅̅ ̅̅̅̅̅}𝗑^̅̅ = ^̅𝗑^̅̅̅*^̅̅̅𝗑̅^̅̅̅̅+^̅̅̅𝗑̅^̅̅̅*^̅̅̅𝗑^̅̅
1 2 1 2 1 2
ni to’liq holatda NI Multisim dasturiy muhitida yig’amiz va rostlik jadvali bo’yicha tekshiramiz.


2ISTISNO YOKI EMAS(xnor)elementi funksiyasining NI Multisim dasturiy muhiti yordamida yig‘ilgan sxemasi (kombinatsion elementlar tuzilmasi)

Sintez — berilgan funksional qonunni amalga oshiruvchi KSni loyihalashdir. Sintez bosqichlarini quyidagi misolda ko‘rib chiqamiz.
Misol. HAM-EMAS bazisida kombinatsion sxemani tuzing. KSning funksional qonuni jadvalda berilgan (2.3-jadval).
Yechish: 1. 2.3-jadvaldan foydalanib HAM, YOKI, Emas bazisida kombinatsion sxemaning mantiqiy funksiyasini yozamiz:

2.3-jadval

X_MDNF = A BC v A BC v A BC v ABC

2. Karno kartasi yordamida olingan mantiqiy funksiyani minimallashtiramiz (2.5-rasm):

2.5-rasm. Karno kartasiyordamida funksiyani minimallashtirish.

2.6-rasm. X_DNFmin mantiqiy funksiyaning funksional sxemasi.

2.7-rasm. X_DNFmin mantiqiy funksiyaning HAM-EMAS ME asosidagi ^{funksional sxemasi ( ).}

Kombinatsion sxemaning optimal variantini tanlashda real mantiqiy elementlar kartasiga yuklanuvchi tarmoqlanish koeffitsiyenti, mantiqiy elementning kirishlar soni va mantiqiy elementdagi signalni tarqatishning oxirgi vaqti kabi cheklanishlarni hisobga olish zarurdir.

Laboratoriya ishini bajarish uchun 1-topshiriq variantlari:

1. 𝑦 = 𝑥̅̅₁̅𝑥₂𝑥̅̅₃̅ + 𝑥₁𝑥₂𝑥̅̅₃̅ + 𝑥₁𝑥̅̅₂̅𝑥₃;
2. 𝑦 = 𝑥̅̅₁̅ 𝑥̅̅₂̅𝑥₃ + ̅𝑥̅₁̅𝑥₂̅𝑥̅₃̅ + 𝑥₁;
16. 𝑦 = ̅𝑥̅₁̅ ̅𝑥̅₂̅ 𝑥̅̅₃̅ + 𝑥₁𝑥̅̅₂̅𝑥₃ + 𝑥₁𝑥₂̅𝑥̅₃̅ + 𝑥₃;
17. 𝑦 = 𝑥₁̅𝑥̅₂̅ + ̅𝑥̅₁̅𝑥₂̅𝑥̅₃̅ + 𝑥̅̅₂̅𝑥₃ + ̅𝑥̅₁̅ ̅𝑥̅₂̅𝑥₃;

3. 𝑦 = 𝑥₁𝑥₂𝑥̅̅₃̅ + 𝑥₁𝑥̅̅₂̅𝑥₃ + 𝑥̅̅₁̅;
18. 𝑦 = ̅𝑥̅₁̅ ̅𝑥̅₂̅ 𝑥₃ + ̅𝑥̅₁̅ 𝑥̅̅₂̅
̅𝑥̅₃̅ + 𝑥₁𝑥₂𝑥₃;

4. 𝑦 = 𝑥₁𝑥₂ + 𝑥₁𝑥̅̅₂̅𝑥₃ + 𝑥̅̅₃̅;
5. 𝑦 = ̅𝑥̅₁̅𝑥₂𝑥₃ + 𝑥₁𝑥₂𝑥̅̅₃̅ + ̅𝑥̅₁̅𝑥₂𝑥̅̅₃̅;
6. 𝑦 = 𝑥̅̅₁̅𝑥₂𝑥₃ + 𝑥₁𝑥₂𝑥̅̅₃̅ + ̅𝑥̅₁̅𝑥₂̅𝑥̅₃̅ + 𝑥₁𝑥̅̅₂̅𝑥₃;
7. 𝑦 = 𝑥̅̅₁̅ ̅𝑥̅₂̅ + 𝑥₁̅𝑥̅₂̅𝑥₃;
8. 𝑦 = ̅𝑥̅₁̅ 𝑥̅̅₂̅ 𝑥̅̅₃̅ + 𝑥₁𝑥̅̅₂̅𝑥₃ + ̅𝑥̅₁̅𝑥₃;
9. 𝑦 = 𝑥̅̅₁̅ ̅𝑥̅₂̅ + 𝑥₁𝑥₃ + 𝑥̅̅₂̅𝑥₃;
10. 𝑦 = 𝑥₁𝑥₂𝑥̅̅₃̅ + 𝑥̅̅₁̅𝑥₂𝑥̅̅₃̅ + 𝑥̅̅₂̅𝑥₃;
11. 𝑦 = 𝑥₁𝑥₂𝑥₃ + 𝑥̅̅₂̅𝑥₃ + 𝑥̅̅₃̅;
12. 𝑦 = 𝑥̅̅₁̅ 𝑥̅̅₃̅ + 𝑥₁𝑥̅̅₂̅ 𝑥̅̅₃̅ + 𝑥₁𝑥₂𝑥̅̅₃̅;
13. 𝑦 = 𝑥̅̅₁̅ 𝑥₂𝑥̅̅₃̅ + 𝑥̅̅₂̅ 𝑥̅̅₃̅ + 𝑥₁𝑥̅̅₂̅𝑥₃;
14. 𝑦 = 𝑥₁𝑥₂𝑥₃ + ̅𝑥̅₁̅ ̅𝑥̅₂̅𝑥₃ + 𝑥₁𝑥̅̅₂̅𝑥₃ + 𝑥̅̅₁̅𝑥₂𝑥̅̅₃̅;
15. 𝑦 = ̅𝑥̅₁̅𝑥₂𝑥₃ + 𝑥₁𝑥₂𝑥̅̅₃̅ + 𝑥₁𝑥₂𝑥₃ + 𝑥₁̅𝑥̅₂̅𝑥₃;
19. 𝑦 = 𝑥₁𝑥₃ + ̅𝑥̅₁̅𝑥₂𝑥₃ + ̅𝑥̅₁̅ 𝑥̅̅₂̅ + 𝑥₃;
20. 𝑦 = 𝑥̅̅₁̅ 𝑥̅̅₂̅𝑥₃ + 𝑥₁𝑥̅̅₂̅ 𝑥̅̅₃̅ + 𝑥₁;
21. 𝑦 = 𝑥₁𝑥̅̅₂̅ 𝑥̅̅₃̅ + ̅𝑥̅₁̅ 𝑥̅̅₂̅𝑥₃ + 𝑥₁𝑥̅̅₂̅𝑥₃ + 𝑥̅̅₂̅𝑥₃;
22. 𝑦 = 𝑥₁𝑥₂ + ̅𝑥̅₁̅ ̅𝑥̅₂̅ 𝑥̅̅₃̅ + ̅𝑥̅₁̅𝑥₂𝑥̅̅₃̅ + 𝑥̅̅₁̅ 𝑥̅̅₂̅𝑥₃;
23. 𝑦 = 𝑥̅̅₁̅ ̅𝑥̅₂̅ + 𝑥₁̅𝑥̅₂̅𝑥₃ + 𝑥₁𝑥₂𝑥̅̅₃̅ + 𝑥₁̅𝑥̅₂̅ 𝑥̅̅₃̅;
24. 𝑦 = 𝑥₂𝑥₃ + 𝑥̅̅₁̅𝑥₂𝑥̅̅₃̅ + 𝑥₁̅𝑥̅₂̅𝑥₃ + 𝑥₁̅𝑥̅₂̅𝑥₃;
25. 𝑦 = 𝑥₁𝑥₂𝑥̅̅₃̅ + 𝑥̅̅₁̅𝑥₂𝑥₃ + 𝑥₁𝑥̅̅₂̅ ̅𝑥̅₃̅ + ̅𝑥̅₁̅𝑥₂̅𝑥̅₃̅;
26. 𝑦 = 𝑥₁𝑥₂𝑥̅̅₃̅ + 𝑥₁𝑥̅̅₂̅𝑥₃ + ̅𝑥̅₁̅𝑥₂𝑥₃;
27. 𝑦 = 𝑥₁𝑥̅̅₂̅ 𝑥̅̅₃̅ + 𝑥̅̅₁̅𝑥₂𝑥̅̅₃̅ + 𝑥̅̅₁̅;
28. 𝑦 = 𝑥̅̅₁̅̅𝑥̅₂̅𝑥₃ + 𝑥̅̅₁̅𝑥₂𝑥₃ + 𝑥₁𝑥̅̅₂̅𝑥₃ + 𝑥₁𝑥₃;
39. 𝑦 = 𝑥₁𝑥₃ + 𝑥̅̅₁̅ ̅𝑥̅₂̅𝑥₃ + 𝑥₁ ̅𝑥̅₃̅ + 𝑥̅̅₁̅ ̅𝑥̅₂̅.
30. 𝑦 = 𝑥₁𝑥̅̅₂̅𝑥₃ + 𝑥̅̅₁̅𝑥₂ + 𝑥₁𝑥̅̅₂̅ 𝑥̅̅₃̅ + 𝑥̅̅₁̅ 𝑥̅̅₂̅𝑥₃.

1. 
   Topshiriq: 2-Laboratoriya ishida yuqorida berilgan funksiyalarni guruh jurnalidagi tartib raqami bo‘yicha variant qilib olingan va tanlab olingan funksiyani NI Multisim dasturiy muhiti yordamida loyihalashtirilgan. 2- Laboratoriya ishida hosil qilingan haqiqiylik jadvali asosida berilgan funksiya uchun Karno kartasi yordamida minimallashtirilgan DNF isini yozing. minimallashtirilgan DNF dagi funksiyani HAM EMAS (NAND) elementi va YOKI EMAS (NOR) elementi asosida de-Morgen teoremasidan foydalangan holda funksiyasini hosil qiling va ushbu funksiyalarni NI Multisim dasturiy muhiti yordamida loyihalashtiring. NI Multisim dasturiy muhitida yig‘ilgan sxemaning
   

ishlashini dastlab tuzilgan haqiqiylik jadvali asosida tekshiring va natijalarni hisobotga kiriting.

Laboratoriya ishini bajarish uchun topshiriqlar:

2. 
   Topshiriq: 1-topshiriqda olingan funksiyalarni guruh jurnalidagi tartib raqami bo‘yicha variant qilib olingan va tanlab olingan funksiyani NI Multisim dasturiy muhiti yordamida loyihalashtirilgan. 1-topshiriqda hosil qilingan haqiqiylik jadvali asosida berilgan funksiya uchun Karno kartasi yordamida minimallashtirilgan DNF isini yozing. minimallashtirilgan DNF dagi funksiyani HAM EMAS (NAND) elementi va YOKI EMAS (NOR) elementi asosida de- Morgen teoremasidan foydalangan holda funksiyasini hosil qiling va ushbu funksiyalarni NI Multisim dasturiy muhiti yordamida loyihalashtiring. NI Multisim dasturiy muhitida yig‘ilgan sxemaning ishlashini dastlab tuzilgan haqiqiylik jadvali asosida tekshiring va natijalarni hisobotga kiriting.
   

Hisobot tarkibi

1. Laboratoriya ishining nomi va uni bajarishdan maqsad.

2. 
   O‘lchash prinsipial sxemasi.
   

3. Har bir bajarilgan ish va natijalar (jadval, xarakteristika va parametrlar).

4. 
   Xulosa.