Ecologiya MurodovSh lot doc

31. Sedov E.A. Odna formula i ves mir. -M.: Znanie.-1982.-176 b. 
32. Semenenko N.P. Geoximiya sfer Zemli. – Kiev. Naukova 
dumka, 1983.-143 b 
33. Fradkin B.Z. Bele pyatna bezbrejnogo okeana.-
M.:Nedra.1983 –92 b. 
34. Xryanina L.P. Meteoritne krater na Zemle.-M.: Nedra, 1987-
112 b. 
35. Xotinskiy N.A. Sled proshlogo vedut v budushee.-M.: Msl, 
1981.-160 b. 
36. Tsvetkova L.I., Alekseev M.I., Usanov B.P. i dr. Ekologiya. 
Uchebn. dlya texn.
vuzov. - SPB.: Ximizdat, 1999.-488 b. 
37. Chernin A.V., Fizika vremeni.-M.: Nauka, 1987.-224 b. 
38. Bengt Hultman, Erik Levli. Kontseptsii ustoychivosti. V kn.
Ispolzovaniye i menedjment vodnix resursov.-Upssala: Baltiyskiy 
universitet, 2003.-b. 25-28. 
121 
160 

---

www.qmii.uz/e-lib 
www.qmii.uz/e-lib 
va kaynazoyda bug’im oyoqlilar (Arthropoda) go’shtli turning 
hosil bo’lishiga olib keladi. Xilma – xil turlar bo’yicha hozirda 
bironta hayvonot guruhi ular bilan tenglasha olmaydi.
Shunday qilib, ekotizimda evolyutsiyaning muhim 
xususiyati fitotsenozlar evolyutsiyasi hisoblanadi va ular 
keyinchalik zootsenozlar uchun zamin tayyorladi. 
Biroq bu qonuniyat chamasi, turlar bo’yicha mutloq emas 
va geologik uzoq vaqt oralig’ida qo’llanishi mumkin. 
7.15 Yuqori gradientli davr. Paleekologiyada keskin 
davrlar bilan bir qatorda yuqori gradientli davrga ham ajratiladi.
Bu nuqtai nazardan Yu.Odumning quyidagi mulohazalari 
e‘tiborni qaratadi: «… o’tgan gelogik davrlarda Shimoliy qutb 
muz bilan qoplanmagan paytda, shimoliy dengizlarning tabiiy 
faunalari turlar bilan hozirgiga nisbatan ancha boy bo’lgan, dengiz 
tubida molyuskalarning ikki hissa ko’p turlari yashagan. 
Birmuncha tik gradientda yashash joyining xilma-xilligi va 
makoni ko’pligi (1986, 2 t. 161 b.) bunga sabab bulgan».
Yer tarixida ana shunday yuqori gradientli davrlar yuqori 
kembriygacha (muzlik morenalarida qazib olingan tilitlar 
Shimoliy Amerika va Shimoliy yarim sharning boshqa joylarida 
qatlam qalinligi 100 metr va undan ham qalinroqda topilgan), 
yuqori karbon (janubiy yarim sharning muzlashi, hattoki tilitlar 
Xindistonda ham ma‘lum) va to’rtlamchi davrlarda (shimoliy 
yarim sharning qalin muzlashi, Antraktidada muzliklar 
to’sig’ining uzayishi) bo’lgan. Aynan ana shu davrda yangi 
ekotizim jadallashdi va ilgari mavjud evolyutsiya tezlashdi hamda 
jadallashgan turlar hosil bo’ldi.
Tasodif emaski, aynan to’rtlamchi davrga gamenoidlarning 
tezlashgan evolyutsiyasi bog’liq, bu esa insonning paydo 
bo’lishiga olib keldi. O’tgan yuqori gradientli davrda u paydo 
bo’lolmadi, na kembriygacha, na paleozoyda sut emizuvchilar hali 
mavjud bo’lmagan edi.