Ecologiya MurodovSh lot doc

Shunday qilib, antropogen ta‘sir etish yig’indisi, 
insoniyatni g’alati attraktor holati, biosferaning bifurkatsiya 
nuqtasiga yaqinlashtiradi, shundan keyin o’tmish tajribalari
asosida kutilmagan holatlar yig’indisi vujudga keladi. Ana 
shunday holatlardan biri – biosferaning va insoniyatning 
o’zini halok bo’lishidir. 
Ekologiyada bu kritik nuqtadan bifurkatsiyadan qochish 
imkoniyatlaridan biri, bu - global miqyosda kelishgan holda tabiat 
va inson boshqaradigan jamiyatining rivojlanishida biosferadan 
noosferagacha to’liq o’tishidir. 
Agar o’quvchi bugungi kunda ekologiyaning bosh 
masalasi hisoblangan bu g’oyani chuqur o’rgansa, mualliflar 
o’zlarining vazifalarini qisman bo’lsada bajargan hisoblaydilar.
Ekologik tizimni o’rganishga qaratilgan yondashuvning 
yana bitta metodologik kamchiligi mavjud. Ko’p holatlarda 
ekotizimlar biologik jihatidagina o’rganiladi. Biroq hozirgi kunda 
ekologiya biologiya doirasidan chiqqanligini e‘tiborga olsak, 
bunday yondashuvni konstruktiv va progressiv deb atab 
bo’lmaydi. 
Shunga bog’liq holda, dunyoning moddiy birligi qonuniga, 
V.I.Vernadskiyning Yer tarixida jonli va jonsizlikning chuqur 
o’zaro bog’liq kontseptsiyasiga yana bir marta e‘tiborni qaratishni 
hohlardik. Bunda Yer tarixini keng mazmundagi harakat 
(o’zgaruvchanlik, dinamika, evolyutsiya, oqim – bu ham
harakatning sinonimlari) sifatida tushunmoq kerak. 
V.I.Vernadskiyning kontseptsiyasi tabiiy hodisalarning 
mohiyatini bilishning yangi sifat bosqichlarini ko’rsatib 
qolmasdan, hatto tsivilizatsiya tarixiga ham ta‘sir etdi. Agar 
I.Nyuton birinchi bo’lib, harakat to’g’risidagi umumiy g’oyalarni 
qatorli matematik sxemaga aylantirgan bo’lsa, Ch.Darvin esa 
birinchi bor harakatlar (evolyutsiya) g’oyasini tirik materiyalar 
to’g’risidagi fanga joriy etdi. V.I.Vernadskiy birinchi bo’lib, 
barcha evolyutsion jarayonlarning Yerda sodir bo’ladigan birlik 
g’oyasini ta‘riflab berdi, jonlini jonsiz bilan birlashtirib bugungi 
kunda ko’pgina masalalarda ekologiya bilan birlashadigan, yangi 
tana)–tarkibida DNK (dezoksiribonuklsin kislotasi) mavjud 
bo’lgan yadro xo’jayrali elementlardan tuzilgan bo’lib, unda 
organizmlarning 
nasldan-nalsga 
o’tadigan 
ma‘lumotlari 
to’plangan. Genlar chiziqli tartibda joylashgan bo’ladi (2-7 
boblar). 
246.Xromosfera (yunoncha chroma – rang, bo’yoq va sphaira - 
shar) – fotosfera va halqa o’rtasidagi qalinligi 7-8 ming km 
bo’lgan quyoshli atmosfera qatlami. Quyosh to’liq tutilgan
vaqtda Quyosh atrofida yorug’ halqa ko’rinishida kuzatiladi (7-
bob).