Eganing ishtirokiga ko‘ra gap turlari reja: kirish asosiy qism

EGANING ISHTIROKIGA KO‘RA GAP TURLARI


REJA:
KIRISH
ASOSIY QISM

1. 
   Ega.
   
2. 
   Egali gaplar.
   
3. 
   Egasiz gaplar.
   
4. 
   Gap – sintaksisning o’rganish ob’ekti
   
5. 
   O’zbek tilida gap va uning tasnifi
   
6. 
   Gapni gap bo’laklariga ajratish tamoyillari
   
7. 
   Bosh bo’laklar va ularning o’ziga xos xususiyatlari
   

XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
Kirish
Egasi umumlashgan gapda ega ikkinchi va uchinchi shaxsga qaratilgandek bolsa-da, aslida hamma uchun umumiy boladi. Bunday eganing umumlashishi maqol, matal, hikmatli ibora, odat tusiga kirgan rasm-rusumni bayon etuvchi gapda uchraydi: 1.Hurmat qilsang, hurmat topasan. 2.Sogliq tilasang ko`p yema. 3. Yaxshilikni minnat uchun qilmaydilar. Avtobusga orqa eshikdan kiriladiHar qanday gap shakl va mazmun birligidan iborat butunlik bo’lishiga qaramasdan, yaqin yillargacha sintaktik tadqiqotlarda, asosan, gapning shakliy tomoniga e’tibor berilgan. Faqat ayrim o’rinlardagina (masalan, gapning ifoda maqsadiga ko’ra turlarini belgilashda ikkinchi darajali bo’laklarning ichki tasnifida) mazmun tomoniga murojaat qilindi. Hozirgi kunda gap mazmunini o’rganuvchi mazmuniy sintaksis deyarli hamma tilshunoslar tomonidan e’tirof etilgan bo’lsa ham, ammo mazmuniy sintaksis maqomi masalasida bir xillik yo’q. Ular orasida ikki qaramaqarshi qo’nalish ajralib turadi. Birinchi yo’nalish tarafdorlari gapning zaruriy unsurlarining grammatik ma’nosiga asoslanadilar.
Bu yo’nalishda gapning xar bir tuzilish tarixning umumiy grammatik ma’nosini topishga xarakat qilinadi va tuzilish tarixining umumiy grammatik ma’nosi doirasida mazmuniy tuzilish aniqlanadi. Ularning fikriga ko’ra, mazmun grammatik shakllanmay, o’z xolicha mavjud bo’lmaydi. Shuning uchun gapning barcha sintaktik xususiyati gap mazmunining ifodachisi bo’lib xizmat qiladi.