Әжинияз атындағы нөкіс мемлекеттік педагогикалық институты бастауыш тәлім кафедрасы

2.1. Математика сабағында өзіндік жұмыстың негізгі мақсаттары

Математика сабағында өзіндік жұмыстың негізгі мақсаттары:

Психикалық операцияларды қалыптастыру және одан әрі дамыту: талдау, салыстыру, жалпылау, жіктеу және т.б.;
Жалпы ойлауды, атап айтқанда шығармашылық ойлауды дамыту және жаттықтыру;
Іс-әрекетке қызығушылықты сақтау;
Шығармашылық тұлғаның танымдық белсенділік, мақсатқа жетудегі табандылық, дербестік сияқты қасиеттерін дамыту;
Пән бойынша оқушылардың үлгерімін үнемі бақылау.
Психологтар мен теоретиктер оқушылардың оқу процесіндегі дербес танымдық әрекетінің төрт түрін анықтайды. Олардың әрқайсысы мақсат қою және жоспарлау ерекшеліктерімен ерекшеленеді:
Оқушы мұғалімнің көмегімен мақсат қойып, алдағы іс-әрекетін жоспарлайды;
Тек мақсат қою мұғалімнің көмегімен жүзеге асады, ал алдағы жұмысты жоспарлау студенттің өз бетімен жүзеге асырылады;
Мақсат қою және болашақ жұмысын жоспарлау мұғалім ұсынған тапсырма аясында студенттің өз бетінше жүзеге асырылады;
Жұмысты студент өз бастамасымен орындайды; мұғалімнің көмегінсіз жұмыстың мазмұнын, мақсатын, жоспарын өзі анықтайды және оны өз бетінше орындайды.


2.2. Оқушылардың өз бетінше әрекет ету деңгейлері

Дидактика математиканы оқыту процесінде оқушылардың дербестігі мен шығармашылық белсенділігін дамыту дербестіктің төменгі деңгейінен дербестікті жаңғырта отырып, белгілі бір дербестік деңгейлерінен дәйекті түрде өте отырып, ең жоғарғы деңгейге, шығармашылық дербестікке дейін үздіксіз жүретінін анықтады.

Мектеп оқушыларының дербестігінің 4 деңгейін бөліп көрсеткен жөн.
Бірінші деңгей – оқушы ережеге, үлгіге ие бола отырып, оны қолдануға арналған есептерді өз бетінше шешетін ең қарапайым жаңғыртушы дербестік. Дербестіктің бірінші деңгейіне жеткен, бірақ әлі екінші деңгейге жетпеген оқушы өзіне тиісті үлгіні есеп немесе жаттығу шығару үшін пайдаланады. Егер тапсырма үлгіге сәйкес келмесе, онда ол оны шеше алмайды. Сонымен бірге ол жағдайды қандай да бір жолмен өзгертуге ешқандай әрекет жасамайды және көбінесе мұндай проблемалар әлі қарастырылмаған деген сылтаумен жаңа мәселені шешуден бас тартады. Студентте қарапайым білім мен дағдының базасы болмаса, студенттің ешбір бастамасы табысты бола алмайды. Одан әрі материалды саналы түрде қабылдай алуы үшін әрбір оқушы қол жеткізуі тиіс материалды меңгеруде белгілі бір (базалық) дербестік деңгейі бар, сол арқылы белгілі бір әрекеттер жиынтығын сенімді орындай алмау түсінуге және оқуға кедергі болмайды. жаңа сұрақтарды меңгеру.
Тәуелсіздіктің екінші деңгейі – ауыспалы тәуелсіздік. Ол бірнеше ережелердің, анықтамалардың ішінен біреуін таңдап, мәселені шешу процесінде қолдана білуінде көрінеді. Бұл деңгейде Толеранттылық, оқушылар салыстыру, талдау сияқты ой операцияларын орындау қабілетін көрсетеді. Есептің жағдайын талдай отырып, оқушы оны шешу үшін өз қолындағы құралдарды сұрыптайды, салыстырады және тиімдісін таңдайды.
Тәуелсіздіктің үшінші деңгейі – ішінара ізденіс тәуелсіздігі. Ол оқушының есеп шығару ережелері мен нұсқауларынан бастап кең ауқымды есептерді шешудің жалпыланған әдістерін қалыптастыру қабілетінен, бір бөлімде қарастырылған математикалық әдістерді екінші бөлімдегі есептерді шешуге көшіру қабілетінде, талпыныспен көрінеді. әрекеттің «өз ережесін», әдістемесін, тәсілін табу. Тәуелсіздіктің бұл көріністерінде шығармашылық элементтері бар.
Бұл деңгейдегі оқушының ақыл-ой әрекеті әдістерінің салыстырмалы түрде үлкен жиынтығы бар: ол салыстыру, талдау, синтез, абстракция және т.б.
Тәуелсіздіктің төртінші деңгейі – шығармашылық дербестік. Кейбір студенттердің дербестігі шығармашылық болып табылады, ол мәселені немесе тапсырманы өз бетінше тұжырымдауда, оны шешу жоспарын құруда және оны шешудің жолын табуда, гипотеза құруда және оларды тексеруде көрініс табады - бұл ең жоғары деңгей. тәуелсіздік.
Бөлінген деңгейлерге сәйкес тәрбие жұмысының төрт кезеңі жүзеге асырылады.
Бірінші кезеңде мұғалім оқушының дербестігінің бірінші деңгейіне жетуді көздейді, оқушыларды танымдық іс-әрекеттің қарапайым түрлерімен таныстырады, қолда бар оқулық материалды оқып үйренуден және мұғалім әзірлеген есептерді шешуден тұратын оқушылардың өзіндік іс-әрекетін ұйымдастырады. мысалдар.
Екінші кезеңде оқушылар мәселені шешудің түрлі жолдарын талқылауға тартылады, оның шешімін табуда студенттердің бастамасын көтермелейді, олар бірлесіп талқыланады, ең ұтымды жол табылғанша әрбір ұсынылған нұсқа қарастырылады.
Үшінші кезеңде студенттердің қосымша әдебиеттерді өз бетінше оқуын ұйымдастыруға, студенттерге өте ұнайтын рефераттар, баяндамалар дайындауға көп көңіл бөлінеді. Сонымен бірге есептер мен рефераттар үшін классикалық тақырыптар ұсынылуы мүмкін немесе студенттер өздерін толғандыратын мәселені өздері таңдап, сол бойынша жұмыс істейді. Бұл кезеңде оқушылардың білімдері жүйеленіп, жалпылау, гипотеза әдістерін қолдану, оларды индуктивті түрде алдын ала негіздеу немесе теріске шығару жолдарын іздестіру, содан кейін дедуктивті дәлелдемелерді табу жұмыстары жүргізіледі.
Төртінші кезеңде әр оқушының танымдық қызығушылықтары мен қажеттіліктері ескеріледі. Студенттің өзіндік жұмысы ізденіс-зерттеушілік сипатта болып, шығармашылық күш-жігерді қажет етеді.
Студенттер өз бетінше, салыстырмалы түрде ұзақ уақыт ішінде кейбір таңдаған мәселені шешеді немесе қиындығы жоғары тапсырмаларды шешеді. Мұғалімнің міндеті тек жеке консультациялар өткізу және тиісті әдебиеттерді ұсыну болып табылады.
Тәрбие жұмысының әрбір кезеңі алдыңғы және кейінгі кезеңдерімен байланысты және оқушының бір дербестік деңгейінен екіншісіне өтуін қамтамасыз етуі керек.