Ekish va o’tqazish mashinalarining asosiy qismlari, turlari va ishlashi

Birinchi talabni kanoatlantirish uchun seyalka g’ildiraklaridan galtakka harakat beradigan yuritmaning uzatish nisbati:

bu yerda, D — g’ildirak diametri, m.

urug’larni ekish me`yorining joiz bo’lgan chegarasi Q_m min va Q_m max ga mos keladigan i_min va i_max aniqlanadi. Sung i_min va i_max oraligidagi i ni beradigan harakat uzatuvchi yulduzchalar seyalkaga o’rnatiladi.

Disksimon miqdorlagich o’lchamlari. Disk katakchasining katta­ligi shunday tanlanishi kerakki, uning ichiga bir dona eng katta urug’ sigsin, ammo ikkita eng mayda urug’ sigmasin. Dumalok katakchaga urug’ tik holatda tushadigan vaziyatda, katakchaning uzunligi

L < 2a_min yoki L = v_{max +} k₁ bo’lishi kerak. (78)
bu yerda, a_min — urug’ning minimal qalinligi, mm;

v_max — urug’ning maksimal eni, mm;

k₁ — katakcha devori bilan urug’ orasida koladigan tirkish, mm.

Diskning qalinligini aniqlashda katakchaga urug’ni eni bilan yotishi e`tiborga olinadi:

h < 2a_min yoki h= a_max Q k₂ , (79)
bu yerda, k₂ — katakchada yotgan urug’ bilan diskning ustki tekisligi

orasidagi tirkish, mm.
Ba`zan urug’larning katakchaga to’liq siKib joylashishini ta`min­lashda ularning hajmi e`tiborga olinadi:
2V_{y min} > V_k > V_{y max}, (80)
bu yerda, V_u min va V_umax — eng mayda va eng yirik urug’ning hajmi, mm³;

V_k — katakchaning hajmi, mm³.
Agar urug’ni prizma shakliga ega deb, hajmini uning eni v, uzunligi l va qalinligi a ning ko’paytmasiga teng, deb soddalashtirilsa:

bu yerda, A, V — katakchaning balandligi va eni, mm.

 

Ammo urug’ning katakchaga tushib joylashishi uchun yuqorida ularning o’lchamlariga kuyilgan talablarning bajarilishi yetarli emasdir. Chunki urug’ disk sirtiga nisbatan siljimasa, u katakka duch kelmaydi. urug’ning nis­biy harakatdagi tezligi muayyan me`yor­dan ortiq bo’lsa, urug’ katakdan sakrab utib ketadi, uning ichiga tusha ol-maydi.

Miqdorlagich ish jarayonida ayla­nayotgan disk, ishkalan ish kuchlari ta`sirida uziga tegib turgan urug’larni harakatlantiradi. urug’ning absolyut tezligi U_u, katak markazining absolyut tezligi U_k dan kamrok (U_u<U_k) bo’ladi.

Katakchaga duch kelgan urug’ning ust va yon tomonlariga kutidagi urug’lar ta`sir ko’rsatadi.

Demak, katakchaning chetiga yetib kelgan m massali T urug’iga uzining ogirlik kuchi mg, ustki va yon (gorizontal) tomonidagi urug’larning F_v va F_g bosimlari hamda yonma-yon turgan urug’lar bilan ishkalan ish kuchi fF_g ta`sir etadi. T urug’ining ogirlik markazi katakning chet kirralaridan b masofaga siljib utganidan sunggina, u katakning ichiga tushishi mumkin (taxminan, b = 0,4l).

T urug’ini absolyut tezligi katta bulmaganligi sababli, havoning qarshiligini e`tiborga olmasa ham bo’ladi. T urug’i boshlangich tezligi bo’lgan jismning erkin tushishi kabi harakat kiladi. L uzunlikdagi katakcha chetidan uning ichiga tushayotgan T urug’ining oldi qismi, uning ogirlik markazi disk satxigacha tushib (ya`ni a/2 balandligini gt²/2 konuni bilan bosib) ulgurganicha, katakning karama-qarshisidagi ustki kirrasiga yetib bormasligi kerak. Aks hol da, bu kirraga urilgan urug’ pastga emas, yuqori tomonga sakrab ketishi mumkin. Demak, vaqti ichida T urug’i boshlangich tezlik V bilan bosib utadigan yo’l Vt <=L –b– l/2 bo’lishi kerak. Bundagi katakning kerakli uzunligi L:

L > Vt  ++ l/2 bo’lishi lozim. (82)
Bu yerdagi V = U_k – U_u ekanligi e`tiborga olinsa, (82) dan

(
74-расм. Утказгич турлари
83) dan kuyidagi xulosani chiqarish mumkin: urug’ katakning ichiga tushib ulgurishi uchun uning uzunligi l va qalinligi a kancha katta bo’lsa, katakcha uzunligi L va urug’ning absolyut tezligi U_U kancha oz bo’lsa, katakcha markazining chizikli tezligi U_K shuncha oz kuyilishi kerak. Tuksizlantirilgan yoki kobik bilan koplangan chigitni hamda makkajuxorini ekishda agregatning tezligi 2,0…2,5 m/s, disk katagi markazining tezligi 0,7 m/s gacha bo’lishi mumkin.

 

 Urug’ o’tkazgichlar

 

Urug’ o’tkaz gichlar miqdorlagich me`yorlab tushirayotgan urug’ni ekkichga yetkazish uchun xizmat kiladi. Ular uzatiladigan maxsulotning tukiluvchanligi hamda miqdorlagichga nisbatan ekkichning yon tomoniga surilgan oraligiga qarab, turlicha bo’ladilar. Urug’ o’tkaz ­gich uzatilayotgan Urug’larni uzluksiz ravishda, tuxtat­masdan (tikil­mas­dan) tushirishi kerak.

Urug’ o’tkaz gichlarni tasma-spiralsimon, naysimon, novsimon, burmalangan, sim-spiralsimon, teleskopik va boshqa turlari mavjud (74- rasm).

Tasma-spiralsimon Urug’ o’tkaz gich (74- a rasm) keng tarkalgan bo’lib , ish jarayonida yon tomonlarga tebranishga, surilishga yaxshi bardosh beradi, ichida Urug’lar tikilib kolmaydi. Ammo uni tayyorlash va ta`mirlash kimmatga tushadi.

Naysimon Urug’ o’tkaz gichni (74- rasm) plastmassa yoki rezina aralashgan matodan tayyorlanadi, ular yetarli darajada egiluvchan, arzondir. Ammo tez tuzib, ishga yaroksiz bo’lib koladi, bukilsa Urug’ni o’tkaz may kuyishi mum­kin.

Tarnovsimon Urug’ o’tkaz gich (74- v rasm) o’zaro zanjir bilan ulangan tarnovlardan tuzilgan. Ish jarayonida tarnovlar bir-biriga urilib titrashi xisobiga Urug’lar tikilib kolmaydi. Ammo ularni vertikal holatidan burib kuyish mumkin emas. Bunday Urug’ o’tkaz ­gichlar tukiluvchanligi kam Urug’lar hamda o’g’it uzatishga mo’ljallangan.

Burmalangan Urug’ o’tkaz gich (74- g rasm) rezinadan kuyilib tayyorlanadi, ular nisbatan universaldir. Lekin haroratning o’zgarishi unga yomon ta`sir ko’rsatadi.

Sim spiralsimon Urug’ o’tkaz gich (74- d rasm) egiluvchan, mustax­kam­dir, ammo ular ogir, bukilgan joylarida tirkish paydo bo’ladi, u yerga kirib kolgan Urug’ sikilib, shikastlanishi mumkin. Narxi ham kimmat.