Ekish va o’tqazish mashinalarining asosiy qismlari, turlari va ishlashi

m_i — miqdorlagichlarning tartib rakami (iq1,2,3 ...n).

Don ekinlari urug’i uchun F 6 % bo’lishi lozim.

Seyalkani urug’ ekish me`yoriga sozlash. Bu ish agregat dalaga chikmasidan oldin bajariladi. Seyalkaning g’ildiraklari yerdan ko’tarib kuyiladi. Kutiga urug’ solinib, ekkichlar tagiga brezent tushaladi.

Seyalkaga yopishtirilgan jadval buyicha g’ildirakdagi harakat uzatish nisbati va galtakning ishchi uzunligi o’rnatiladi. Kupincha galtak ishchi uzunligining maksimal, harakat uzatish nisbatining minimal holati tavsiya qilinadi, shunday qilinganda urug’lar kamrok shikastlanadi.

Seyalkaning ishchi tezligiga g’ildirakning aylanish tezligini moslab, n marta aylantiriladi. Brezentga tukilgan urug’larning massasi M_a aniqlanadi va xisoblangan massa M_x bilan solishtiriladi. Xisob buyicha eqilishi lozim bo’lgan urug’lar massasi:

 

(90)

 

bu yerda, D — seyalka g’ildiragining diametri, m;

n — g’ildirakning aylantirish soni;

B_u — seyalkaning ishchi kamrov kengligi, m;

Q — bir gektar yerga agronom tayinlagan urug’ miqdori, k/’ga;

e — seyalka g’ildiragining sirpanish koeffitsienti e = 0,90…0,95).

 

Agar bo’lsa, seyalkadan foydalanish mumkin, aks hol da, seyalka kayta sozlanishi kerak.

Urug’ ekish me`yorini dalada tekshirish. Bunkerning 1G’3 qismi urug’ bilan tuldirilib, tekislanadi va donning satxi bur bilan bunker devorida belgilanadi. Uning ustiga qo’shimcha M kg urug’ solinadi va shu miqdordagi urug’ eqilishi lozim bo’lgan yo’l l xi­sob­lanib (agregat kamrov kengligi B<sub>u</sub> ma`lum) aniqlanadi. Agregat l yo’l bosib utgach, u tuxtatiladi va devordagi belgiga nisbatan urug’ satxi qanday o’zgarganligi aniqlanadi va tegishli chora kuriladi.

l kuyidagicha xisoblab topiladi:

(91)

 Iztortkichni o’rnatish. Ekish agregati dalaning bir chetidan mokisimon harakatlanib, uning ikkinchi cheti tomon siljiydi. Agregat yurishlari orasidagi tutash katorlar oraligi v_t oddiy katorlar oraligi v ga teng bo’lishi kerak. Buning uchun agregatning chetki seyalkasiga l_i uzunlikdagi iztortkich o’rnatiladi va uning diski 10 dalaning xali ekilmagan tomonidan iz 14 ni koldiradi. Agregat orqasiga kaytayotganida uning koldirgan izi 5 bo’ylab traktor 6 ning ung g’ildiragi yoki zanjir tasmasining iz ko’rsatkichi 4 yuritilsa, turli yunalishda ekilgan kushni kator oraligi, tutash kator oraligiga teng bo’lib chiqadi (143- rasm). Iztortkich agregatning ung 11 va chap 3 chetlariga kuyil­gan bo’lib , ular navbatma-navbat ishlatiladi. Iztortkichni ko’ta­rib-tushirish gidrotsilindr yor­damida bajariladi.

143- rasmdagi sxemada uchta don seyalkasidan tuzilgan ekish agregatining sxemasi keltiril­gan. Agregat simmetrik bo’lgani sabab­li l_{i ung} q l_i chap .

 Iztortkich uzunligi:

 bu yerda, S — traktor oldingi g’ildiraklarining oraligi, m (chap iz­ tortkich uchun Qs, ung iztortkich uchun –c qabul qilinadi; agar traktor uch g’ildirakli bo’lsa, c=0).

 

Bunda, traktorga o’rnatiladigan iztortkichning uzunligi kuyidagicha ifodalanadi:

 

Seyalkaning sudrashga qarshiligi urug’ ekilayotgan joydagi tuproqning texnologik xususiyatlariga, seyalka kamrov kengligi va ekkichlarning tuproqqa botish chuqurligiga bog’liqdir. Amalda turli urug’larni kumish chuqurligi bir-biridan kam fark kiladi. Shu sababli urug’ni kumish chuqurligini e`tiborga olmasdan, qarshilik kuchini seyalkaning kamrov kengligiga proportsional deb xisoblanadi:

R_x = kB_i, N. (94)

 

Bu yerda, k — seyalkaning solishtirma qarshiligi, N/m;

 V_i — seyalkaning ishchi kamrov kengligi, m.

Sudrashga qarshilik nafaqat ekkichlarning, balki g’ildiraklarning ham qarshiligiga bog’liqdir. g’ildirak miqdorlagichlarni harakatga keltirishi sababli, sudrashga qarshiligining miqdori sezilarli ortardi.

Tajribalar asosida k ning kuyidagi kiymatlari aniqlangan (10 kmG’soat tezlikkacha):

Tirkalma don seyalkasi kq1,0...1,5 kN/m.

Osma don seyalkasi kq0,95...1,4 kN/m.

Sabzavot seyalkasi kq0,5...0,8 kN/m.

Makkajuxori seyalkasi kq1,1...1,4 kN/m.

Chigit seyalkasi kq1,3...1,6 kN/m.

 

Maxsus seyalkalar

 

 Sabzavot seyalkasi. Sabzavot urug’lari keng katorlab, tasmasimon, donalab va uyalab ekiladi. Zamonaviy seyalkalar katorlab ekishda kator oraligi 45, 60 va 70 sm, ikki satrli tasmasimon ekishda 8+62 sm (8 sm — satrlar oralig’i, 62 sm —tasmalar oraligi), 20+50, 50+90, 40+100 va 60+120 sm, uch satrlab ekishda 32+32+76 va shu singari boshqa sxemalarda ham ishlay oladilar.

Sabzavot seyalkasi urug’ ekish uchun novli galtaksimon 10 (89- a rasm), yerga o’g’it solish uchun shtiftli-galtaksimon miqdorlagichlar, urug’ va o’g’it bunkerlari 6 va 7, sirpangichli 1 hamda disksimon ekkich 12 lar, harakatlantiruvchi g’ildirak 16, uzatish mexanizmi 4 va iztortkichlardan tashkil topgan. Urug’ bunkeri tuzitkich 9, o’g’it bunkeri niktalovchi shnek 5 bilan jixozlangan. Mayda urug’lar uchun miqdorlagich ustiga almashtiriladigan kuticha 8 o’rnatiladi. Seyalkaga bir yoki ikki satrlab ekadigan ekkichlar o’rnatilishi mumkin.

Bir satrlab ekadigan ekkich urug’ni 2ѕ4 sm chuqurlikka kumib ketadi (89- rasm). Cheklovchi reborda 20 tsilindrsimon xalka ko’rinishida bo’lib , kronshteyn 21 orqali ekkich diskiga ulanadi. Cheklovchi reborda tuproq yuziga tegib yurib, diskning yerga botishini cheklab, urug’ni kumish chuqurligini belgilaydi. Seyalkaga urug’ni 2, 3 va 4 sm chuqurlikka ekishni ta`minlaydigan turli diametrdagi cheklovchi rebordalar o’rnatish mumkin. Rebordali ekkichlar sholibop seyalkalarda ham ishlatiladi.

89-rasm. Sabzavot seyalkasi.