Ekologiya ha’m nizam

Qarinkirpikliler (Gastrotpicha) klasi.
Qarinkirpikliler denesi qurt siyaqli, mayda, uzinliǵi 1-1.5 mm. Qarin tárepi kirpikler menen qaplanǵanliǵi sebepli ólardi kirpikli qurtlar menen jaqinlastiradi. Sebebi suw hám teńizlerde tarqalǵan 160 qa jaqin túri málim. Qarinkirpikliler- ápiwayi dúzilgen qurtlar. Sebebi suwda jasawshi túrleriniń aldinǵi bólimi deneden bir az ajralip turadi. Keyingi bólimi bólsa quyriqqa usap eki ayrini payda etedi. Ayriniń ushina jelim bezleriniń jóli ashilǵan.

Haqiyqiy dóngelek qurtlar (Nematoda) klasi. Nematodalar hár túrli sharayatta jasawǵa maslasqan bir neshe óń miń túrdi óz ishine aladi. Ólardi derlik barliq suw háwizlerinde hám topiraqta ushratiw múmkin. Ólar topiraq biotsenozinda kóp kletkali organizimlerdiń tiykarǵi bólimin quraydi. Topiraqtaǵi hár qanday shiriw hádiysesi ólardiń qatnasisiz ótpeydi. Bir qansha túrli adam, haywan hám ósimliklerde parazitlik etedi.

• Haqiyqiy dóngelek qurtlar (Nematoda) klasi. Nematodalar hár túrli sharayatta jasawǵa maslasqan bir neshe óń miń túrdi óz ishine aladi. Ólardi derlik barliq suw háwizlerinde hám topiraqta ushratiw múmkin. Ólar topiraq biotsenozinda kóp kletkali organizimlerdiń tiykarǵi bólimin quraydi. Topiraqtaǵi hár qanday shiriw hádiysesi ólardiń qatnasisiz ótpeydi. Bir qansha túrli adam, haywan hám ósimliklerde parazitlik etedi.
• Sirtqi dúzilisi. Dúk siyaqli denesiniń aldinǵi hám keyingi ushi jińishkelengen, kóndeleń kesimi dóngelek kórinisinde. Denesiniń aldinǵi ushinda awiz tesigi, keying ushina jaqin jerde anal tesigi jaylasqan. Denesiniń anal tesiginen keyingi bólimi quyriq, anal tesigi jaylasqan tárepi qarin dep ataladi. Jinisiy hám bólip shiǵariw sistemasi tesikleride qarin tárepindegi tesikke ashiladi. Nematodalar denesi sirtan kóp qabatli kutikula menen qaplanǵan. Kutikula nematoda denesini mexanik tásir hám záharli zatlardan qórǵaydi.

Parazit nematódalardiń hár túrliligi. Nematódalar tábiyatta keń tarqalǵan. Ólar tiykarinan tópiraq hám suw háwizlerinde erkin jasaytuǵn túrleri kópshilikti quraydi. Erkin jasawshi nematodalar ádette mikroskopik (0.8-1 mm) úlkenlikte, ayrim túrleri 2-3 sm keledi. Nematódalar arasinda 3000 nan artiq túri adam, haywan hám ósimliklerde parazitlik qiladi. Kópshilik parazit nematodalar erkin jasawshi túrlerge qaraǵanda iri, ayrimlari 1m boladi, kasholotlar jóldasi paraziti Placentonema gigantissima hátteki 8 m ge jetedi.