Ekologiya va geografiya kafedrasi

Kurs ishining maqsadi. Yevropaning rivojlangan davlatlaridan biri bo‘lgan Fransiyaning iqtisodiy ijtimoiy holatini, geografik o‘rnini o‘rganish, Fransiya haqida tuliqroq ma‘lumotlarga ega bo‘lish.
Kurs ishining vazifalari. Qo’yilgan maqsadga erishish uchun quidagi bir nechta vazifalarni belgilab oladi:

• 
  Frantsiyaning geografik o'rnini o'rganish;
  
• 
  Mamlakat taraqqiyotining asosiy tarixiy bosqichlarini o‘rganish;
  
• 
  Frantsiya aholisi va tilini ko'rib chiqing;
  
• 
  Mamlakat infratuzilmasini o'rganish;
  
• 
  Mamlakatning tabiiy, tarixiy va madaniy boyliklarini o'rganish;
  
• 
  Frantsiyaning sanoati , ichki va tashqi savdo salohiyatini o‘rganish.
  

Kurs ishining tarkibi va hajmi. Kurs ishi kirish, ikkita bob, xulosa va takliflar, foydalanilgan adabiyotlar ro`yxatilardan iborat.

1. BOB. FRANSIYANING GEOGRAFIK JOYLASHUVI VA TABIIY RESURSLARI
1.1. Fransiyaning geografik joylashuvi
Fransiya (fransuzcha talaffuzi:[fʁɑ̃s]), rasmiy nomi Fransiya Respublikasi (fransuzcha: Républi quefrançaise)—Gʻarbiy Yevropadagi davlat. Gʻarbda va shimolda Atlantika okeani hamda La-Mansh boʻgʻozi, janubida Oʻrta dengiz bilan oʻralgan. Maydoni 547,03 ming km². Aholisi 67,5 million kishi (2021). Poytaxti —Parij shahri. Maʼmuriy jihatdan 22 region (viloyat), 96 departamentga boʻlingan. Fransiya tarkibida dengiz orti departamentlari (Gvadelupa, Martinika, Gviana, Reyunon), dengiz orti hududlari (Taiti, Yangi Kaledoniya, Fransiya Polineziyasi, Tinch okeandagi Uollis va Futuna orollari va boshqalar), hududiy birliklar (Mayotta va SenPyer va Mikelon) bor.
Fransiyaning sharq va janubida togʻ tizmalari, markazining janubiy qismida togʻ va keng tekisliklar bor. Alp togʻlari bilan Yura togʻlari Italiya va Shveysariya bilan tabiiy chegarani tashkil etgan. Fransiyadagi Alp togʻlarining koʻp choʻqqilari 4000 m dan ziyod. Eng baland joyi — Monblan togʻi (4807 m). Balandligi 1700 m gacha boʻlgan Yura togʻlari Belfort pastligi tomonga R+ona daryosi vodiylari uzra pasayib boradi. Belfort pastligining shimoli- sharqiy tomonidan Reyn boʻylab, Fransiya Germaniya chegarasi oʻtadi. Bu joyda balandligi 1424 m boʻlgan Vogez togʻ tizmasi mavjud. Fransiya va Ispaniya oʻrtasida tabiiy chegara boʻlgan Pirenei togʻlarining balandligi Fransiya tomonida 3298 m ga (Vinmal) yetadi. Fransiyada foydali qazilmalardan koʻmir, temir rudasi, uran, tabiiy gaz, volfram va surma, talk xomashyosi, qoʻrgʻoshin, oltingugurt va rux bor. Neft va gaz juda kam miqdorda.
Iqlimi asosan uch xil: okean, kontinental va dengiz iqlimi. Fransiya iqlimi qishloq xoʻjaligi uchun qulay. Mamlakatning koʻp qismida okean iqlimi. Gʻarb va shimolida Atlantika okeanidan nam havo oqimi kelib, moʻtadil iqlimni hosil qiladi: yozda salqin, qishda iliq. Yil boʻyi yomgʻir yogʻib turadi. Oʻrta dengiz sohillari, Yura, Rona pasttekisliklari va Korsikaning iqlimi subtropik. U yerlarda qish iliq, yoz esa quruq va issiq. Sharq va shimoli-sharqdagi tekislik hamda pasttekisliklarda yanvar -fevralda oʻrtacha temperatura 13°, gʻarb va janubi-gʻarbda 5—7°, mamlakat janubida 8—10°. Iyul va avgustda tekisliklarda 16—18°, shimolida 20—22°, janubi-gʻarbda 23—24". Yillik yogʻinning eng koʻpi (1500-2000 mm) Alp, Vogez, Sevenn va Pirenei togʻlarining gʻarbiy qismiga toʻgʻri keladi. Yirik daryolari: Luara, Rona, Sena, Garonna.Mamlakat sharqida Reyn daryosining bir qismi oʻtgan. Fransiyada koʻl kam, Jeneva koʻlining koʻp qismi Shveysariya hududida joylashgan. Tuprogʻi qoʻngʻir oʻrmon tuproqlari, shoʻrxok kulrang, chimli kulrang, qoʻngʻir rendzin, kulrang hamda „terra rossa“ deb ataluvchi qizil tuproqlardan iborat. Oʻrmonlar mamlakat hududining 20 % ni tashkil etadi. Shimolda keng bargli oʻrmonlar (dub, qayin, shumtol), Oʻrta dengiz sohilida dub va qaragʻay oʻsadi. Hayvonot dunyosi: sut emizuvchilardan yovvoyi oʻrmon mushugi, tulki, boʻrsiq, bugʻu, kiyik, toʻngʻiz, olmaxon, quyon; togʻ tepalarida togʻ echkisi, olmaxon, alp sugʻuri, qora echki uchraydi. Qushlardan kaklik, bulduruq, loyxoʻrak, yakantovuq, olaqargʻa, qorayaloq, chumchuq, kaptar, burgut, janubda qizil gʻoz yashaydi. Daryolarda turli baliqlar bor. Mamlakat hududining 10 % himoya ostiga olingan. Ular: milliy bogʻ (Ekren, Sevenn va boshqalar), hududiy milliy bogʻ va kichik tabiiy qoʻriqxonalar. Koʻp qoʻriqxonalar togʻlarda joylashgan (Alpdagi Vanuaz va Pelvu milliy bogʻlari, Pireneydagi Neuvyel qoʻriqxonasi).
Frantsiya juda qulay geografik joyni egallaydi. Oddiy olti burchakli shaklga ega bo'lgan mamlakat har tomondan tashqi elementlardan himoyalangan. Strabon shunday deb yozgan edi: "Bu erda er yuzidagi eng gullab-yashnagan joyni yaratish uchun providentning o'zi tog'larni yotqizdi".Frantsiyada mamlakatni iqlim zonalariga ajratadigan tog'lar bor - Cevennes. Iqlimi bu massivning gʻarbida nam, sharqida quruq. Vosgesning o'rmonli tog'lari (taxminan 1400 m) Elzasni Lotaringiyadan ajratib turadi.
Frantsiyaning shimoliy-g'arbiy qismida Arden tog'lari (700 m dan yuqori bo'lmagan) cho'zilgan, ularning nomi keltcha eman so'zidan kelib chiqqan. Frantsiyaning shimoliy qismi deyarli dengiz sathida joylashgan, ammo mamlakat markazi dengiz sathidan baland. Frantsiyada tekis erlar hukmronlik qiladi.
Frantsiyaning deyarli barcha daryolari Markaziy massivdan boshlanib, Atlantika okeani yoki O'rta er dengiziga quyiladi. Frantsiyadagi eng mashhur daryo - Sena (775 km, lotincha "sokin") - mamlakat tekisliklaridan oqib o'tadi. Daryo keng tarmoqlangan tizimga ega boʻlib, Marna va Oazning katta oʻng irmoqlari va Yonnaning chap irmogʻi bor. Sena nafaqat mamlakatning eng go'zal daryosi, balki Parij va Ruan o'rtasidagi transport harakatini ta'minlaydi. Garonna daryosining manbalari (650 km) Ispaniya Pireneylarida joylashgan. Daryo Tuluza va Bordodan oqib oʻtib, okeanga quyiladi. Asosiy irmoqlari: Tarn, Lot va Dordon.
Frantsiyadagi eng suvli daryo - Rona daryosi (812 km, daryoning laqabi "g'azablangan buqa"). Bu daryo Shveytsariya Alp tog'laridagi Rona muzligidan boshlanadi. Daryoning asosiy irmoqlari Sonna, Dyurans va Izerdir. Laura (1020 km) uzun daryo Fransiyadagi. U markaziy massivdan boshlanadi.Laurada kema yurish mumkin, lekin faqat quyi oqimda. Dekabr va yanvar oylari buning uchun eng to'laqonli oylar hisoblanadi. Laura qirg'oqlari oq ohaktoshlari bilan qimmatli bo'lib, ular yordamida ibodatxonalar va saroylar qurilgan. Frantsiya deyarli 20% o'rmonlar bilan qoplangan, bu erda eman, olxa, qarag'ay va kul o'sadi. Mamlakat janubida Provansda siz mantar emanini va Aleppo qarag'ayini (Livan sadri) topishingiz mumkin. Frantsiyaning janubida doim yashil daraxtlar mavjud. Va hatto emanlar ham mavsumdan tashqari barglarini to'kmaydi.
Frantsiyaning iqlimi juda yumshoq, chunki u asosan dengiz tipiga ega. Yil davomida mamlakat issiq, havo nam. Mamlakatning sharqiy qismi baʼzi joylarda kontinentaldir. Janubi-sharqida yozi issiq bo'lgan subtropik iqlim va issiq qish. Tog'li hududlarda - balandlikning iqlim zonaliligi, ayniqsa Alp tog'lari va Pireneyda aniq.
Shtat G'arbiy Evropada joylashgan. Shimoli-sharqda Belgiya, Lyuksemburg va Germaniya bilan, sharqda Germaniya va Shveytsariya bilan, janubi-sharqda Monako va Italiya bilan, janubi-g'arbda Ispaniya va Andorra bilan chegaradosh. 3120 km ga cho'zilgan dengiz qirg'oqlari Shimoliy va tomonidan yuviladi o'rta er dengizi, Pas-de-Kale, La-Mansh va Biskay ko'rfazi.
Parij Fransiyaning madaniy poytaxti. Bu yerdagi har bir tosh tom ma'noda nafas oladi o'rta asrlar tarixi Yevropa, Fransiya poytaxtida mamlakatning asosiy muzeylari joylashgan.
Fransiya tarkibiga quyidagilar kiradi: Gvadelupa, Martinika, Gviana, Reyunion, Sen-Pyer va Mikelonning xorijdagi departamentlari; Yangi Kaledoniya orolining chet el hududlari, Fransuz Polineziyasi va boshqalar. Poytaxti - Parij. Davlat rahbari - prezident. (1-ilova)
Frantsiya - respublika. Mamlakatda 1958 yilda qabul qilingan, keyingi o'zgarishlar bilan Beshinchi Respublika Konstitutsiyasi mavjud. Davlat rahbari - prezident. Qonun chiqaruvchi organ - parlament bo'lib, u ikki palatadan: Milliy assambleya va Senatdan iborat. ijro etuvchi hokimiyat Prezident va Vazirlar Kengashi tomonidan amalga oshiriladi. Maʼmuriy jihatdan Fransiya hududi 96 departamentga, jumladan, maxsus hududiy-maʼmuriy birlik – Korsika, 22 viloyat va kommunalarga boʻlingan. Frantsiya inqilobidan oldin Frantsiya bo'linib ketgan 37 ta tarixiy viloyatlarning nomlari ham keng qo'llaniladi.Davlat boshligʻi — prezident boʻlib, u 5 yilga saylanadi. Prezident Jak Shirak tashabbusi bilan 2000 yilgi konstitutsiyaviy islohotdan oldin u 7 yilga saylangan. Hukumatni bosh vazir boshqaradi.
Frantsiya hozirda prezidentlik-parlamentli respublika hisoblanadi. Davlat boshligʻi — prezident boʻlib, u umumxalq ovoz berish yoʻli bilan 7 yil muddatga saylanadi. Ikki palatali parlament Milliy Assambleya va Senatdan iborat.