Ekologiya va geografiya kafedrasi

Fransiya shimoliy kengliklarning 42°20' va 51°5' oralig'ida joylashgan; 4°27'W va 8°47'E . Shimoldan janubgacha bo'lgan uzunlik taxminan 975 km., sharqdan g'arbga - taxminan 950 km. Shimolda Frantsiya hududini Pas-de-Kale va La-Mansh daryosi, g'arbda - Biskay ko'rfazi va Atlantika okeani, janubda - O'rta er dengizi yuvib turadi.
Kontinental Frantsiyaning ekstremal nuqtalari:
Kontinental Fransiyaning eng shimoliy nuqtasi - Bres-Dun kommunasi, Shimoliy 51°05" shim. 2°32" E. d.;
Kontinental Frantsiyaning eng janubiy nuqtasi - Puig de Koma Negra qishlog'i, Pireney-Sharq orollari 42°20" shim. 2°31" shir. d.;
Eng g'arbiy nuqta Frantsiya - Cape Pointe de Korsan, Finistere 48°24" shim. 4°47" g'arb. d.;
Fransiyaning eng sharqiy nuqtasi - Lauterburg shahri, Bas Reyn 48°58" shim. 8°13" E. d.
Frantsiya G'arbiy Evropadagi eng katta davlatdir : hududning deyarli beshdan bir qismini egallaydi Yevropa Ittifoqi, keng dengiz bo'shliqlariga ega (eksklyuziv iqtisodiy zona 11 million kvadrat kilometr maydonni egallaydi). Shtat, shuningdek, O'rta er dengizidagi Korsika oroli va yigirmadan ortiq chet el departamentlari va qaram hududlarni o'z ichiga oladi. Mamlakatning umumiy maydoni 547 030 km2 (674 685 km2 xorijdagi mulkni hisobga olgan holda).
Uzunlik qirg'oq chizig'i kontinental Frantsiya 3427 km. Uzunlik quruqlik chegaralari Frantsiya - taxminan 2892,4 km. Frantsiya shimoli-sharqda Belgiya (chegara uzunligi - 620 km.), Lyuksemburg (73 km.) va Germaniya (451 km.), sharqda - Shveytsariya (chegara uzunligi - 573 km.), janubi-sharqda - bilan chegaradosh. Monako (4 4 km.) va Italiya (488 km.), janubi-g'arbiy qismida - Ispaniya (chegara uzunligi - 623 km.) va Andorra (60 km.) bilan.
1.2. Fransiyaning aholisi va migratsiyasi
Fransiya demografiyasi Fransiya aholisining tugʻilish va oʻlim darajasi, immigratsiya va tugʻilish darajasi kabi mavzular boʻyicha sifat va miqdoriy tahlili bilan shugʻullanadi. 2022-yil 20-yanvar holatiga koʻra, Fransiyada 67 410 000 kishi istiqomat qiladi, mamlakatda aholi zichligi boʻyicha har kvadrat kilometrga 93,59 kishi toʻgʻri keladi. Aholining 75% ga yaqini shahar markazlarida istiqomat qiladi.

Aholisining 90 % dan koʻprog’i fransuzlar; shuningdek, elzas va lotaring, katalon, breton, flamand va basklar ham yashaydi. 3,5 mln. muhojir (jazoir, portugal, italyan, ispan, arman va boshqalar) bor. 4 mln. musulmon istiqomat qiladi. Rasmiy tili — fransuz tili. Bundan tashqari, bir qancha mahalliy shevalar ham mavjud. Shahar aholisi 73 %. Aholining 80 % xristian (katolik), 5 % ga yaqini musulmon, 2 % protestant, 1 % yahudiy. Yirik shaharlari: Parij, Marsel, Lion, Tuluza, Nitssa, Nant, Strasburg, Bordo, Monpelye, Lill.
Fransiya asosan frantsuzlar. Biroq, migratsiyaning kuchli oqimi tufayli, etnik tarkibi mamlakat sezilarli darajada o'zgardi. Mamlakatda ko'plab portugallar, italyanlar, ispanlar, marokashliklar, turklar, jazoirliklar va boshqa Afrika davlatlaridan kelgan odamlar yashaydi. Aholining katta qismi (80% dan ortigʻi) katoliklik diniga eʼtiqod qiladi. Rasmiy tili frantsuz tili boʻlib, bu tilda aholining koʻpchiligi soʻzlashadi. Fransuz tilida ko'plab mamlakatlar aholisi so'zlashadi Afrika, Gaiti, frantsuz gvianasi. Ingliz tili ham ishlatiladi (faqat keng tarqalgan parij), agar siz shahar atrofida yoki chekka joylarda ingliz tilida gaplashsangiz, sizni tushunmasligi mumkin.
Fransiyaning demografik bumi boshqa Yevropa mamlakatlarida boshlangan boʻlsa, 18-asrning oʻrtalarida tugadi. Ikkinchi jahon urushidan keyin boshqa Yevropa mamlakatlarida tugʻilish koʻrsatkichlari pasaya boshladi. Frantsiyada bu tendentsiya 1960-yillarga qadar oʻzgarmadi, lekin qisqa vaqt ichida oʻzgardi (bebi boom deb nomlanadi). Keyin, 20-asrning qolgan qismida Frantsiya va boshqa sanoati rivojlangan mamlakatlarda bu tendentsiya pasayishda davom etdi, ammo immigratsiya qisman qoplandi.
Soʻnggi yillarda Fransiya Yevropa Ittifoqidagi yagona yirik davlat (rezidentlar soni boʻyicha) AQShga oʻxshash tugʻilish darajasini saqlab qolishga muvaffaq boʻldi. Ushbu asosga frantsuz vaziyati yuqori immigratsiya darajasini va past immigratsiya darajasini qoʻshadi.
Biz taʼkidlashimiz mumkin boʻlgan muhojirlar orasida koʻpchiligi Yaqin Sharq va Shimoliy Afrikadan, shuningdek, Fransiya mustamlakasi boʻlgan Janubiy Afrikadagi baʼzi mamlakatlardan va Osiyodan, birinchi navbatda Uzoq Sharqdan, shuningdek, fransuzlarga tegishli hududlardan kelgan. Lotin Amerikasidan, lekin ularning sobiq mustamlakalaridan kelgan muhojirlar ham bor: koʻpchilik Gaiti va Kanadadan, asosan Kvebek provinsiyasidan, ham yaxshi ish birlashmalari (ayniqsa, gaitiliklar tomonidan), talabalar almashinuvi, shuningdek, ular oʻrtasida mavjud. mamlakatlar va Frantsiya Ular savdo orqali keladi.
Versingétorix davrida Gaulda taxminan 3-6 million kishi yashagan (eng optimistik raqamlar 15 million haqida gapiradi). Galliyaning zabt etilishi bir million bilan yakunlanadi va yana bir million sotiladi, faqat 1-4 million aholi qoladi; asosan ayollar, qariyalar va bolalar. Rim hukmronligi davrida aholi soni 1-asrda 8 millionga, V asrda 12 millionga koʻtarildi, nemis bosqinlari va ularning hissasi tufayli qisqardi: 500 ming frank va 80 ming burgundiyaliklar.
758 yilda. C., Pepin Short (Papa davlatlarining yaratuvchisi va birinchi kafili) cherkovga tegishli erlarni hisoblagan.762 yilda Buyuk Karl cherkovga tegishli yerlarni ham hisoblab chiqdi. Ammo uning imperiyasining aholisi 15 million kishini tashkil qiladi (Italiya va Germaniyaning shimoliy hududlarini hisobga olgan holda).
IX asrda Fransiyada krepostnoylarni qisman roʻyxatga olish oʻtkazildi. Miloddan avvalgi 800 yilga toʻgʻri kelishi taxmin qilinmoqda. Fransiyada 8,8 million aholi istiqomat qilgan boʻlsa, 900 yilga kelib bu raqam koʻplab bosqinlar va feodal urushlar natijasida 5 millionga kamaydi.
Fransiyaning frankofoniya qiroli va uning vassali, frantsuz bosqinchisi Norman Uilyam oʻz knyazligida olib borgan yirik yer registrlari tufayli 1086-yilda (Angliyada) aholini roʻyxatga olish imkonini berdi. Yangi siyosiy birlashuv natijasida 1200-yilga kelib u 12 million aholiga ega edi. 1328-yilda 13 dan 16 milliongacha baholangan, ammo Qora oʻlim bilan birga tushib ketgan. Ikki yildan soʻng 12 dan 20 milliongacha boʻldi.
1338-yilda Fransiyada 12 milliondan 16 milliongacha aholi bor edi (tarixchi Jorj Dubining hozirgi hisobiga koʻra). Ingliz tarixchilari buni 1340-yilda 21 million; 1345-yilda 20,2 mln; 1350-yilda 18 million va 1400-yilda 16,6 million bu Yuz yillik urushlar tufayli. Urush tugaganidan keyin 1457-yilda aholi soni 19,7 million kishiga yetdi.
16-asrda Fransiyadagi ruhoniylar suvga choʻmish, nikoh va oʻlimlarni roʻyxatga olishlari shart edi. 1539-yilda ism va familiya kiritilishi kerak boʻlgan aholi boshqarmasi tashkil etildi. Oʻsha paytda uning aholisi 15 dan 18 milliongacha boʻlganligi taxmin qilinmoqda. 50 yildan soʻng hisob-kitoblarga koʻra 16 million frantsuz, 1580-yilda 20 million boʻlgan, 1594-yilda din urushlari tufayli 18,5 millionga tushib ketgan.
1600-yilda 20 million boʻlsa, 1670-yilda 18 millionga yetdi.
Birinchi ishonchli demografik baholashni Vauban (1700), 21 mln.
27 million aholiga ega Lyudovik XIV qirolligi aholi soni boʻyicha dunyoda toʻrtinchi oʻrinni egallagan. Baʼzi hisob-kitoblarga koʻra, Lyudovik XIVning yomon hosillari va urushlari 1715-yilga kelib aholining 19,2 million kishiga qisqarishiga olib keldi; Faqat 25 yil oʻtgach, ular 24,6 mln. 1775-yilda 25 million frantsuz, 1789-yilda inqilob davrida 27,6 million edi.