Ekologiya va mehnat muhofazasi

6. Yonuvchan suyuqliklar solingan idishlarning xususiyatlari 
Barrel parametrlari: 
- balandligi, m 
- to'liq quvvat, m3 
- to'ldirish darajasi 
- miqdori 
0,68
52,5
0,95
2
Kanistr variantlari: 
- balandligi, m 
- geometrik hajm, m3 
- to'ldirish darajasi 
- miqdori 
0,65
20
0,9
10
7. Moddalarning yong'in va portlash xavfli xususiyatlari [10] 
n-geptan (S7N16): 
- molyar massa, kg/kmol 
- porlash nuqtasi, ° C 
- LEL, % (haj.) 
- maksimal portlash bosimi, kPa 
- past kaloriya qiymati, MJ/kg 
- suyuqlik zichligi, kg/m3 
- Antuan tenglama konstantalari: 
A 
DA 
SA 
100.203 
-4 
1.07 
843 
44.92 
683,76 
6.07647 
1295.405 
219.819 
 
3-ilova 
1-jadval 
Xonalarni kо„chma о„t о„chirgichlar bilan jihozlash 
meyorlari 
Xona toifasi
Himoyalana- 
digan 
chegara 
maydoni 
kv.m
Yong„in 
sinfi
Sig„imi 10 L 
bо„lgan 
kо„pikli va 
suvli о„t 
о„chirgichlar
Kukunli о„t 
о„chirgichlar, о„t 
о„chirish 
moddasining og„irligi 
kg
Uglekistlotali о„t 
о„chirgichlar, о„t 
о„chirish 
moddasining og„irligi 
L
Xladonli о„t 
о„chirgichlar, о„t 
о„chirish 
moddasining 
og„irligi L
2
4
8(9)
2
5
2
A, B, V1-V4
(yonuvchan 
gazlar va 
suyuqliklar)
200
A
2++
-
2+
1++
-
-
-
V
4++
-
2+
1++
-
-
4+
S
-
-
2+
1++
-
-
4+
D
-
-
2+
1++
-
-
-
YE
-
-
2+
1++
-
2++
-
V1-V4 
(yonuvchan 
gazlar va 
400
A
2++
4+
2++
1+
-
-
2+
D
-
-
2+
1++
-
-
-
YE
-
-
2++
1+
2+
4+
2++

---

50 
suyuqliklardan 
tashqari)
G
800
V
2+
-
2++
1+
-
-
-
S
-
4+
2++
1+
-
-
-
G, D
1800
A
2++
4+
2++
1+
-
-
-
D
-
-
2+
1++
-
-
-
YE
-
2+
2++
1+
4+
2++
2+
Jamoat 
binolari
800
A
4++
8+
4++
2+
-
4+
-
YE
-
-
4++
2+
4+
2++
4+
Izoh. 
1. Turli sinfdagi yong‗inlarni о‗chirishda kukunli о‗t о‗chirgichlar tegishli 
zaryadga ega bо‗lishi kerak: A sinf uchun - AVSE kukun; V, S, YE sinflar uchun - 
VSE yoki AVSE va D sinf uchun D. 
2. "++" belgi bilan obyektlarni jihozlash uchun tavsiya etilgan о‗t 
о‗chirgichlar kо‗rsatilgan, "+" belgi bilan tavsiya qilinan о‗t о‗chirgichlar 
bо‗lmagan taqdirda va tegishli asosga ega bо‗lmagan holda ruxsat etiladigan о‗t 
о‗chirgichlar kо‗rsatilgan, "-" belgi bilan bu obyektlarni jihozlash uchun ruxsat 
etilmagan о‗t о‗chirgichlar kо‗rsatilgan. 
3. Hajmi 50 kub.m dan kо‗p bо‗lmagan yopiq xonalardagi yong‗inlarni 
о‗chirish uchun kо‗chma о‗t о‗chirgichlar о‗rniga yoki ularga qо‗shimcha ravishda 
о‗z-о‗zidan ishlaydigan kukunli о‗t о‗chirgichlardan foydalaniladi. 
4. Qozonxonalar har bir о‗t qalash qutisiga о‗t о‗chirish vositasining og‗irligi 
4 kg dan kam bо‗lmagan 1 dona kukunli о‗t о‗chirgich yoki sig‗imi 5 L dan kam 
bо‗lmagan 1 dona kо‗pikli о‗t о‗chirgich bilan ta‘minlanishi kerak. 
 
4-ilova 
2-jadval 
Xonalarni transportirovka qilinadigan о„t о„chirgichlar bilan
jihozlash meyorlari 
Xona toifasi
Himoyalanadigan 
maydoni kv.m
Yong„in 
sinfi
Havo-
kо„pikli о„t 
о„chirgichla
r, sig„imi 
100 L
Kо„pik-kukunli 
о„t 
о„chirgichlar,
sig„imi 100 L
Kukunli о„t 
о„chirgichlar, 
о„t о„chirish 
moddasining 
og„irligi 80 dan 
90 kg gacha
Uglekistlotali о„t 
о„chirgichlar, о„t 
о„chirish moddasining 
og„irligi kg
25
80
A, B, V1-V4 
(yonuvchi 
gazlar va 
suyuqliklar)
500
A
1++
1++
1++
-
3+
V
2+
1++
1++
-
3+
S
-
1+
1++
-
3+
D
-
-
1++
-
-
YE
-
-
+
2+
1++
V1-V4 
(yonuvchi 
gazlar va 
suyuqliklardan 
tashqari), G
800
A
1++
1++
1++
4+
2+
V
2+
1++
1++
-
3+
S
-
1+
1++
-
3+
D
-
-
1++
-
-
YE
-
-
1+
1++
1+
Izoh. 

---

51 
1. Turli sinfdagi yong‗inlarni о‗chirishda kukunli va havo-kо‗pikli о‗t 
о‗chirgichlar tegishli zaryadga ega bо‗lishi kerak: A sinf uchun - AVSE kukunlari; 
V, S, YE sinflari uchun - VSE yoki AVSE hamda D sinf uchun - D kukuni.
2. "++", "+" va "-" belgilarining ma‘nolari 6-ilovaning 1-jadvalidagi 2-izohda 
keltirilgan
. 
 
 
 
5-ilova 
3-jadval 
Binolar (inshootlar) va hududlarni yong„inga qarshi qalqonlar
bilan jihozlash meyorlari 
 
T/r
Xonalarning yoki tashqi texnologik qurilmalarning portlab-
yonish va yong„in xavfi bо„yicha toifasi hamda xonalarning 
funksional vazifasi bо„yicha nomlanishi
Bir dona 
yong„inga qarshi qalqon 
bilan himoyalanadigan 
maydon, kv.m
Yong„in 
sinfi
Qalqon 
turi
1
A, B, V1-V4 (yonuvchi gazlar va suyuqliklar)
200
A
YOQQ-
A
V
YOQQ-
V
YE
YOQQ-
YE
2
V1-V4 (qattiq yonuvchi modda va materiallar)
400
A
YOQQ-
A
YE
YOQQ-
YE
3
G, D
1800
A
YOQQ-
A
V
YOQQ-
V
YE
YOQQ-
YE
4
Qishloq xо‗jaligi ekinlarini qayta ishlash korxonalarining xonalari 
va ochiq maydonlari
100
-
YOQQ-
QX
5
Turli payvandlash va boshqa olovli ishlarni olib borishga 
mо‗ljallangan xonalar
-
A
YOQQ-
T
Izoh. 
YOQQ-A - A sinfidagi yong‗in о‗choqlari uchun yong‗inga qarshi qalqon; 
YOQQ-V - V sinfidagi yong‗in о‗choqlari uchun yong‗inga qarshi qalqon; 
YOQQ-YE - YE sinfidagi yong‗in о‗choqlari uchun yong‗inga qarshi qalqon; 
YOQQ-QX - qishloq xо‗jaligiobyektlari uchun yong‗inga qarshi qalqon; 
YOQQ-T - transportirovka qilinadigan yong‗inga qarshi qalqon. 
6-ilova 
4-jadval 
Yong„inga qarshi qalqonlarni mexanizatsiyalashmagan 
asbob va inventarlar bilan jihozlash 
meyorlari 

---

52 
T/r 
Mexanizatsiyalashmagan asbob va 
inventarlar, yong„inni о„chirishning 
birlamchi vositalarining nomlari 
Yong„in sinfi va 
yong„inga qarshi qalqonning turiga qarab 
jihozlash meyorlari 
A-sinfi 
YOQQ-
A 
V-sinfi 
YOQQ-
V 
YE-sinfi 
YOQQ-
YE 
YOQQ-
QX 
YOQQ-
T 
1 
О‗t о‗chirgichlar: 
kо‗pikli va suvli, о‗t о‗chirish moddasining 
sig‗imi, L / og‗irligi, kg, 10/9 
2+ 
2+ 
2+ 
2+ 
Kukunli 
о‗t о‗chirish moddasining sig‗imi, L / 
og‗irligi, kg, 10/9 
1++ 
1++ 
1++ 
1++ 
1++ 
о‗t о‗chirish moddasining sig‗imi, L / 
og‗irligi, kg, 5/4 
2+ 
2+ 
2+ 
2+ 
2+ 
uglikislotali о‗t о‗chirish moddasining 
sig‗imi, L / og‗irligi, kg, 5/3 
2+ 
1 
2 
Lom 
1 
1 
1 
1 
3 
Bagor 
1 
1 
4 
Yog‗och dastakli ilgak 
1 
5 
Konnussimon chelak 
2 
1 
2 
1 
6 
Elektr simlarini kesish uchun 
tо‗plam: qaychi, dielektrik poyafzal va 
dielektrik rezinali gilamcha 
1 
7 
Asbestli tо‗shama, jun tolali mato (namat, 
yonmaydigan mato) 
1 
1 
1 
1 
8 
Tig‗li belkurak 
1 
1 
1 
1 
9 
Yapoloq belkurak 
1 
1 
1 
1 
10 
Ayri, panshaxa 
1 
11 
Qurilmalarni tashish uchun arava 
1 
12 
Suv saqlash uchun sig‗im xajmi: 
0,2 kub.m 
1 
1 
0,02 kub.m 
1 
13 
Qum solingan quti 
1 
1 
14 
Qо‗l nasosi 
1 
15 
Diammetri 51 sm, uzunlikdagi 18-20 m 
yong‗inni о‗chirish yengi 
1 
16 
Himoya ekrani 1,4 x 2 m 
6 
17 
Ekranlarni osib qо‗yish uchun tirgaklar 
6 
Izoh. 
1. Turli sinfdagi yong‗inlarni о‗chirishda kukunli о‗t о‗chirgichlar tegishli zaryadga ega 
bо‗lishi kerak: A sinfidagi yong‗inlar uchun kukunli - AVS(YE), V va (YE) - VS(YE) yoki 
AVS(YE) о‗t о‗chirgichlar. 
2. "++", "+" va "-" belgilarining ma‘nolari 6-ilovaning 1-jadvalidagi 2-izohda keltirilgan. 
3. Kо‗pikli, suvli, kukunli va uglikislotali kо‗chma о‗t о‗chirgichlar uchun ikki xil 
markirovka beligilangan: eski markirovkada sig‗im hajmi L da belgilangan bо‗lsa, yangi 
markirovkada о‗t о‗chirish moddasining og‗irligi kо‗rsatilgan. Yong‗inga qarshi qalqonlarni 
kо‗chma о‗t о‗chirgilar bilan jihozlashda ham yangi va ham eski markirovkadan foydalanish 
mumkin. 

---

53 
7- ilova 
5-jadval  
Yong„inni о„chirish birlamchi vositalarining
 
meyorlari 
T/r Xonalar nomlari 
Hisoblash 
meyori 
Yong‗inni о‗chirishning birlamchi vositalarining nomlari 
Kо‗chma о‗t о‗chirgichlar 
Yong‗inga qarshi 
mato 
Uglekislotali 
о‗t о‗chirish 
moddasining 
og‗irligi 5 
kg dan kam 
bо‗lmagan 
Kukunli 
о‗t о‗chirish 
moddasining 
og‗irligi 8 
kg dan kam 
bо‗lmagan 
yoki 2 ta 4 
kg 
Suvli, havo-
kо‗pikli hajmi 
10 L dan kam 
bо‗lmagan 
yoki 2 ta 5 L 
1. Madaniy-ma‘rifiy, 
tomosha, davolash, 
ilmiy, ta‘lim va 
sog‗lomlashtirish 
muassasalari, 
oromgohlar, turar 
joylar va boshqa 
binolar 
a) yо‗lak 
tizimidagi 
maishiy-xizmat 
xonalar 
yо‗lakning 20 
pagonometr 
- 
1 
1 
b) yо‗lak tizimisiz 
(vestibyul bilan), 
lekin har bir 
xonaga kamida 
bitta 
200 m2 
- 
1 
1 
v) arxivlar, 
kutubxonalar 
100 m2 
1 
1 
g) nusxa olish, 
kо‗paytirish 
uskunalarining 
xonalari, fonoteka, 
videotekalar 
200 m2 
2 
2 
2. Laboratoriyalar, 
lekin har bir 
xonaga kamida 
50 m2 
1 
1 

---

54 
bitta 
3. Oshxona, 
omborlar, 
ustaxonalar 
har bir xonaga 
1 
1 
1 
4. Mehmonxona, 
yotoqxona, 
dala hovli va 
yо‗lak tizimli turar 
joylar 
yо‗lakning har 
20 
pagonometr 
2 
1 
1 
- 
5. a) muassasa 
kompleksining 
studiya-apparat 
tezkor-texnologik 
xonalari 
50 m2 
1 
1 
b) yordamchi 
xonalar 
har bir xonaga 
1 
1 
1 
6. Qozonxonalar 
har 100 m2 
1 
1 
1 
7. Garaj xonasi, lekin 
kamida har bir 
xonaga 
har 100 m2 
- 
1 
1 
1 
8. Omborlar 
100 m2 
- 
1 
1 
9. Oshxona, klub, 
konferensiya zali 
va boshqalar, 
lekin har 
bir qavatga kamida 
ikkitidan 
har 100 m2 
- 
1 
1 
10. Shaxsiy turar 
joylar, dala hovli 
va boshqa 
inshootlar 
1 
1 
11. Lift dvigateli 
xonasi 
har bir xonaga 
2 
1 
1 
Izoh. 
1. Ushbu jadvalda kо‗rsatilmagan binolar uchun yong‗inni о‗chirishning birlamchi 
vositalari ularning yong‗in xavfini xisobga olgan holda yuqrida kо‗rsatilgan tartibda, 
shuningdek, binoan jamoat binolari uchun normalarga muvofiq belgilanishi kerak. 
2. Jamoat va ma‘muriy bino va inshootlarining har bir qavatida kamida ikkitadan kо‗chma 
о‗t о‗chirgichlar joylashtirilishi kerak.