Ekologiya va s u V
Download 0.74 Mb. Pdf ko'rish
|
6Zz9YS92VHEFgKIdpbqcLsw1EPgG5Gr0hexjKD4C
- Bu sahifa navigatsiya:
- “EKOLOGIK EKPERTIZA” fanidan amaliy mashgulotlarni otish boyicha uslubiy qollanma
25
POG'ONA Davlat ekologik ekspertiza tizimini tashkil etish va Davlat ekologik ekspertizaning xulosasiga qo'yiladigan talablar DEE O'zb.Res. ekologiya va AMM ekspertiza organ mutaxassis o'tkaz. DEE O'zb.Res. eko logiya va AMM ekspertiza to monidan taqdim etilgan hujjatlarini rasmiylashtirish va ko 'rib chiqish Ko'rib chiqish natijalari bo'yicha DEE xulosasi tuziladi. DEE xulosalariga ijrochi ekspert rahbarining muovini tomonidan viza qo'yiladi va bo'limma rahbari tomonidan imzolanadi. Bosh DEE ning xulosasi obyekt joylashgan hududdagi E va AMM ekspertiza bo'lishiga jonatiladi. DEE o'tkazish muddatlari mehnatning hajmiga bog'liq holda belgilanadi. ( 1 marta amalga oshirirladigan ishlar uchun 45, qayta ekspertiza uchun 30 kun) 5 - mavzu. O'zbekistonda xalqaro ekologik ekspertiza tajribalaridan foydalanish M aqsad: Respublikamizda xalqaro ekologik ekspertiza tajribalaridan foydalanish bo'yicha bilim berishdan iborat. M ashg'ulot rejasi: 1. AQSHda ekologik ekspertiza o'tkazishni o' ziga xos xususiyatlari 2. Yevropa hamkorlik mamlakatlarida ekologik ekspertiza o'tkazish bo'yicha erishilgan yutuqlar 3. Rossiya federatsiyasida ekologik ekspertiza o'tkazishni afzalliklari 4. O'zbekistonda chet mamlakatlar tajribalari asosida ekologik ekspertiza samarasini aniqlash O'zbekistonda ekologik ekspertiza amaliyoti endilikda shakllanayotgan va rivojlanib borayotgan hozirgi sharoitida chet el tajribalarini o'rganish va ulardan mavjud muammolar yechimini topishda foydalanish muhim ilmiy va amaliy ahamiyatga ega. Majburiy ekologik ekspertiza protsedurasini o'tkazish amalda dunyoning deyarli barcha rivojlangan mamlakatlarida qabul qilingan. Ular tashkiliy-huquqiy, ma’muriy prinsiplari, baholash metodologiyasi bo'yicha turli mamlakatlarda bir-biridan farq qiladi. Shu bilan bir qatorda ular uchun umumiy bo'lgan xususiyat ham bor bo'lib, ular qatorida ekologik ekspertizaning, ekologik xavfsizlik va ekologik farovonlikga erishish maqsadlarini amalga oshirishga yo'naltirilishi hisoblanadi. Dunyoda ekologik ekspertiza tartibi (instituti) XX asrning 70-80 yillarida faol shakllana boshlagan. Yangi loyihalarni ekologik ekspertizadan o'tkazishning zarurligi qonunchilik darajasida dunyoda birinchi bo'lib AQSH da amalga oshirildi. 1969 yilda AQSH da ekologik ekspertiza to'g'risidagi qonun qabul qilindi. Ushbu qonun ekologik ekspertizada muqobillik (al’ternativ) talabini majburiy qilib qo'ydi. Bunda loyihani ro'yobga chiqarishning ehtimol tutilayotgan ekologik oqibatlarini tahlil qilish bilan bir qatorda unga qanday muqobillik borligini ko'rsatish ham talab qilindi. AQSH ekologik ekspertizasi mavjud ishlab chiqilgan va rivojlangan qonunlar va normativ aktlar tizimidan iborat bo'lgan federal va mahalliy darajadagi puxta huquqiy asosga ega. Masalan, «Atrof-muhitga ta’sir to'g'risida bayonot»ni (boshqacha aytganda ekologik ekspertizani) tayyorlash protsedurasi loyihani amalga oshirishning ekologik, ijtimoiy, estetik, madaniy-tarixiy oqibatlarini qamrab oladi. Loyihaning bir nechta raqobatlashuvchi variantlari taqdim etilib, ular tahlil qilinadi va taqqoslanadi, shunga asoslanib ekologik xulosa chiqariladi. AQSHda loyihalarni ekologik ekspertizasi atrof-muhitga salbiy ta’sirini bartaraf qilish maqsadida o'tkaziladi va hokimiyat organlarining yetarli darajada ko'p kapital qo'yilmalarni jalb qiladigan xo'jalik qarorlariga taalluqli bo'ladi. 27 1 - Topshiriq Amerika Qo'shma Shtatlarida loyihalarni ekologik ekspertizadan o'tkazilayotganda atrof-muhitga ta’sirini baholash uchun qanday tadbilarni bajarilishini yozib, izohlab bering. AQSH da ekologik ekspertizani ko'pincha federal idoralar amalga oshiradi va uni o'tkazishning yakuniy vazifasi «Atrof-muhitga ta’sir to'g'risida bayonot»ni tuzish bo'lib, shu asosda loyihani ro'yobga chiqarishning ekologik xavfsizligi va maqsadga muvofiqligi to'g'risida xulosa chiqariladi. AQSH federal organlari tomonidan o'tkaziladigan ekologik ekspertiza ko'p hollarda federal ahamiyatga ega bo'lgan sanoat obyektlarini qurishga, federal budjetdan moliyalashtirilgan (sarmoyalanadigan) to'g'onlar, yo'llar va boshqa infrastruktura obyektlarni qurishga taalluqli bo'ladi. Hozirgi vaqtda ekologik ekspertizani qo'llash sohasiga xususiy loyihalar ham kiritilayotir. Xususiy loyihalar, qoida tariqasida, maxsus davlat qarori yoki litsenziyasi olingandan keyin amalga oshirila boshlanadi. Bu esa loyihaning ekologik ekspertizasini va uning ekologik-iqtisodiy asoslanishini talab qiladi. Yevropa Hamkorligi (YH) mamlakatlarida ham yetarli darajada ekologik ekspertiza o'tkazish tajribasi to'plangan va shu asosda ekologik ustuvorlikni amalga oshirishning samarali yo'llarini topishga harakat kuchayib borayotir. Yevropa Hamkorligi uning barcha a’zolari hayotga joriy etish majburiy bo'lgan ekologik ekspertiza bo'yicha maxsus direktiva (ko'rsatma) qabul qilgan. Bu direktivaga ko'ra ekologik ekspertiza ehtimol tutilayotgan o'zgarishlarni bashorat (prognoz) qilishi kerak, ya’ni u bashorat (prognoz) xarakteriga ega bo'lishi lozim. Xalqaro ekologik ekspertiza tajribalari tahlili shuni ko'rsatadiki, ekspertiza xulosalarini hayotga tadbiq etishning aniq va ishlaydigan mexanizmi ishlab chiqilmasa, butkul ekspertiza jarayoni o'z ahamiyatini yo'qotadi. Ekspertizaning xulosalari hayotga tatbiq etilgandagina uni to'la qimmatga ega bo'lgan foydali jarayon va tadbir deb hisoblash mumkin. Shu sababdan AQSH, Yevropa mamlakatlari, Rossiya va boshqa mamlakatlarning ibratli tajribalaridan to'g'ri foydalanish O'zbekistonda ekologik ekspertiza samarasini oshirishga xizmat qiladi. 2 - Topshiriq O'zbekistonda ekologik ekspertiza faoliyatida chet mamlakatlar ekologik ekspertiza tajribalaridan ibrat olsa arziydigan jihatlarini ko'rsatib bering 28 VENN diagram m asi 1. Davlat idoralari ekologiya va atrof- muhit muhofazasi qo'mitasi 2. Iste’molchi tomonidan amalga oshirilishi 3. Kategoriyaga bo' linib Respublika, viloyat va tumanlar miqiyosida turli obyektlarni ekspertizadan o'tkazish 1. Ekspertiza o'tkazish majburiyligi 2. Ekologik xavfsizlikga erishish 3. Ekologik farovonlikga erishish 1. Federal idoralar tomonidan amalga oshirilgan 2. Federal budjetidan amalga oshiriladi 3. Yirik sanoat obyektlari ekspertizadan o'tkaziladi: • To'g'onlar • Yo'llar Seminar m ashg'ulotlari uchun quyidagi m avzular tavsiya etiladi. 1-mavzu. Ekologik ekspertiza fanining predm eti, metodlari va vazifalari Reja: 1. Ekologik ekspertizaning yangi fan va o'quv predmeti sifatida shakllanish va rivojlanishi 2. Ekologik ekspertiza fanining predmeti, obyekti, tadqiqot metodlari 3. Ekologik ekspertiza fanining boshqa fanlar bilan bog' liqligi va o' zaro aloqalari 4. Ekologik ekspertiza fanining maqsadi va vazifalari 2-Mavzu: Ekologik ekspertizaning ilmiy-metodik asoslari Reja: 1. Ekologik ekspertiza to' g' risida tushuncha 2. Ekologik ekspertiza munosabatlarida ekologik qonunlar, qoidalar, prinsiplarga asoslanish 3. Ekologik ekspertizada atrof muhitga ta’ sirini baholash 3-Mavzu: O 'zbekistondagi ekologik vaziyat va uni ekspert baholash Reja: 1. Ekologik vaziyatning umumiy ta’rifi 2. Tabiat komponentlarining ekologik holati 3. Yer resurslari 4. Biologik resurslar 5. Yer osti boyliklari 6. Chiqindilar muammosi 4-Mavzu. Ekologik ekspertizaning asosiy prinsiplari Reja: 1. Ekologik ekspertizaning prinsiplari to' g' risida tushuncha 2. Ekologik ekspertizaning umumiy prinsiplari 3. Ekologik ekspertizaning ilmiy prinsiplari 4. Ekolgik ekspertizaning peridik (huquqiy) prinsiplari 5-Mavzu: Ekologik ekspertizaning huquqiy asoslari Reja: 1. Ekologik ekspertizaning huquqiy asoslari to' g' risida tushuncha 2. Ekologik ekspertizaning huquqiy asoslarining tizimlari 30 3. Ekologik ekspertiza munosabatlari qatnashchilarining huquqlari, majburiyatlari va javobgarligi 6-Mavzu: Ekologik ekspertiza tu rlari Reja: 1. Ekologik ekspertiza turlari to' g' risida tushuncha 2. Davlat ekologik ekspertizasi 3. Jamoat ekologik ekspertizasi 4. Ekologik audit 7-Mavzu. Ekologik ekspertizaga qo'yiladigan talablar va atrof- muhitga ta ’sirni baholash Reja: 1. Ekologik ekspertizaga qo' yiladigan umumiy talablar 2. Ekologik ekspertiza obyektlarining atrof tabiiy muhitga ta’sirining farqlari va ularni baholash 3. Ekologik ekspertiza obyektlarining atrof tabiiy muhitga ta’siri bo'yicha klassifikatsiyalash. 8-Mavzu: Ekologik ekspertizaning asosiy yo'nalishlari Reja: 1. Ekologik ekspertizaning asosiy yo'nalishlari to'g'risida tushuncha 2. Texnologik ekologik ekspertizasi 3. Korxonalar ekologik ekspertizasi 9-Mavzu: Ekologik ekspertiza xizmatini tashkil etish va davlat ekologik ekspertizasining xulosasiga qo'yiladigan talablar1 Reja: 1. Ekologik ekspertiza o' tkazish tartibi 2. Davlat ekologik ekspertiza xizmatini tashkil etish 3. Davlat ekologik ekspertizasi xulosasining strukturasi va mazmuniga qo'yiladigan talablar 31 Ekologik eksperteza fanidan test savollari 1. Eksperteza s o 'z i_________________ ma’nosini bildiradi? A. sinab ko'rish B. solishtirish V. tajriba G. o'xshatish 2. Ekologik ekspertizaning vazifasiga kiradi A. Obyktlarini ishga tushirish B. Obyektlarni faoliyatiga xulosa berish V. Obyektlar faoliyatii baholash G. Yuqoridagilarning hammasi 3. Ekologik ekspertiza to'g'risidagi qonun qachon qabul qilingan? A.2000 y 25 may B.1999 y 15 may V.2002 y 25 may G.2001 y 25 may 4. Ekologik ekspertiza to'g'risidangi Nizom qachon qabul qilingan? A. 2000 y B. 2002y V. 1999y G. 2003y 5. Ekologik ekspertiza fanining vazifasi nimalar iborat A. Obyekt faoliyatining tabiatga ta’sirini B. Obyekt faoliyatining inson salomatligiga ta’sirini baholash V. Ekologik prinsip normativlariga G. Hammasiga 6. Ekologik ekspertiza fani nimalarga asoslanadi. A. Ekologik qonunlaroga B. Ekologik qoidalarga V. Ekologik prinsip normativlariga G. Hammasiga 7. Ekologik ekspertiza fanining predmeti A. Ekspertiza jarayonidagi ekologik munosabatlar B. Ekspertiza jarayonida qo'llaniladigan qonunlar V. Ekspertiza jarayonidagi qo'llaniladigan qoidalar G. Ekspertiza jarayonida qo'llaniladigan me’yoriy hujjatlar 8. Ekologik ekspertizaning subyekti hisoblanadi. A. Buyurtmachi B. Pudratchi V. Iste’molchi G. Hammasi 9. Ekologik ekspertizaning obyekti hisoblanadi A. Davlat dasturlari 32 B. Konsepsiya loyihalari V. Normativ texnik hujjatlar G. Hammasi 10. Ekologik ekspertiza faning uslublariga kiradi? A. Guruhlash B. Ekologik iqtisodiy baholash V. Qiyosiy tahlil G. Hammasi 11. Ekologik ekspertiza fanining asosiy vaziflariga nimalar kiradi? A. Respublikaning barqaror rivojlanishini ta’minlaydigan muammolarni yechish B. Atrof-muhitga ta’sirni kompleks baholash V. Tabiiy resurslardan oqilona foydalanishni tartibga solish G. Hammasi 12. Ekologik ekspertiza tushunchasi necha xil yo'nalishda talqin etiladi? A. ikki xil yo'nalishda B. uch xil yo'nalishda V. to'rt xil yo'nalishda G. yagona yo'nalishda 13. Ekologik ekspertiza boshqaruv tizimida maxsus faoliyat tarmog'i bo'lishi uchun nechta sharoit bo'lishi zarur? A. uchta B. to'rtta V. ikkita G. bitta 14. Ekologik ekspertiza qonun,qoida,prinsiplarga tayangan holda nimalarga asoslanib guruhlarga bo'linadi? A. tuzilmaga B. funksiyaga V. evolutsiyaga G. hammasiga 15. Ekologik ekspertizani funksiyasiga asoslanib bo'lingan guruhlarda nechta ekologik qonun mavjud? A.10 ta B.13 ta V.14 ta G.16 ta 16. Ekologik ekspertizani qonunlarga asoslanib bo'lingan hamma qonunlari soni nechtani tashkil etadi? 17. Ekologik holotni baholosh qanday tartib zanjiriga asoslangan. A. Tabiiy, muvozanatli, bo'hronli, og'ir halokatli, halokatli B. Muvozanatli, tabiiy, og'ir, bo'hronli, halokatli, halokat V. Tabiiy, muvozanatli, bo'hronli, halokatli, halokat 33 G. Tabiiy, muvozanatli, bo'hronli, halokatli, og'ir, halokat 18. Respublikada ekologik ekspertiza talablariga to'la javob beradigan hududlar mamlakatning umumiy maydonining necha foizini tashkil etadi? A 30 B 27 V 33 G 25 19 Ekologik ekspertiza talablariga javob beradigan hududlar O'zbekistonning necha foiz aholisi yashaydi?. A .40 B. 45 V. 50 G. 37 20 Respublika bo'yicha atmosferaga chiqariladigan ifloslantiruvchi moddalarning necha foizi avtomobil transporti hissasiga to'g'ri keladi?. A. 50 B .53 V. 58 G. 60 21 Atmosferani ifloslantinishida ekologik ekspertiza nazoratini amalga oshirishda qanday chora tadbirlarga e’tibor berish lozim? A Korxonalar chiqaradigan chiqindilarni maksimum kamaytirish B. Korxonalardagi texnologik jarayonlarni takomillashtirish V. Nazoratni kuchaytirish G. Hammasi to'g'ri 22 Suv resurslarini tejash va muhofaza qilishning ekologik ekspertiza nazorati uchun muhim yo'nalishini ko'rsating? A. Ichimlik suvi bilan ta’minlash B. Oqava suvlarini tozalash V. Irrigatsiya tuzilmasini modernizatsiyalash G. Hammasi 23. O'zbekistonda yer fondini necha foizi qishloq xo'jaligida foydalaniladi? A) 60,5 b ) 61,5 V) 63,0 G) 65,2 D)70,0 24. Respublikada sho'rlangan yerlar sug'oriladigan yer turlarining umumiy maydoni necha foizni tashkil etadi? A) 45 B) 46 V) 50 G) 43 D) 58 34 25. Ekologik holatning og'irlik darajasiga ko'ra tumanlar nechta rayonlar tizimini tashkil etadi? A) 3 B) 4 V) 6 G) 5 d ) 8 26. Toshkent viloyatidagi qaysi tuman ekologik vaziyatning keskin tumanlar sharoitiga kiradi? A) Bekobod b ) Bo'ka V) Zangiota g ) O r t a Chirchiq D)Yuqori Chirchiq 27. Navoiy viloyatida qaysi tuman ekologik vaziyatning favqulotda tumanlar sharoitiga kiradi? A) Uchquuduq B) Tomdi V) Qiziltepa G) Navoiy D)Xatirchi 28.Qorqalpog'iston Respublikasida qaysi tuman ekologik vaziyatning halokatli tumanlar sharoitiga kiradi? A)Amudaryo B) Mo'ynoq V) To'rtko'l G) Ellikqala D)Chimboy 29.Yevropa Hamkorligi mamlakatlari ekologik ustivorligini amalga oshirishning samarali yo'lini ko'rsating? A) Ekologik toza mahsulotni ishlab chiqarish B) Chiqitsiz texnologiya V) Energiyani kam sarflovchi jihozlarga ega bo'lish G) Hammasi D) A,B 30.AQSHda ekologik ekspertiza qonuni qachon qabul qilingan? A) 1970 b ) 1969 V) 1975 G) 1965 G) 1980 31.E.E.da prinsip so'zi qanday manoni anglatadi? A) asos b ) qat’iylik 35 V) talabchanlik G) a,b D) a,b,d 32.E.E prinsiplariga qanday xususiyat xos emas? A) obyektiv o'zaro bog'langanlik B) tarixan shakllanganlik V) tizimlilik G) subyektiv bog'langanlik D) Hech qaysisi 33.Hozirgi zamon E.E prinsiplarining nechta yo'nalishi mavjud? A) 3 ta B) 2 ta V) 4 ta G) 5 ta D) 6 ta 34.Qaysi yo'nalish E.E. prinsipiga kiradi? A) umumiy prinsip B) ilmiy prinsip V) huquqiy prinsip D) a,b E) a,b,d 35.Ekologik ekspertizaning umumiy prinsipiga qaysi biri kiradi? A) tabiatning birlamchiligi B) tabiiylik prinsipi V) a,b G) soxta muvafaqiyat prinsipi D) a,b,d 36. Ilmiy asoslangan e.eprinsiplariga nimalar kiradi? A) Ekologik xavfsizlik prezumsiyasi B) Tabiiy muhitga ta’sirini baholashning kompleksligi V) jamoatchilik fikrini hisobga olish G) a,b D) a,b,d 37.E.E. huquqiy prinsipiga nima kiradi? A) Qonuniylik B) Asoslik V) Xolislik G) A,B D) A,B,D 38.E.Eni huquqiy normalarining asosiy bosh manbaini ko'rsating? A) tabiatni muhofaza qilish to'g'risidagi qonun B) O'z. respublikasining Konstitutsiyasi V) E.E to'g'risidagi qonun G) O'zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari 36 D) A, B 39.Davlat ekologik ekspertizasi sifatini baholash mezonlarining ro'yxati qachon tasdiqlangan? A ) 1996 b ) 1997 V ) 1998 G) 2000 D) 2002 40.E.E. subyektiga nima kiradi? A) buyurtmachi B) pudratchi V) iste’molchi G) A, B D) A, B, V 41. Davlat ekologik ekspertizasi soxasidagi maxsus vakolatli organni ko'rsating? A) davlat standartlash boshqarmasi B) vazirlar mahkamasi huzuridagi maxsus bo'lim V) tabiatni muhofaza qilish qo'mitasi G) sog'liqni saqlash vazirligi D) prezident devonidagi maxsus bo'lim 42. E.E. pudratga bo'lib qaysi tashkilot hisoblanadi? A) ayrim mutaxassislar B) ilmiy tadqiqot institutlari V) maxsus komissiyalar G) A, B, V D) A, B, 43. E.E turlariga qaysi biri kiradi? A) davlat E.E B) idoraviy E.E V) jamoat E.E G) A,V, S D) A, V 44. E.E. maxsus turlariga qaysi bir ekspertiza turi kiradi? A) ekologik -sanitarya ekpertizasi B) eeologik audit V) ekologik - normativ G) A,B, V D) A, B, 45. E.E bir turi bo'lgan ekoauditni asosiy yo'nalishini ko'rsating? A) standartlarga rioya qilish B) javobgarlik V) ekologik sug'irtalash G) A,B,V D) A, B 37 46. Quyidagi qaysi obyektni E.E dan o'tkazish majburiydir? A) davlat dasturi loyihalari V) loyiha oldi va loyiha hujjatlari S) Yangi mahsulotni yaratish oid hujjatlar D) A,V, S E) A, V 47. E.E ga taqdim etilayotgan atrof - muhitga ta’sirini baholash materialiga qaysi bir hujjat kiradi? A) atrof - muhitga ta’sir to'g'risidagi bayonat loyihasi V) atrof - muhitgata’siri to' g' risidagi bayonat S) ekologik oqibatlar to'g'risidagi bayonat D) A,V, S E) A, V 48. Ekologik oqibatlar to'g'risidagi bayonatda qaysi ekologik normativ ko'rsatiladi? A) ruxsat etilgan oqavalar V) ruxsat etilgan chiqindilar S)ruxsat etilgan me’yor D) A,V E) A, V, S 49. Xalq xo'jaligi tarmoqlarining atrof - tabiiy muhitga ta’siri bo'yicha klassifikatsiyasiga qaysi daraja kiradi? A. katta V. o'rta S. past D. eng past E. A, V, S 50. Antropogen faoliyat turlarining atrof - muhitga ta’siri nechta kategoriyasi bo'linadi? A. 2 ta V. 3 ta S. 5 ta D. 4 ta E. A, V, S 51. Antropogen faoliyat turlari ro'yxati jami nechta nomdan iborat? A. 100 V. 110 S. 105 D. 95 E. 85 52.“Ekologik monitoring” to'g'risidagi qonun qachon qabul qilingan? A.1996y V.1998 y S.1999 y 38 D.2000 y E.to'g'ri javob yo'q 53. Ekologik nazorat nazoratning qaysi turiga kiradi? A. Davlat V. Jamoat S. Nodavlat D. A,S. E. A,V,S. 54. Qaysi davlat organi davlat ekologik ekspertizasinpr o'tkazadi?. A. Yer reserslari davlat qo'mitasi V. Ishlab chiqarish va konlarni da ishlarni xavfsiz olib borish agentligi S. Tabiatni muhofaza qilish davlat qumitasi D. Ichki ishlar vazirligi E. Tashqi ishlar vazirligi 55. Ekosan..................................... A. Xalqaro fond V. Mahalliy fond S. Respublika fondi D. Okrug fondi E. Region fondi 56. Ekologiya bo'yicha kim davlat bosh eksperti? A. Prezident V. Bosh vazir S. Bosh prokuror D. Oliy sud raisi E. To'ri javob yo'q 57. Avtomobildan havoga me’yordan ortiq SO gazini chiqargan haydovchi qanday javobgarlikka tortiladi? A. Jinoiy V. M a’muriy S. Ahloq tuzatish D. Fuqaroviy E. T o'g'ri javob yo'q 58. M a’muriy javobgarlik to'g'risidagi kodeksning nechta moddasi atrof-muhit muhofazasiga oid? A. 30 V. 34 S. 32 D.36 E. 40 59. Kodekslarda ekologiya sohasiga jinoyatlar oid necha xil jazo qo'llaniladi? A. 3 V. 4 S. 5 39 D. 6 E. 7 60. Ekologiya sohasida qilgan jinoyatlari uchun kimlar javobgarlikka tortiladi? A. Mansabdor shaxslar V. Xodimlar D. Yuridik shaxslar E. Jismoniy shaxslar 61. Yer resurslari davlat qo'mitasi qachon tashkil tapgan? A. 1992 yilda V. 1994 yilda S. 1996 yilda D.1998 yilda E. 2000 yilda 62. Yerlar ekologiya huquqiga m uvofiq............. obyekti sifatida qaraladi A. Kompleks V. Integral S. Differensial D. A,V E. V.S 63. Tabiatni muhofaza qilish davlat qumitasi qaysi munosabatlarni regulirovka qiladi? A. Sohalararo V. Boshqaruv S. Kompleks D. Xo'jalik subyekti sifatida E. Hech qanday 64 . lar yerni ekologik huquqiy muhofaza qilishga kiradi. A.Tarqatish V.Bo'linmalarga tarqatish S. Uchaskalarga tarqatish D. Hisobga olish E.To'g'ri javob yo'q 65. Qaysi qonun yerni muhofaza qilish oid? A. Yer kodeksi V. Tabiatni muhofaza qilish to'g'risidagi qonun S. Fuqarolik kodeksi D. Jinoyat kodeksi E. A.V 66 Qonunga muvofiq yerdan ratsional foydalanish............................................. A. Yer to'lovlarida imtiyozlar berish V. Moddiy rag'batlantirish S. Qo' shimcha yer uchastkalari berish D. Imtiyozli kreditlar berish E. Hamma javoblar to'g'ri 40 67. Qishloq xo'jalik maqsadlarida ishlatiladigan yer fondi ....... darajaga ega? A.Birinchi darajali V. Ikkinchi darajali S.Uchinchi darajali D. To'rtinchi darajali E. Ahamiyatsiz 68. Tabiat muhofazasidagi yerlar nimadan ozod qilinadi?. A. Soliqlardan V. Boshqaruvdan S. Tartibga solishdan D. Muhofaza qilishdan E. Ratsional ishlatishdan 69. Ekologik talablarni bajarmaslik shaxslarni huquqiy javobgarlikka tortishga asos bo'ladimi? A. Ha V. Yo'q S. Faqat jinoyat qilsa D. Qisman E. Intizomiy 70. Tuproq faqat qaysi xossalarni namoyish qiladi A. Mineral tarkibga egaligi V. Organik tarkibga ega ekanligi S. Hosildorligi D. Qonun bo'yicha tarkibga ega ekanligi E. Hech qaysisi 71. Suvdan foydalanishning maqsadli normalarini ko'rsating? A. Sanoatda qo'llash V. Qishloq xo'jaligi maqsadlari uchun S. Tog' metallurgiya sanoatida D. Transportda E. Ichimlik suvi va maishiy xizmatda 72. “Suv va undan foydalanish” to'g'risidagi qonunga muvofiq suv fondi necha gruppaga bo'linadi?. A. 3 V. 4 S. 5 D. 6 E. 7 73. Yer osti suvlaridan maxsus foydalanishni davlat nazorat qilish qaysi organga yuklatilgan?. A. Tabiatni muhofaza qilish davlat qo'mitasiga V. Yer resurslari davlat qo'mitasiga S. Geologiya va mineral resurslar davlat qo'mitasiga D. Qishloq va suv xo'jaligi vazirligi 41 E. Sanoat va konlarda ishlarni xavfsizligi ta’minlovchi agentlik 74. Orol dengizi____________________ huquq obyekti A. Milliy V. Mahalliy S. Regional D. Xalqaro E. T o'g'ri javob yo'q 75. “Suv va undan foydalanish” to'g'risidagi qonun necha bob va moddadadan iborat? A.XXV bob va 120 moddadan B.XXV bob va 119 moddadan C.XXIX bob va 119 moddadan D.XXIX bob va 120 moddadan E.XXIX bob va 118 moddadan 76. Suv qonunlarinlarin huquqiy buzilganda qanday yuridik javobgarlik qo'llaniladi?. A. Suv obyektlarini o' zboshimchalik bilan qzlashtirgan holda V. Suv obyektlaridan o'zboshimchalik bilan foydalanilganda S. Daryolarni iflos qilganda D. Suvdan xo'jasizlik bilan foydalanilganda E. Hamma javob to'g'ri 77. “Yer osti boyliklari” to'g'risidagi Yangi qonun yilda qabul qilingan? A. 1994 yilda V. 1998 yilda S. 2000 yilda D. 2001 yilda E. 2002 yilda 78. Yer osti boyliklari qaysi funksiyani bajaradi? A. Ekologik V. Iqtisodiy S. Sog'lomlashtiruvchi D. A.V. E. A.V.S. 79. “Konsessiyalar” to'g'risidagi qonun qaysi munosabatlarni tartibga soladi?. A. Moddiy boyliklarni chet ellik investorga berishni V. Suvni ches ellik investorga berish S. Yer osti uchastkalarini chet ellik investorga berish D. Yer uchastkalarini chet ellik investorga berish E. A.V.S. 80. Jismoniy va yuridik shaxslar o' simlik dunyosida qancha muddatga foydalanish mumkin? A. Uzoq muddatga. 50 yil V. Qisqa muddatga 10 yil S. Uzoq va qisqa muddatga 10 yil 42 D. Muddatsiz E. Uzoq va qisqa muddatga 3 10 yilga 81. O'zbekistonda o'rmonlar qaysi funksiyani bajaradi? A. Iqtisodiy V. Ekologik S. Ijtimoiy D.Estetik E.prosvetiteln 82 “O'rmonlar to'g'risida “gi qonun qachon qabul qilingan? A. 1999 yil 26 dekabrda V. 1999 yil 27 dekabrda S. 1999 yil 26 avgustda D. 1999 yil 15 aprelda E. 1999 yil 27 avgustda 83.O'rmon fondi va o'rmon yer fondi o'rtasida farq bormi? A. Bor V. Deyarli yo'q S. Yo'q D. Bir xil E. Sinonim so' zlar 84. Biologik xilma xillik to' g' risida qabul qilingan? A. Qonun V.Yechim S. Farmon D. Kodeks E. Hech narsa 85.Tabiatda yashovchi hayvonlar va ularning podalari ekologik huquq obyekti bo'la oladimi? A. Yo'q V. Qisman bo'lishi mumkin S. Bo'lishi mumkin D. Podasi bo'lishi mumkin 86. “atmosfera havosini muhofaza qilitsh to'g'risidagi “ qonun qachon qabul qilingan? A. 1996 yil 26 dekabrda V. 1996 yil 27 dekabrda S.1996 yil 26 avgustda D. 1997 yil 26 dekabrda E. 1997 yil 27 dekabrda 87 . atmosfera havosiga kiradi? A. Tuproq havosi V. Suv havosi S. Troposfera havosi D. Stratosfera havosi 43 E. S.D. 88 . lar alohida himoya qilinadigan tabiatning regionlariga kiradi? A. Tarixiy haykallar V. Harbiy poligonlar S. Qadimiy yodgorliklar joylashgan yerlar E. T o'g'ri javob yo'q 89. Qanday muhofaza qiltinadigan kompleks obyektlar xalqaro monitoring vetvisiga kiradi. A. Qo'riqxona V. Zakaznoy qo'riqxona S. Biosfera qo'riqxonasi D. Milliy park E. Dendrologik parklar 90. Tabiiy kurort zonalari necha darajaga bo'linadi? A. 2 V. 3 S. 4 D. 5 E. 6 91. O'zekistondagi qaysi qo'riqxona biosfera qo'riqxonasi maqomini olgan? A. Zomin V. Chotqol S. Bunday - tugay D. Zarafshon. 92. Quyidagi tabiiy resurslardan qaysi biri tugallanmaydigan resurslar turkumiga kiradi? A.quyosh radiatsiyasi, dengiz mavjlari energiyasi, shamol va yer qa’ri energiyasi hamda suv va atmosfera havosi (nisbatan) B.suv, o'simliklar va hayvonot dunyosi, qazilma boyliklar. S.suv, havo, quyosh radiatsiyasi, mineral resurslar, o'simlik va hayvonot dunyosi, yashash muhiti. D.quyosh radiatsiyasi, shamol va dengiz mavjlari energiyasi, suv energiyasi. 93. Tabiatning biologik muvozanati deganda nimani tushunasiz? A.tabiatdagi barcha jarayonlarning tabiat qonunlari asosida o'zgarishi; B.tirik va o'lik tabiat vakillari miqdori va sifatining bir xilda saqlanishi; S.tabiatdagi jarayonlar yerdamida atrof-muhitni o'z xususiyatlarini tiklash qobiliyati; D.hayvonot dunyosi va o'simliklarning miqdorini bir xilda saqlanishi; 44 94. Tabiatni muhofaza qilish deganda nimani tushinasiz? A.tabiatni ifloslanishiga,zaharlanishiga,salbiy o'zgarishlariga yul qo'ymasligi,tabiiy resurslarni qayta tiklash tadbirlarini amalga oshirish. B.havoni ifloslamaslik S.tabiiy resurslardan oqilona foydalanishni amalga oshirish D.tabiatga chiqindilar chiqarmaslik,resurslardan oqilona foydalanish va ularni qayta tiklash tadbirlarini amalga oshirish 95. Tabiiy resurslar nimalardan iborat? A. havo, suv, tuproq, o'simlik, hayvonot, yer osti mineral va kosmik resurslar. B. suv, tuproq,o'simlik,yer osti mineral resurslari S.y yer osti mineral resurslari, tuproq, o'simlik,hayvonot va kosmik resurslari D. neft va gaz resurslari 96. Transportdan atmosferaga chiquvchi ifloslovchi elementlar qaysilar? A. Pb, CO2, CO, NO2, NO3, SO2 B. H2, ch, h2s, so2, o3 S. Co, ch, no3, no2, so2 D. H2, h2s, so2 97. Atmosfera havosini issiqlik rejimini buzilishi sabablari. A.havodagi karbanat angidrid gazini miqdorini ko'payishi,yashil o'simliklar maydonini qisqarishi. B.havoga chiqarilayotgan issiq chiqindilar S.havoga sanoatdan, issiqlik energetikasidan chiqarilaetgan chiqindilar va ko'plab raketalarni uchirilishi D.orolni qurishi 98. Atmosfera havosini ifloslanishidan, zaharlanishidan muhofaza qilish usullarini ayting. A. sanoatda bezarar texnalogik jarayonlarni qo'llash, elektr toki va gaz, quyosh energiyasi bilan yuradigan transportlarga o'tish daraxtzorlar barpo qilish B. elektr toki bilan yuradigan transportlarni joriy qilish, chang tutun va zaharli moddalarni havoga chiqarmaslik,daraxtzorlar barpo qilish. S. tutun, chang, zaharli chiqindilar manbalariga chang, tutun zaharli moddalarni tutib qoladigan filtrlar, tutkichlar o'rnatish, transportlarda ekologik bezarar D. ekilgilardan foydalanish elektr toki bilan yuradigan transportlarga o'tish, daraxtzorlar barpo qilish. Sanoatda bezarar texnologiyalarga o'tish 45 99. Atmosfera havosini ifloslovchi manbalar. A.sanoatdan, energetikadan, transportdan chiqayotgan chiqindilar va chang tuzonlari. B.zavod, fabrikalar, transportdan va issiqlik energetikadan chiqayotgan chiqindilar. S.havoga chiqarilaetgan issiq chiqindilar. D.tabiy va sun’iy manba mahsulotlari sintetik organik moddalar va oqova suvlar bug'lari bilan ifloslanishi shakillari mavjud. 100. Suv obyektini foydali xususiyatlari nim adan iborat. A.suv-bu ichimlik, sug'orish, sovutish, texnologik jarayonlar manbai, akvatoriyani bir qismi, energiya va xomashyo manbai, davolash va dam olish vositasi; B.suv-bu oddiy ichimlik va sug'orish manbai, sanoat xomashyosi, dam olish va baliqchilik maskani; S.suv-bu ichimlik, sug'orish, texnologik jarayonni, energiya olish manbai, dam olish, baliqchilik va sog'liqni saqlashni vositasi D.suv-bu faqat ichish, sug'orish, texnologik jarayonlar manbai va dam olish maskani; 46 VII. Asosiy va qo'shim cha o'quv adabiyotlar ham da axborot m anbalari Asosiy adabiyotlar 1. Jumaev T.J. «Ekologik ekspertiza». O'quv qo'llanma. T., TDIU 2004 -128 b. 2. Donchenko V.K. Pichurka V.M. Ekologicheskaya ekspertiza.Uchebnoe posobie. -M.: Akadem nauk. 2010.- 502 st. 3. David Tyldesley. A Handbook on Environmental Impact Assessment. Scottish Natural Heritage. Glazgo. 2005 - 278 p. Qo'shim cha adabiyotlar: 4. Mirziyoyev SH.M. Erkin va farovon demokratik O'zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. Toshkent, O'zbekiston, 2016.-56 b. 5. Mirziyoyev SH.M. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib - intizom va shaxsiy javobgarlik - har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo'lishi kerak. Toshkent, O'zbekiston, 2017.-104 b. 6. Mirziyoyev SH.M. Qonun ustivorligi va inson manfaatlarini ta’minlash - yurt taraqqiyoti va xalq farovonligini garovi. Toshkent, O'zbekiston, 2017.-48 b. 7. Mirziyoyev SH.M. O'zbekistonni rivojlantirishning beshta ustivor yo'nalishi bo'yicha Harakatlar strategiyasi. T., O'zbekiston, «Gazeta.uz». 8. Nigmatov A. Ekologiya huquqi.-Darslik - T.: Noshir 2012 - 421 b. 9. Otaboev SH., Nishonov A. “Inson va biosfera”. Risola.- T.: O'qituvchi, 1995 -85b. 10. Nikitin D.N., Novikov YU.V.“Okrujayushaya sreda i chelovek” Uchebnik. - M.:: Vbisshaya shkola 1980 g. - 239 s. 11. Xamraev S.S. Yer osti boyliklaridan foydalanish va muhofaza qilishni huquqiy tartibga solish muammolari. Metodik ko'rsatma. - T.: TDYUI 2003 - 28b. 47 12. Xaitboev F.P. Hozirgi zamon asosiy huquqiy tizimlari. O'quv qo'llanma. - T.: TDYUI 2006 - 48b. 13. Xolmo'minov J.T. Tadbirkorlarning tabiiy resurslardan foydalanish huquqi. Metodik ko'rsatma. - T.: TDYUI 2011 - 60b. 14. Buks I.I., Fomin S.A. «Ekologicheskaya ekspertiza i otsenka vozdeystviya na okrujayuщuyu sredu. Uchebnik (OVOS)». - Moskva, MNEPU, 1998g. - 287 st 15. Ismailxodjaev B.SH. Ekologik ekspertiza fanidan amaliy mashg'ulotlarni o'tish bo'yicha metodik ko'rsatma. T.: TIMI 2013 - 20 b. 16. Ismailxodjaev B.SH. Ekologik ekspertiza fanidan mustaqil ishlarni bajarish bo'yicha metodik ko'rsatma. T.: TIMI 2013 - 12 b. Internet saytlari 17. www.uznature.uz - O'zbekiston Respublikasi Ekologiya va atrof-muhit muhofazasi davlat qo'mitasi portali 18. www.lex.uz - O'zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi 19. www.atrofmuhit.com 20. www.google.uz 21. www.ziyonet.uz 48 MUNDARIJA Kirish....................................................................................................... 3 1-Mavzu. Ekologik ekspertizaning huquqiy hujjatlari bilan tanishish................................................................................................... 4 2-Mavzu. O'zbekistondagi ekologik vaziyatni ekspert baholash mezonlari va ekologik rayonlashtirish........................................................................ 8 3-Mavzu. Atmoferaga, suvga, tuproq qatlamiga, hayvonot va o'simlik dunyosiga bo' ladigan ta’sirlarni baholash............................................. 15 4-Mavzu. Ekologik ekspertiza xulosasining tuzilmasi, mazmuni va uni tayyorlashning uslubi.............................................................................. 23 5-Mavzu. O'zbekistonda xalqaro ekologik ekspertiza tajribalaridan foydalanish............................................................................................... 27 Seminar mashg' ulotlari uchun quyidagi mavzular tavsiya etiladi....... 30 Testlar...................................................................................................... 32 Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati........................................................ 47 49 ISM OILXO' JAEV BAHODIRXO'JA SHARIPXO’JAEVICH MIRZAQOBULOV JAHONGIRM IRZO BAXTIYORJON O 'G 'L I “EKOLOGIK EKPERTIZA” fanidan amaliy mashg'ulotlarni o'tish bo'yicha uslubiy qo'llanma Muharrir: M.Mustafayeva. Musahhih: Bosishga ruxsat etildi:______________ Qog'oz o'lchami 60x84.1/16.Hajmi 3,12. 10 nusxa. Buyurtma №_______________________ TIQXMMI bosmaxonasida chop etildi. Toshkent-100000.Qori-Niyoziy ko'chasi 39-uy. 50 Download 0.74 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling