Ekonometrika

TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI

Iqtisodiyot va turizm fakulteti

Iqtisodiyot yo‘nalishi 3-kurs 321-guruh talabasi
Ro‘ziyev Alisherning

“EKONOMETRIKA”

fanidan

TAJRIBA IShI

Termiz - 2023

IQTISODIY JARAYoNLARNI MODELLAShTIRISh

2015 yilda mintaqa xududlari bo‘yicha quyidagicha ma’lumotlar berilgan:

Tartib raqami	O‘rtacha daromad mln so‘m, x	Jon boshiga istemol qilingan go‘sht kg, y
1	2,5	6,5
2	3,5	7,5
3	4,5	8,5
4	5,5	9,5
5	5,5	11,5
6	6,5	14,5
7	7,5	12,5
8	7,5	15,5
9	8,5	17,5
10	9,5	19,5

Topshiriq:
1. Berilgan ma’lumotlar asosida korrelyatsiya maydonini tuzing va bog‘lanish shaklini aniqlang.
2. Chiziqli regressiya tenglamasi parametrlarini hisoblang va b parametrining iqtisodiy mazmunini izohlang.
3. Korrelyatsiya va determinatsiya ko‘rsatkichlari yordamida bog‘lanish zichligiga baho bering.
4. Elastik koefitsienti hisoblang va uning iqtisodiy mazmunini izohlang.
JAVOB
Yechim:
Ushbu masalani Microsoft Excel dasturi yordamida hisoblaymiz.
1. Korrelyatsiya maydonini tuzamiz va bog‘lanish shaklini aniqlaymiz.
Birinchi topshiriqni bajarish uchun x va u ma’lumotlarini, birinchi navbatda x omil belgi ma’lumotlarini tartib bilan joylashtirib ularga mos natijaviy belgi ma’lumotlarini joylashtirib chiqamiz. Natijada bir xodim hisobiga o‘rtacha kunlik yashash minumumi ortib borishi bilan o‘rtacha kunlik ish haqi ham ortib borgan ekanligini ko‘rishimiz mumkin. Xulosa qilish mumkinki bu belgilar o‘rtasida to‘g‘ri chiziqli bog‘lanish mavjud. Shuning uchun chiziqli ko‘rinishdagi tenglamadan foydalanamiz. Bu xulosani grafik tarzda ham talqin qilish mumkin.
Korrelyatsiya maydonini tuzish uchun Microsoft Excel dasturidan foydalanimiz. Buning uchun ma’lumotlarni ketma ket kiritamiz: oldin x ma’lumotlarini keyin u ma’lumotlarini kiritamiz.
Keyin x va y ma’lumotlar doirasini belgilab olgan holda yuqoridagi menyudan: Vstavka / Tochechnaya diagramma / Tochechnaya tanlaymiz.

1-rasm. Korrelyatsiya maydoni
Korrelyatsiya maydonini tuzish jarayoni shuni ko‘rsatadiki, bu bog‘lanish to‘g‘ri chiziqli bog‘lanishga yaqinligi ko‘rsatadi. Chunki nuqtalar amalda to‘g‘ri chiziq bo‘ylab joylashgan.
2. regressiya tenglamasi parametrlari a va b koeffitsientlarni topamiz.
Birinchi yo‘l. Yuqoridagi 1-rasmdagi korrelyatsiya maydonining istalgan nuqtasi ustiga sichqoncha ko‘rsatkichini olib kelib, sichqonchaning o‘ng tugmasini bosamiz va Dobavit liniyu trenda ni tanlaymiz.

Quyidagi darcha paydo bo‘ladi:

Undan Parametrы linii trenda dan Lineynaya ni tanlaymiz va pastda pokazыvat uravnenie na diagramme ga belgicha qo‘yamiz.

Natijada y = 1,8964x + 0,732

regressiya tenglamasiga ega bo‘lamiz.

Ikkinchi yo‘l. Buning uchun avval Microsoft Excel dasturida Dannыe > Analiz dannыx menyusi mavjudligini tekshiramiz. Agar mazkur menyu mavjud bo‘lmasa, uni quyidagi yo‘l bo‘yicha faollashtiramiz:

Avvaliga Fayl > Parametrы > Nastroyki tanlamiz va quyidagi oyna paydo bo‘ladi:

Ushbu oynaning quyi qismidagi Pereyti... tugmachasini bosamiz va keyingi paydo bo‘lgan oynachadan Paket analiza tanlanmasiga belgi qo‘yamiz:

Regressiya tenglamasi parametrlarini topish uchun:

1. 
   Taxlil qilinayotgan ma’lumotlarning diapazonini sichqoncha bilan belgilab olamiz. Bizning misolimizda diapazon B2 dan S13 gacha.
   

2. 
   Excel dasturining yuqori qismidagi Dannыe > Analiz dannыx menyusini tanlaymiz va quyidagi oyna paydo bo‘ladi.
   

3. 
   Ushbu oynadan “Regressiya” ni tanlaymiz. Natijada quyidagi darcha paydo bo‘ladi:
   

4. 
   Ushbu darchadagi Vxodnoy interval y maydoniga “O‘rtacha kunlik ish haqi, ming so‘m” y natijaviy belgi ma’lumotlari diapazonini kiritamiz. Bizning misolda bu diapazon S2 dan S13 gacha. Xuddi shuningdek Vxodnoy interval X maydoniga – “Bir xodim hisobiga kunlik yashash minumumi ming so‘m” x omil belgi ma’lumotlari diapazonini kiritamiz. Bizning misolimizda bu diapazon B2 dan B13 gacha. Keyin Parametrы vыvoda ni tanlaymiz va uning ro‘parasidagi maydonga regression taxlil ma’lumotlarini chiqarish yacheykasini ko‘rsatamiz. Misol uchun E2 ni tanlaymiz va OK tugmachasini bosamiz.
   

5. 
   Natijada regression taxlil ma’lumotlari paydo bo‘ladi:
   

Natijalardan regressiya tenglamasi parametrlari bo‘lgan a va b koeffitsientlari mos ravishda 0.73 va 1.89 tengligini bilib olamiz va quyidagi regressiya tenglamasiga ega bo‘lamiz:

y = 1,8964x + 0,732
Iqtisodiy mazmuni: Jon boshiga istemol qilingan go‘sht 1.89 kg, ni tashkil kiladi