Ekonometrikaga kirish. Ekonometrika asoslarining predmeti–bu iqtisodiy jarayonlar va hodisalarning o„zaro bog„liqligini miqdoriy ifodalanishni o„rganish hisoblanadi. Iqtisodchilar “Ekonometrika”

Chiziqli va chiziqsiz regression bog„lanishlar
Regression tahlil bir yoki bir nechta omillarning natijaviy ko„rsatkichga ta‟sirini tahlil qilish uchun qo„llaniladi.
Agar korrelyatsion tahlil asosida o„rganilayotgan xodisalar o„rtasidagi bog„liqliklar mustahkam (ya‟ni etarlicha kuchli va statistik jihatdan ahamiyatli) bo„lsa, ularning matematik ifodasini regression model ko„rinishida topish va uning adekvatligini baholash maqsadga muvofiqdir. Juft regressiyada analitik bog„lanish turini tanlash uchta usul orqali amalga oshirilishi mumkin:
- grafik (korrelyatsiya maydonini tahlil qilish asosida);
- analitik (o„rganilayotgan xodisalar o„rtasidagi munosabatni nazariy jihatdan o„rganish asosida);
- eksperimental (qo„llaniladigan sifat mezoni asosida eng yaxshi tanlovi bilan har xil turdagi bir nechta modellarni qurish). Approksimatsiya (lotin tilidan approximo –yaqinlashib) –bu empirik ma‟lumotlarni funksiya ko„rinishidagi taxminiy ifodasidir.
Olingan funktsional bog„lanish regressiya tenglamasi yoki regressiya deb ataladi. Juft regressiya- bu y o„zgaruvchining o„rtacha qiymatibir erkli o„zgaruvchi x
ga bog„liqligini ifodalaydigan model
y= f (x)
bu yerda y - bog„liq o„zgaruvchi (natijaviy ko„rsatkich);
x –bog„liq bo„lmagan o„zgaruvchi (belgi–omili).
Juft regressiya o„zgaradi, agar dominant omil bo„lsa o„zgaruvchining katta
qismini keltirib chiqaradigan, bu regressiya qo„llaniladi.
Ko„p omilli regressiya –bu bog„liq o„zgaruvchi y ning o„rtacha qiymatining bir
necha erkli , ,... , 1 2 p x x x
Ko„p omilli regressiya natijaviy omilga ta‟sir etuvchi omillardan bitta dominant omil bilan ajralib turilmasligi va bir nechta omillarning bir vaqtda ta‟siri hisobga olinishi zarur vaziyatda qo„llaniladi.
o„zgaruvchilarga bog„liqligini ifoda etgan modeldir.
Korrelyatsion-regression tahlilda eng kichik kvadratlar usulining qo„llanilishi.
Funksiyalar parametrlari odatda “eng kichik kvadratlar” usuli bilan aniklanadi. Eng kichik kvadratlar usulini mazmuni quyidagicha: xaqiqiy miqdorlarning tekislangan miqdorlardan farqining kvadratlari yigindisi eng kam bo„lishi zarur

Ekonometrik tenglamalar tizimi uch xilga bo„linadi:

a) tizimga bir-biri bilan bog„lanmagan tenglamalar kiradi. Har biri alohida echilib, umumiy iqtisodiy-matematik modelni bir qismi bo„lib koladi;
b) tizimga bir-biri bilan bog„langan statistik xususiyatga ega bo„lgan tenglamalar kiradi.Masalan, ishlab chiqarilgan mahsulotga bir nechta omillar, ya‟ni ishchilar soni va asosiy fondlar o„z ta‟sir kuchini ko„rsatadilar. O„z navbatida, ishchilar soni aholi soni bilan va asosiy fondlar miqdori kapital qo„yilmalar bilan bog„langan.
Buning natijasida ekonometrik tenglamalar tizimi quyidagi ko„rinishda yozilishi mumkin:

bu yerda Y - asosiy ko„rsatkich, RRR - ishchilar soni, OPF - asosiy fondlar hajmi, L - aholi soni, KK - kapital qo„yilmalar.