Ekonomika fakulteti

Banklerdiń faktoring operaciyalarınıń esabı. Tovar satıwshı yamasa xızmet kórsetiwshilerdiń debitor qarızların satıp alıw menen baylanıslı operaciyalar faktoring operaciyalar esaplanadı. Faktoring opreaciyaları bankler tárepinen hám arnawlı shólkemlestirilgen faktoring kompaniyaları tárepinen óz ara dúzilgen shártnamalar tiykarında ámelge asırıladı. Faktoring operaciyalardıń maqseti satılǵan tovarlar yamasa kórsetilgen xızmetler ushın tólemlerdi faktoring kompaniyaları yamasa bank qarjıları esabınan tólem tiykarında múddeti ótken tólewler hám úmitsiz qarızdarlıqlar muǵdarın kemeytiriwden ibarat. Faktoring operaciyaları bank tárepinen ámelge asırılǵanda banklerde arnawlı bólim shólkemlestiriledi. Bankte faktoring operaciyaları finanslıq deregi bolıp banktiń óz qarjıları, tartılǵan hám kredit qarjılar esaplanadı. Bank satılǵan tovar yamasa kórsetilgen xızmetler ushın tólem summasın tezlik penen tólep beriw maqsetinde satıwshıdan tólem talapnama yamasa schyot-fakturada kórsetilgen summanı diskont tiykarında satıp aladı hám debitorǵa qaraǵanda barlıq huqıqtı ózine ótkeredi. Bank tólew hújjetlerin satıp alıwda tiykarǵı itibardı satıp alıwshınıń finanslıq turaqlılıǵı, onıń tovar yamasa xızmetleriniń sıpatı hám bazardaǵı ornına itibar qaratadı. Banklerde faktoring operaciyaları kózde tutılmaǵan 90966-«Satıp alınǵan debitorlıq qarızları-Faktoring» hámde balanslı 11101-«Satıp alınǵan debitorlıq qarızları -Faktoring» hám 11103-«Múddeti ótken satıp alınǵan debitorlıq qarızları-Faktoring» esapbetlerinde esapqa alıp barıladı. Máselen, bank faktoring shártnamasına tiykarlanıp satıwshınıń 100,0 mln sumlıq tólew talapnamasın 3,0 mln sum diskont komission tólew hám 30 kúnnen keyin satıp alıwshıdan tólem summası túsiwin názerde tutıp, satıp aldı hám tómendegi buxgalteriya jazıwların ámelge asırdı (saıwshı hám satıp alıwshı sol banktiń klienti esaplanadı).
a) Balanslı esapbeti boyınsha:
Debet 11101--«Satıp alınǵan debitorlıq qarızları -Faktoring»
Kredit 202xx-«Satıwshınıń depozit esapnomeri»
b) Kózde tutımaǵan esapbeti boyınsha:
Debet 90966-«Satıp alınǵan debitorlıq qarızları-Faktoring»
Kredit 96331-«Satıp alınǵan debitorlıq 97000000,0 qarızları-Faktoring boyınsha kontr esapbeti»
Satıp alıwshı tólemdi ámelge asırdı.
a) Balanslı esap beti boyınsha:
Debet 202XX-«Satıp alıwshınıń depozit 100000000,0 esapbeti»
Kredit 11101-«Satıp alınǵan debitorlıq qarızları» 97000000,0-Faktoring
Kredit 45217-« Satıp alınǵan debitorlıq qarızları 3000000,0 boyınsha daramatlar-Faktoring»
v) Kózde tutılmaǵan esapbeti boyınsha:
Debet 96331-«Satıp alınǵan debitorlıq qarızları-Faktoring boyınsha kontr esapbeti»
Kredit 90966-«Satıp alınǵan debitorlıq qarızları-Faktoring»
Satıp alıwshı faktoring shártnamasında kózde tutılǵan múddette tólemdi tóley almadı. a) Faktoring summası múddeti ótken faktoring esapbetine ótkeriledi:
Debet 11103-«Múddeti ótken satıp alınǵan debitorlıq qarızları-Faktoring»
Kredit 11101-«Satıp alınǵan debitorlıq qarızları -Faktoring»
b) Bank faktoring operaciyası esabınan joq qılıwı múmkin bolǵan zıyanlardı qaplaw boyınsha rezerv qaliplestirdi. Rezerv Oraylıq banktiń aktivlerin klassifikaciyalaw boyınsha engizilgen tiyisli kórsetpesi tiykarında qaliplestiriledi:
Debet 56814-«Satıp alınǵan debitorlıq qarızları-Faktoring boyınsha kóriliwi múmkin bolǵan zıyanların bahalaw»
Kredit 11199-«Satıp alınǵan debitorlıq qarızları –Faktoring boyınsha kóriliwi múmkin bolǵan zıyanların qaplaw rezervi»
Trast operaciyalar-bul banktiń óz klientleri tapsırmalarına tiykarlanıp olardıń múlkleri hám finans resursların basqarıw menen baylanıslı operaciyaları esaplanadı. Bank klientleriniń múlklerin óz ara dúzilgen shártnama yamasa wásiyatnamalar tiykarında ámelge asıradı. Bankler trast operaciyaların ámelge asırıw ushın arnawlı bólimler shólkemlestiriliwi múmkin, usı bólimler klientlerdiń tapsırmalarına tiykarlanıp olardıń qımbat bahalı buyımları hám qımbat bahalı qaǵazların saqlaw, finanslıq resursların basqarıw hám basqa sol sıyaqlı operaciyaların ámelge asıradı.
Ózbekstan kommerciyalıq banklerinde múlkler hám wásiyatnamalardı saqlaw menen baylanıslı trast operaciyalar kózde tutılmagan tómendegi esapbetlerinde júritiledi.
93609-Saqlanıp atırǵan bahalı buyımlar
93616-Mámlekettiń shártli túrde saqlanıp atırǵan bahalı qaǵazları
93623- Saqlanıp atırǵan jeke bahalı qaǵazlar/kommerciyalıq hújjetleri
96379-Saqlanıp atırǵan bahalı qaǵazlar hám basqa bahalı buyımlar boyınsha kontr-esapbeti
Trast operaciyaları boyınsha alınǵan daramatlar banktiń 45221-«Banktiń trast operaciyaları boyınsha daramatları» esapbetlerinde esapqa alıp barıladı.
Keltirilip ótilgen maǵlıwmatlarǵa qaraǵanda eǹ riskli factoring hám trast operaciyaları esaplanadı, sebebi bul processlerde kliyentlerdiǹ debitorlıq qarızlarların diskontlı tárizde satıp aluan menen bul qarjılar óz waqtında qaytarılmawı múmkin.