Ekotizimlar (ekosistema) haqida ma’lumot Shubhasiz, siz hech qachon eshitmagansiz ekotizimlar

Tog'ning

Ushbu ekotizimlarda biz yuqori relyefni topamiz va ko'p hollarda juda tik. Bunday balandliklarda o'simliklar va hayvonlar yaxshi rivojlana olmaydi. Balandlik oshgani sayin biologik xilma-xillik kamayadi. Tog'ning etagida ko'plab turlar mavjud va ular atrof-muhit bilan o'zaro ta'sir qiladi. Biroq, balandlik oshgan sayin, turlar kamayadi. Bo'ri, kamzul kabi hayvonlar va burgut va tulpor kabi yirtqich qushlarni uchratamiz.

O'rmon xo'jaligi

Bular daraxt zichligi va flora va faunaning yuqori miqdoriga ega. O'rmon, mo''tadil o'rmon, tayga va quruq o'rmon kabi ba'zi ekotizimlar mavjud. Umuman olganda, namlik, yog'ingarchilik va daraxtlar zichligi faunaning o'sishiga yordam beradi.

Umid qilamanki, ushbu ma'lumotlar yordamida siz ekotizim va uning barcha xususiyatlari haqida ko'proq bilib olishingiz mumkin.
Eslatib oʻtamiz, jamoa muayyan hududda birgalikda yashovchi barcha turlar populyatsiyalaridan iborat. Ekotizim va jamoa tushunchalari bir-biriga juda yaqin, farqi shuki, ekotizim tabiiy muhitni ham oʻz ichiga oladi, lekin jamoa tabiiy muhitni oʻz ichiga olmaydi. Boshqacha qilib aytganda, jamoa ekotizimning biotik yoki jonli qismidir. Ekotizim biotik qismdan tashqari abiotik, yaʼni tabiiy muhitni ham oʻz ichiga oladi.
Ekotizimlar kichkina boʻlishi mumkin, masalan, okeanlarning qoyali sohili yonida topilgan suv havzalari bunga misol boʻladi. Yoki juda katta boʻlishi ham mumkin, masalan, Janubiy Amerikadagi Amazon tropik oʻrmonlari. Ekologlar ekotizimlarni oʻrganish chegarasini shunday belgilashlari kerakki, bunda ular oʻzlarini qiziqtirgan savollarga javob topa olishi lozim.

Ekotizimlar qanday koʻrinishga ega?

Qisqa javob: nihoyatda xilma-xil! Ekotizimlar nafaqat oʻlchami bilan farq qiladi, balki tasavvur qilish mumkin boʻlgan deyarli har bir biotik va abiotik tarkibi bilan ham ajralib turadi.
Baʼzi ekotizimlar dengiz, boshqalari chuchuk suv va yana boshqalari quruqlikdir. Okean ekotizimlari Yer yuzida eng koʻp tarqalgan ekotizim hisoblanadi, chunki okenlar va ulardagi tirik organizmlar Yer yuzining 75% ini tashkil etadi. Chuchuk suv ekotizimlari eng kam tarqalgan boʻlib, Yer yuzining 1,8% ini egallaydi. Yer yuzasining qolgan qismini quruqlik – yer ekotizimlari tashkil qiladi.
Quruqlik ekotizimlari iqlim sharoitlariga qarab, biomlar deb ataluvchi kattaroq turkumlarga guruhlanishi mumkin. Quruqlik ekotizimlariga nam tropik oʻrmonlar, savannalar, choʻllar, ignabargli va bargli oʻrmonlar hamda tundralarni misol qilish mumkin. Quyida berilgan xaritada Yer yuzida biomlarning keng tarqalishi aks ettirilgan.
“Biomlar”. Manba: Biomes: Figure 2 / OpenStax College, Biology, CC BY 4.0
Hattoki biomlar orasida ham nihoyatda katta xilmaxillik mavjud. Masalan, chapdagi rasmda tasvirlangan Sonoran choʻli va oʻngdagi rasmda keltirilgan Boa Vista orolining ichki qismini ham choʻl deb hisoblash mumkin, lekin ular juda farqli ekologik jamoalarni oʻz ichiga oladi. Oʻsimlik va hayvon turlarining koʻpchiligi Sonoran choʻlida yashaydi.
Chapda: “Sonoran choʻli”. Oʻngda: “Boa Vista orolining ichki qismida joylashgan toshloq choʻl (hamada)”. Manba: chapda Sonoran desert / Highqueue, public domain; oʻngda Rock desert (hamada) inside the island of Boa Vista / Ingo Wölbern, public domain