Eksperiment natijalariga ishlov berish vazifalari. Asosiy tushunchalar. Vo

Dispersiya (lat.) to‘plamdagi qiymatlarni o‘.a.q. ga nisbatan tarqoqlik (yoyilish) darajasini anglatadi va quyidagi formula bo‘yicha o‘.k.o.(standart og‘ish)ning kvadrati bilan aniqlanadi:
(13.5)
Eksperiment natijalarini qayta ishlashda ulardagi farqni tahlil qilishda σ² muhim rol o‘ynaydi.
Dispersiyaning ba’zi xususiyatlari bor, ularning ikkita muhimi quyidagilar:
- o‘zgarmas qiymatning o‘zgaruvchanligi, ya’ni dispersiyasi nolga teng;
- agar variatsion qatorning barcha qiymatlariga o‘zgarmas qiymat qo‘shilsa yoki uning barcha qiymatlaridan o‘zgarmas qiymat ayiriladigan bo‘lsa, dispersiyasi o‘zgarmaydi.YA’ni, agar x=const bo‘lsa, σ²= 0 bo‘ladi, agar σ₁² x_1, x₂, x₃,..., x_n variatsion qatorning dispersiyasi bo‘lsa, u xolda x₁±a, x₂±a, x₃±a,...,x_n±a qatorning dispersiyasi σ₂² bo‘lsa va bunda agar a=const bo‘lsa variatsiya qatorining dispersiyalari o‘zgarmaydi, ya’ni σ₂² = σ₁² bo‘ladi.


5. Eksperiment natijalari - tasodifiy o‘zgaruvchilar qatori xaqida jadval shaklida yoki grafik ko‘rinishda eng to‘liq ma’lumot beriladi. Biroq yanada ixcham shaklda, sonli tarqalish(yoyilish) xarakteristikalarini bilish muxim axamiyatga ega. Bunday xarakteristikalar matematik statistikada ikkita turga bo‘linadi:
- tarqalish(yoyilish) markazining joylashuvi, tasodifiy kattalikning eng yuqori chastota bilan takrorlanadgan oralig‘i degani. Boshqacha aytganda, bu tasodifiy o‘zgaruvchining o‘rtacha arifmetik qiymati(o‘.a.q.) bo‘lib, uning atrofida uning miqdori kamroq bo‘ladi. SHuning uchun guruhning markazida tasodifiy o‘zgaruvchining taqsimlanishining zichligi eng katta;
Tanlama metod(usul)i haqida tushuncha. Ko‘pgina ilmiy ishlarda, ayniqsa mashinalar, ularning agregatlari va ish sharoitida ishonchli qismini tekshirish sohasida, shuningdek, ishlab chiqarilayotgan mahsulot sifatini statistik tekshirish bilan bog‘liq holda tanlama usulidan foydalaniladi.