Eksperimental psixologiyaning ta’rifi Tarix Eksperimental usul Tajribalar Eksperimental tadqiqotlarning xususiyatlari Eksperiment bosqichlari Muammoning bayonoti

Psixologik eksperiment jarayoni va uning asosiy xususiyatlari
Eksperimental psixologiyaning ta’rifi
Tarix
Eksperimental usul
Tajribalar
Eksperimental tadqiqotlarning xususiyatlari
Eksperiment bosqichlari
Muammoning bayonoti
Gipotezani shakllantirish
Tegishli dizaynni amalga oshirish
Ma’lumotlarni yig’ish va tahlil qilish
Xulosa
Eksperimental usulning maqsadi va shartlari
Adabiyotlar

Eksperimental psixologiya Bu kuzatuvga asoslangan eksperimental metodologiya yordamida psixologik hodisalarni o’rganadigan psixologiya oqimi. Bu ilmiy amaliyotni kafolatlaydi va o’rganilayotgan mavzuga ta’sir qiladigan o’zgaruvchilarni kuzatish, manipulyatsiya va qayd qilishni nazarda tutadi.
Eksperimental psixologlar boshqariladigan vaziyatlarda va xulq-atvorga ta’sir qiluvchi va ta’sir qiladigan g’ayritabiiy muhitda o’zgaruvchini manipulyatsiya qilish orqali odamlarning xatti-harakatlarini o’rganishdan manfaatdor.
Gustav Teodor Fechner 1860 yilda fizik va hissiy kattaliklar o’rtasidagi munosabatni isbotlashga harakat qilganda eksperimental usuldan foydalanishda kashshoflardan biri bo’lgan. Ammo 1879 yilda ushbu tendentsiya asoschilaridan biri hisoblangan Vilgelm Vundt birinchi laboratoriyani yaratgan eksperimental psixologiya.


Eksperimental psixologiyaning ta’rifi
Ushbu psixologiya oqimi eksperimental usulni inson xulq-atvorini o’rganishning eng maqbul usuli sifatida himoya qiladi.
Eksperimental psixologiya psixologik hodisalarni o’rganish ob’ektiga ta’sir ko’rsatadigan qaram, mustaqil va g’alati o’zgaruvchilarni kuzatish, manipulyatsiya qilish va qayd etishdan iborat eksperimental usullar yordamida tahlil qilish mumkin deb hisoblaydi.
Ko’pgina psixologlar ushbu usulni o’z ishlarini bajarishda xotira, o’rganish, his qilish, idrok etish, motivatsiya va rivojlanish jarayonlari kabi bir qancha mavzularni hal qilishda qo’lladilar.
Ushbu uslubni qo’llaydigan mutaxassislar boshqariladigan muhitda o’zgaruvchini manipulyatsiya qilish orqali sub’ektning xatti-harakatlarini bilishni istaydilar. Amalga oshiriladigan kontekstlar laboratoriyalar va asbob-uskunalar bo’lib, ularning tekshiruvlarida to’liq nazorat va aniqlikni kafolatlaydi.

Tajribalar odamlarda o’tkazilishi mumkin, lekin avvalambor hayvonlar ishlatiladi, chunki axloqiy sabablarga ko’ra odamlar ushbu testlarni amalga oshirishda ko’p marta foydalana olmaydilar. Bundan tashqari, hayvonlar tadqiqotchilarga ko’proq mavjudlik va nazoratni ta’minlaydi.

Psixologiyaning eng ilmiy qismi eksperimental psixologiya bilan birlashtirilgan, chunki uning metodologiyasidan foydalanish xulq-atvor va aqliy jarayonlarning qonuniyatlarini chiqarib, kuzatish va tajriba o’tkazish orqali ilmiy amaliyotni kafolatlaydi.
Tarix
XIX asrda paydo bo’lishi bilan psixologiya diqqat markazida bo’lib, kuzatiladigan hodisalarni o’rganishga qiziqa boshlaydi va shu bilan empirik fanni vujudga keltiradi, ya’ni kuzatish va voqealar tajribasiga asoslanadi.
Keyinchalik eksperimental psixologiya o’z tekshiruvlarida o’lchovlarni amalga oshirish uchun qat’iy usul va vositalardan foydalanadi.
Eksperimental psixologiya Germaniyada 1879 yilda birinchi eksperimental laboratoriyani yaratgan va tadqiqotga matematik va eksperimental yondashuvni joriy etgan Vilgelm Vundt bilan zamonaviy intizom sifatida paydo bo’ldi.
Avvalroq 1860 yilda germaniyalik psixolog Gustav Teodor Fechner o’z ishida eksperimental ma’lumotlar orqali jismoniy va hissiy kattaliklar o’rtasidagi bog’liqlikni isbotlashga va asoslashga harakat qildi. Psixofizikaning elementlari.
Ushbu o’sib borayotgan ilmga hissa qo’shgan boshqa mualliflar Charlz Bell, asablarni o’rgangan ingliz fiziologi; Nemis shifokori Ernst Geynrix Veber uning asoschilaridan biri deb hisoblagan; va Osvald Kulpe, Germaniyadagi Vürtsburg maktabining asosiy asoschisi va boshqalar.
Turli xil maktablarning paydo bo’lishi o’sha davrdagi eksperimentlarga moyilligi bilan bog’liq edi, ularning maqsadi biologik va psixologik o’rtasidagi bog’liqlik darajasini kuzatish edi.
Ushbu maktablar orasida Ivan Pavlov va Bechterev tomonidan boshlangan neyrofiziologiyaga qiziqqan rus ham bor. Shuningdek, Uotsonning xulq-atvori va bixeviorizmini belgilaydigan biologik qonuniyatlarni namoyish etishga qaratilgan funktsionalizm.
Yigirmanchi asrda umuman psixologiyada va ayniqsa, Qo’shma Shtatlarda bixeviorizm ustunlik qildi. Bu psixik hodisalarni eksperimental psixologiya ichida chetga surib qo’yadigan psixologiya bo’limi.
Boshqa tomondan, Evropada bunday emas edi, chunki psixologiyaga e’tibor, fikr va xotira kabi mavzularga e’tibor qaratgan Kreyk, Hik va Brodbent kabi mualliflar ta’sir ko’rsatgan va shu bilan kognitiv psixologiyaning asoslarini yaratgan.
So’nggi yarim asrda psixologlar nafaqat eksperimental yondashuv bilan cheklanib qolmay, bir nechta usullarni qo’lladilar.
Bundan tashqari, eksperimental usul ijtimoiy psixologiya va rivojlanish psixologiyasi kabi psixologiyaning turli sohalarida qo’llaniladi.