Eksperimentlarni o‘tkazish shart-sharoitlari va bosqichlari

Shkalalashtirilganligiga ko‘ra turlari

Sifat
Miqdor

darajalariga ko‘ra turlari

ikki darajali
ko'p darajali

Tobe o‘zgaruvchilar

Eksperimentator tomonidan mustaqil o’zgaruvchi tanlab olingandan so’ng ushbu manipulyativ o’zgaruvchiga nisbatan ishtirokchilarning javob reaksiya sini aniqlab olish ham muhimdir. Biz tomonimizdan o’rganish uchun tanlab olingan xulq-atvor ko’rsatkichi tobe o’zgaruvchi deb nomlanib, u ishtirokchilarning xatti-harakatlariga bog`liq bo’ladi. Masalan, yuqoridagi misolga ko’ra, chiroq yorug`ligi intensivligi va reaksiya vaqti orasida qanday bog`liqlik borligini aniqlash lozim. Bu erda signaldan so’ng tugmachani bosishga sarflangan vaqt oralig`i tobe o’zgaruvchini tashkil etadi. Ba`zida kutilayotgan bog`liqlik xarakteriga ko’ra ilmiy farazlarni shakllantirish maqsadga muvofiq bo’ladi. Bizning ushbu tajribamizning ilmiy farazini quyidagicha shakllantirish mumkin: chiroq yorug`ligini intensivligi javob reaksiyalarini tezligini ta`minlashi mumkin. Eksperiment natijasi esa ushbu ilmiy farazni tasdiqlab, uning ilmiy ahamiyatini yoritib beradi yoki aksincha, ilmiy faraz o’z tasdig`ini topmay yana boshqa ilmiy izlanishlarga xizmat qilishi mumkin.

Tobe o‘zgaruvchilar turlari

• tashqi kuzatuvchi tomonidan aniq va aniq baholanishi mumkin bo'lgan og'zaki va og'zaki bo'lmagan xatti-harakatlarning namoyon bo'lishi kiradi, masalan, faoliyatdan bosh tortish, yig'lash, mavzuning ma'lum bir bayonoti va boshqalar.

To'g'ridan-to'g'ri kuzatiladigan tobe o‘zgaruvchilarga

• fiziologik (puls, qon bosimi va boshqalar) va psixofiziologik reaktsiyalar (reaktsiya vaqti, yashirin vaqt, davomiyligi, harakatlarni bajarish tezligi va boshqalar) o'z ichiga oladi.

Ro'yxatga olish uchun jismoniy asbob-uskunalar talab etiladigan tobe o’zgaruvchilar

• muayyan fazilatlarning rivojlanish yoki shakllanish darajasi, xatti-harakatlar shakllari va boshqalar kabi xususiyatlarni o'z ichiga oladi.

Psixologik o'lchovni talab qiladigan o’zgaruvchilar